Бүгүн, сэтинньи 16 күнүгэр, тыыл бэтэрээнэ, Мүрү орто оскуолатыгар 1958-1977 сылларга биология, химия учууталынан үлэлээбит педагогическай үлэ бэтэрээнэ, Уус Алдан Дүпсүнүттэн төрүттээх Анна Николаевна Жиркова 100 сааһын томточчу туолла.
Анна Николаевна педагогическай үлэтин 1946 сыллаахха Найахы сэттэ кылаастаах оскуолатыгар саҕалаабыта. 13 сыл устата Дьокуускайдааҕы култуура-сырдатар училищеҕа преподавателинэн айымньылаахтык үлэлээбитэ. Ол туһунан РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР үтүөлээх артыыһа, А.Е. Кулаковскай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, Дьокуускай куорат бочуоттаах олохтооҕо Афанасий Федоров бэрт истиҥник ахтан ааспыта.
Анна Николаевна төрөппүттэрин өттүнэн чулуу дьонтон хаан тардыылаах. Ийэтинэн Дүпсүнү аатырдыбыт Афанасьевтартан төрүттээх. Ийэтэ Анна Федоровна убайын Федор Федорович биир уола өрөспүүбүлэкэҕэ биллэр педагогическай наука доктора Виктор Афанасьев-Алданскай буолар. Оттон аҕатынан отутус сылларга Саха АССР үөрэҕин наркомунан үлэлээбит Иван Николаевич Жирков курдук сүдү киһи хаан-уруу чугас аймаҕа.
Иван Жирков 1931 сыллаахха баара-суоҕа 24 сааһыгар үөрэх наркомунан анаммыта. Кини бу эппиэттээх дуоһунаска 1938 сылга диэри үлэлэээн, саҥа атаҕар туран эрэр Саха АССР үөрэҕин сайдыытыгар сүҥкэн кылаатын киллэрбитэ. Бу сылларга бүттүүн алын үөрэхтээһин, ликбезтэр нөҥүө улахан дьону ааҕарга-суруйарга үөрэтэргэ үлэни киэҥник ыытыы, тыа сиригэр оскуолалары тутуу уонна сөптөөх педагогическай каадырдары бэлэмнээһин былааннаахтык, өрө күүрүүлээхтик ыытыллыбыта. 1934 сыллаахха Иван Николаевич быһаччы көмөтүнэн Дүпсүҥҥэ аан бастакынан икки мэндиэмэннээх оскуола дьиэтэ бүттүүн нэһилиэнньэ кыттыытынан тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Оччолорго оскуола дириэктэринэн хомсомуол чилиэнэ Василий Гаврильевич Федоров (кэлин Анна Николаевна Жиркова кэргэнэ) үлэлиирэ. Кини оскуола саҥа дьиэтин тутуутугар бачыымы көтөхпүт киһи буолар. Саха АССР Киин Ситэриилээх Кэмитиэтин Президиумун 1935 сыл олунньу 20 күнүнээҕи уурааҕынан, Дүпсүн ситэтэ суох орто оскуолатыгар Иван Николаевич Жирков аата иҥэриллибитэ.
Быйыл Дүпсүн орто оскуолата И.Н. Жирков аатын сүкпүтэ 85 сылын туолла. Дүпсүн оскуолатын урукку көлүөнэ оҕолоро оскуола боруогун атыллыахпытыттан кини туһунан билэн, үөрэтэн, кининэн киэн тутта улааппыппыт. Баҕар, ол да иһин буолуо, Анна Николаевна учуутал быһыытынан миигин үөрэппэтэр даҕаны, хайдах эрэ чугас киһим курдук буолбута.
Кэлиҥҥи сылларга Анна Николаевна туһунан тугу билбиппин-көрбүппүн түмэн, өрөспүүбүлүкэ, улуус хаһыаттарыгар сырдатан кэллим. 2015 сыллаахха Анна Николаевна 95 сааһын туолуутун көрсө кини үлэтин, олоҕун туһунан уонна юбиляры эҕэрдэлээһин үөрүүлээх тэрээһинин хаста да сырдаппытым. “Учуутал аргыһа” хаһыат 2015 сыл ахсынньы 24 күнүнээҕи 12 (562) нүөмэригэр “Ытык киһини чиэстээһин” диэн төбөлөөх ыстатыйабар маннык бэлиэтээһиннэр бааллар: “Аҕыйах сыллаахха диэри Александр Пушкин 10 хоһоонун нойосуус билэр этим, билигин түөрт хоһоону өйбүттэн ааҕабын”, — диэн баран “Кыһыҥҥы киэһэ” хоһоону толору ааҕан барыбытын сөхтөрдө. Аны балтынаан Людмила Егоровналыын “Катюша” ырыаны ыллаабытын саала иилэ хабан ылан, наһаа сылаас эйгэ үөскээтэ. Ити биэс сыл анараа өттүгэр этэ.
Кэлиҥҥи сылларга Мүрү оскуолатыгар мусуойга үлэлиир кэммэр, сылга биирдэ хайаан даҕаны анаан баран Анна Николаевнаны көрсөн, билсэн кэлэр этим. Былырыын ол үгэспин кэспэккэ, сэтинньи ыйга көрсөммүн, бэйэм ааппыттан сэмэй бэлэхпин туттарбытым. Улуус хаһыатын 2019 сыл сэтинньи 15 күнүнээҕи 44 (10456) нүөмэригэр бэчээттэммит “Устуоруйа кэрэһиттэрэ” диэн ааттаах ыстатыйабын туттарбытым. Анна Николаевна олоҕор саха биллиилээх дьонун, саха интеллигенциятын бастыҥ бэрэстэбиитэллэрин кытта алтыспыт киһи буолар. Кини төрөппүт аҕата Николай Николаевич Жирков Анемподист Иванович Софронов-Алампа чугас доҕоро этэ. Алампа доҕоругар дьиэҕэ-уокка туттуллар наадалаах маллары бэлэхтээн хааалларбытын туһунан устуоруйа кэпсиир. Олортон биирдэстэрэ — сүөгэй иирдэр билигин П.А. Ойуунускай аатынан литературнай мусуойга хараллан сытар. Былырыын тахсаары турдахпына: «Аны хаһан кэлэҕин?» — дии хаалаахтаабыта.
Анна Николаевна кэргэнэ Василий Гаврильевич Федоров, норуокка биллибит аата Мундууска диэн. Кини сэбиэскэй-партийнай үлэһит, үтүөкэн киһи этэ. Василий Гаврильевич биир кэмҥэ Саха сирин учууталларын сойууһун бэрэссэдээтэлинэн, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтигэр, Чурапчыга, Аммаҕа райком 1-кы, Усуйаанаҕа баартыйа райкомун 2-с сэкирэтээрдэринэн үлэлээбитэ. Кини аатын Бороҕон биир уулуссата сүгэр.
Саас ылан Анна Николаевна аппараат даҕаны нөҥүө истэрэ мөлтөх, ол эрээри хараҕынан куһаҕана суохтук көрөр, өйүн ыһыктыбатах, ааспыты, үөрэппит оҕолорун өрүү истиҥник ахтар.
Бу ыарыы туран быйыл сылдьа иликпин. Этэҥҥэ буоллаҕына, кыһын көрсүөм диэн санаалаахпын. Уһуннук олоруу бэрт сэдэх түгэн. 100 саас диэн эттэххэ эрэ дөбөҥ. Анна Николаевна бэйэтэ киһи быһыытынан кэрэтэ, олоххо сөҕүмэр тардыһыыта, дьоҥҥо өрүү үтүө сыһыана, олох охсууларыттан самныбат, булгуруйбат кытаанах санаата олоҕун уһаттаҕа.
Елена Сыроватская, Уус Алдан.