РФ бэрэсидьиэнигэр Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка боломуочуйалааҕа Юрий Трутнев Саха сиригэр үс күн устата үлэлээн барда.
Дьааҥы улууһугар сылдьан халаан уутугар эмсэҕэлээбит нэһилиэнньэлээх пууннарга сырытта, олохтоохтору кытары көрүстэ, ыксаллаах быһыы-майгы мунньаҕын ыытта.
Дьааҥы даамбатын тус хонтуруолугар ылла
Юрий Трутнев Дьааҥы улууһугар сылдьан баран даамба тутуутун тус хонтуруолугар ылла. Кини бэлиэтииринэн, нэһилиэнньэлээх пууннарга төһө, хас киһи олороруттан тутулуга суох биэрэги бөҕөргөтүү барыахтаах.
– Мунньахха даамба тутуутун туһунан кэпсэтии барбыта. Бу боппуруоһу, сылын аайы көтөхпөт курдук, РФ бырабыыталыстыбатын таһымыгар туруоруохпут. Онон Дьааҥы улууһугар даамба тутуута быһаарыллыаҕа дии саныыбын, – диэн иһитиннэрэр Юрий Трутнев.
Даамбалары тутуунан федерация таһымыгар Уу ресурсаларын федеральнай агентствота (“Росводресурсы”) дьарыктанар. Вице-премьер мунньах кэнниттэн агентство Саха сиригэр ситэ үлэни ыыппатаҕын сэмэлээтэ.
– Ханнык баҕарар ыксаллаах быһыы-майгы кэнниттэн киһи түмүгү таһаарар. Бу түмүктэринэн ылыллыбыт миэрэлэр төһө сөптөөхтөрө, сыыһалара тахсан кэлэр. Халаан уутун туһунан эттэххэ, манна нэһилиэнньэлээх пууннары харыстыыр сыалтан даамбалары тутуу барыахтаах этэ. Дьааҥы улууһугар олохтоохтук оҥоһуллубут даамба суоҕа тута билиннэ. Быстах кэмҥэ диэн оҥоһуллубут тутууну уу биирдэ сотон ааста. Мунньахха даамба тоҕо тутуллубатаҕын туһунан Айылҕа ресурсаларын министиэристибэтиттэн, “Росводресурсы” агентствоттан ымпыгар-чымпыгар тиийэ ыйыталастым. Кырдьыгын эттэххэ, ол хоруйдартан мин астымматым. Элбэх киһи олорор сирдэригэр даамба тутуллуохтаах диэн этэллэр. Ол баҕар сөп буолуо эрээри, Дьааҥы улууһугар даамба тутуллубат диэн буолбатах. Халаан уутун эрдэттэн сэрэппит ордук дуу, эбэтэр халаан уутун содулун туоратыыга харчы куппут дуу? Онон бу боппуруостар барыта салайааччыга туһаайыллаллар. Өскөтүн “Росводресурсы” салайааччыта кыайан бу боппуруоска хоруйдаабат буоллаҕына, үлэтиттэн уурайбыта судургу, – диэн муос-таас курдук эттэ.
Уонна түмүккэ даамба үбүлээһинин туһунан этиитигэр Юрий Петрович: “Даамбаны тутууга үбү-харчыны биир сиргэ түмүү барыахтаах. Уһук Илин эрэгийиэҥҥэ барытыгар биир ситимнээх үлэ барыахтаах. Туспа биир эрэ сиргэ тутуу диэн буолбатах. Айылҕа ресурсаларын министиэристибэтин кытары бу туһунан кэпсэтэн турабыт. Бу үлэбитин салгыы ыытыахпытын наада. Мин санаабар, манна “Росводресурсы” улахан оруолу ылыахтаах”, – диэн бэлиэтээтэ.
Саха сирэ ойуур баһаарын сэрэтиигэ ыыппыт үлэтин хайҕаата
Юрий Трутнев иккис улахан боппуруоһунан ойуур баһаарын сэрэтии боппуруоһун көтөхтө. Манна кини Саха сирин уопутун хайҕаата. Санатан эттэххэ, былырыын Ил Дархан Айсен Николаев ойуур баһаарын сэрэтиигэ, умуруорууга этии киллэриитин РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин өйөөн турар.
– Былырыын Саха сиригэр улахан ойуур баһаардара тураннар, федеральнай ыксаллаах быһыы-майгы биллэриллибитэ. РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин ойуур баһаарын сэрэтиигэ, умуруорууга элбэх мунньахтары ыытан, манна туһааннаах миэрэлэр ылыныллыбыттара. Бу миэрэлэр бары олоххо киирбиттэрин түмүгэр ойуур баһаара тахсыыта хас эмэ төгүл кыччаата. Ол курдук, ойуур баһаарын ахсаанынан түөрт төгүл, уот ылбыт сиринэн 14 төгүл кыччаата. Манна үбүлээһини таһынан ойуур баһаарыгар кыттар дьон ахсаана элбээбитин, анал оборудованиелар кэлбиттэрин бэлиэтиир тоҕоостоох, – диэн этэр Юрий Петрович.
Вице-премьер Саха сиригэр былырыын буолбут ойуур баһаардарын түмүгүн туһунан этэригэр баһаары бастакы күҥҥэ умуруоруу улахан оруолу ыларын бэлиэтээтэ.
– Уһук Илин федеральнай уокурук Арассыыйа сирин-уотун 40 бырыһыанын ылан олорор. Нэһилиэнньэлээх пууннар ыраах сыталларынан, сорох ардыгар үгүс сиргэ киһи сатаан тиийбэт даҕаны. Ол иһин манна ойуур баһаарын умуруоруу ханнык да эрэгийиэннэрдээҕэр уустук. Ойуур баһаарыгар уот саҥа кыымнанан истэҕинэ, умуруоруу улахан оруолу ылар. Онон биһиги, бастатан туран, үлэбитин-хамнаспытын баһаар бастакы күнүгэр умуруорууга туһаайыахтаахпыт. Оннук гымматахпытына уот саллайан улаатан тахсар, ону бэйэҕит да билэҕит. Билигин баһаары бастакы күнүгэр умуруоруу 63 бырыһыан буоллаҕына, бу көрдөрүүнү 80 %, онтон үөһээ тириэрдии сыала-соруга турар, – диэн иһитиннэрэр кини.
Юрий Петрович итини таһынан айти-технология сайдыытын туһунан санаатын эттэ. Бу туһунан сиһилии Саха сирэ кэлэр нүөмэригэр ааҕаарыҥ.
Аграфена КУЗЬМИНА