Александра Владимировна Копцева – Босхо юридическай көмө сулууспатын дириэктэрэ, чааһынай юрист. Дьиэ-уот, сир боппуруостарыгар идэтийэр. Ону тэҥэ, дьиэ кэргэн, нолуок, үлэ боппуруостарынан дьарыктанар, туһанааччылар бырааптарын көмүскүүр.
Саҥа быраабылалар
Муус устар 24 күнүгэр кыаммат ыал/киһи диэн өйдөбүлү быһаарарга орто дохуоту ааҕыы саҥа быраабылатын туһунан 125 №-дээх федеральнай сокуон ылыллыбыта.
Сокуон чэрчитинэн, уопсай дохуокка хамнас (НДФЛ көҕүрэтиллибэтэх суумата) эрэ буолбакка, босуобуйалар, биэнсийэ, истипиэндьийэ, о.д.а барыта ааҕыллар. Оттон билигин сорох босуобуйалар уопсай дохуот сууматыгар эбиллибэт буоллулар. Онон дьиэ кэргэн социальнай төлөбүрдэри ыларыгар уопсай дохуота намтыыр. Холобур, дьиэ кэргэн ыйдааҕы дохуота тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн кыра буоллаҕына эрэ, сорох төлөбүрдэри ылар кыахтаах.
Саҥа уларыйыылар:
— 3-7 саастаах оҕолорго бэриллэр босуобуйаны, хомунаалынай өҥөҕө субсидияны, о.д.а. ыларга үлэтэ суох хаалбыт киһи урукку дохуота (хамнаһа) ааҕыллыбат буолла. Холобур, үлэлии сылдьан баран, уурайан, үлэтэ суох диэн учуокка турбут буоллаҕына, урут ылбыт хамнаһа дохуот быһыытынан ааҕыллыбат. Бу балаһыанньа быстах кэмҥэ, 2020 сыл ахсынньы 31 күнүгэр диэри үлэлиир.
— “Путин босуобуйаларын” ааҕыыга бу саҥа бэрээдэк эмиэ киирэр: бу иннинэ маннык босуобуйалары ылбыта уонна урукку хамнаһа уопсай дохуокка киирсибэт (2020 сыл бүтүөр диэри).
Дьиэ кэргэн састаабын быһаарарга төрөппүттэр уонна оҕолор эрэ киирэллэр, бииргэ бырапыыскалаах да буоллаллар, эбэлэр-эһэлэр киирбэттэр.
Үлэтэ суохтар учуоттарыгар туруу
Муус устар 8 күнүттэн пандемия кэмигэр ханна да бара-кэлэ сатаабакка, интэриниэт көмөтүнэн учуокка туруохха сөп (РФ бырабыыталыстыбатын 460 №-дээх уурааҕа). Gosuslugi.ru порталга учуот суруга ирдэнэр.
Хайдах учуокка турабыт?
1. Trudvsem.ru сайты арыйаҕыт.
2. “Сайабылыанньаны биэр” кунуопканы баттыыгыт.
3. Gosuslugi.ru портал учуот суругун нөҥүө киирэҕит.
4. Сайабылыанньаны толорон ыытаҕыт (докумуоннар ирдэммэттэр).
Үлэ киниискэтин куоппуйата уонна хамнас туһунан ыспыраапка ирдэммэттэр. Дьарыктаах буолуу киинэ бэйэтэ Биэнсийэ пуондатыттан страховой усунуос уонна хамнас туһунан сибидиэнньэлэри көрдөөн ылар. Ону тэҥэ, үлэһит уурайбытын туһунан сибидиэнньэни көрдүүр. Үлэни биэрээччи үлэһити ылбытын, эбэтэр уураппытын туһунан иһитиннэриини биир үлэ күнүн иһинэн ыытар эбээһинэстээх.
Сайабылыанньа бэриллибитин кэннэ, 11 күн иһинэн учуокка туруоруохтаахтар.
Үлэтэ суохтарга босуобуйаны сыл аҥаарыгар биэрэллэр, урукку курдук биир сылга буолбатах. 2019 сылга босуобуйа кээмэйин үрдэтэн баран, болдьоҕун кылгаппыттара. Оттон биэнсийэҕэ тахсыах иннинээҕи саастаах дьон биир сылы быһа ылаллар.
Босуобуйа кээмэйэ:
— бастакы 3 ыйга – орто хамнас 75%-на;
— онтон кэлэр 3 ыйга – хамнас 60%-на.
Ол эрээри, оройуон коэффициенын учуоттаан туран, олохтоммут муҥутуур үрдүк уонна алын кээмэйтэн таһынан тахсыа суохтаах.
Дьокуускайга, киин улуустарга олохтоммут кээмэйдэр:
— алын кээмэй – 2100 солкуобай (1500 х 1,4);
— үрдүк кээмэй – 16 982 солкуобай (12 130 х 1,4).
Холобур, 40 тыһыынча хамнастаах киһи үлэтэ суох хаалбыт буоллаҕына, бастакы 3 ый устата 30 тыһыынча солкуобайы ылыахтаах курдук, ол эрээри ити муҥутуур үрдүк кээмэйи таһынан барар, ол иһин 16 982 солкуобайы ылар.
Сорох дьон алын кээмэйдээх босуобуйаны 3 эрэ ый устата ылар бырааптаахтар:
— урут үлэлээбэтэх дьон;
— чааһынай урбаанньыт ИП саппыт буоллаҕына;
— уурайан баран, биир сыл буолбутун кэннэ Дьарыктаах буолуу киинигэр учуокка турбуттар;
— кэнники сыл 26 нэдиэлэттэн аҕыйах кэмҥэ үлэлээбиттэр;
— бэйэлэрин буруйдарынан ууратыллыбыт дьон.
Көстөрүн курдук, сокуон сыл аҥаарын устата “официальнай” дуогабарынан үлэлээбит дьону көмүскүүр. Оттон дуогабара суох, кэмбиэргэ хамнастарын ыла сылдьыбыт дьоҥҥо 3 ый устата 2100 солкуобай эрэ көрүллэр. Үлэни биэрээччи төлөммөт уоппускаҕа ыытан кэбиспит буоллаҕына, босуобуйа хайдах төлөнөрө биллибэт.
Бэлэмнээтэ Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: интэриниэттэн.