Бу күннэргэ улуустар землячестволарын сэбиэтэ Ил Дархан Айсен Николаевы тула түмсэргэ ыҥырыы таһаарда.
Нам улууһун землячествотын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, актыыбынай уопсастыбанньык, СӨ норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, ытык киһи Мария Габышева өрөспүүбүлүкэҕэ буола турар балаһыанньа туһунан бэйэтин санаатын бу курдук үллэһиннэ:
— Быйылгы сайын курдук уустук сайыны мин, 83 саастаах киһи, көрө иликпин. Айылҕа иэдээнэ олус улахан хоромньуну аҕалла. Соторутааҕыта төрөөбүт Намым улууһун Көбөкөн уонна Фрунзе нэһилиэктэригэр уопсастыбаннай добровольческай ыстаап аатыттан Дьокуускай куорат мээрин иһинэн үлэлиир улуустар землячестволарын сэбиэтин бырабылыанньатын кытта бара сырыттым. Уот нэһилиэккэ олус да чугаһаабыт эбит. Истиҥ махталбын тиэрдэбин бу икки кыра нэһилиэк олохтоохторо, кинилэргэ көмөлөһө кэлбит дьону кытта уопсай күүстэрин түмэн умулларбыттарыгар. Дойдум дьоно күүстээх санаалааҕыттан, ытыы-үҥсэргии сылдьыбатыттан, инникигэ эрэллээҕинэн киэн туттабын.
Санитарнай ирдэбили тутуһар наада
Ханна да сырыттарбын, ас-үөл салаатыгар үлэлээбит киһи быһыытынан, бэйэм санаабын аһаҕастык этэн, сыыһаны көннөттөрөргө дьулуһабын. Ити мин учуутал, бибилэтиэкэр уонна правовед идэлээх (олоҕум култуураҕа уонна «общепитка» анаммыта), сэбиэскэй кэмҥэ иитиллибит, үлэлээбит буолан, үөрүйэҕим диэххэ сөп. Бу эппит санаабынан мин кими да кириитикэлээбэппин, төттөрүтүн, кэнэҕэс баһылыктар, салайааччылар үлэлэригэр уопут быһыытынан тутуннуннар диэн сүбэм буолар.
Бастатан туран, Намҥа сырыыбар уоту бохсууга астарын хайдах тиэрдэллэригэр болҕомтобун уурдум. Итии аһы астаан баран, хас да килэмиэтирдээх сиргэ 34-лиитэрэлээх үүт бөтүөнүгэр кутан тиэрдэллэр эбит. Маннык иһит санитарнай ирдэбилгэ эппиэттээбэт. Буруо өппөт, итиини тутар, кири-хаҕы киллэрбэт анал иһит туттуллуохтаах. Биллэн, турар, тыҥааһыннаах кэмҥэ дьону аһата сылдьар тыа сирин дьоно онно болҕомто уурбаттара чахчы. Ол эрээри өссө төгүл этэбин: санитарнай ирдэбил кытаанахтык тутуһуллуохтаах. Кирдээх уонна ыарахан үлэҕэ, уустук усулуобуйаҕа хойуу буруонан тыына сылдьар дьон, астан сүһүрбэттэрэ наада. Маныаха СӨ Предпринимательство министиэристибэтэ сүрүн болҕомтотун ууран, ас астыыр дьоҥҥо санитарнай ирдэбилгэ эппиэттиир иһиттэри-хомуостары тэрийэн биэриэн сөп этэ. Өскө астыыр тэрилтэлэргэ социальнай сакаастары оҥорбуттара буоллар, көмөҕө тиийиэхтэрин сөп этэ. Күннэри-түүннэри соло булбакка астыыр нэһилиэк дьахталларыгар да улахан өйөбүл буолуо этэ. Түгэнинэн туһанан, кылгас сүбэ биэриэм этэ. Билигин баһаары харабыллыыр, минерализованнай балаһа оҥорор дьоҥҥо итии аһы тиэрдиигэ анал тиэрмэстэр бааллар.
Санитарнай ирдэбили тутуһан, дьону булт эбэтэр байыаннай маҕаһыыннарга атыыланар маннык иһиттэринэн хааччыйар киһи. Уопсастыбаннай добровольческай ыстаап соҕуруу да сакаастыан сөп, сыаната чэпчэки буолуо этэ. Сөмөлүөккэ элбэхтэ туттуллар бортовой аһы биэрэр иһиттэри да сакаастыахха сөп. Сыстыганнаах дьаҥ тарҕана турар кэмигэр санитарнай ирдэбили булгуччу тутуһуохха наада. Астан дьон сүһүрэн турдаҕына, өссө кутталлаах буолуоҕа. Бу сүбэм ордук Предпринимательство министиэристибэтигэр уонна нэһилиэктэр баһылыктарыгар туһаайыллар. Дьон астан сүһүрүөн сөбүн эмиэ умнумуохха наада.
Тыаны ыраастыырга!
Баһаар кэнниттэн нэһилиэк аайы ойуур баһаарыгар умайан ыһылла сытар тииттэри, сыгынахтары хомуйарга субуотунньуктары тэрийэххэ наада. Онуоха устудьуоннартан анал этэрээттэри таҥан таһаарыахха. Сэбиэскэй кэм саҕана устудьуоннар балаҕан ыйын 1 күнүттэн производственнай быраактыканы бараллара. Ол кэлиҥҥи кэмҥэ ууратыллыбыт быһыылаах. Устудьуоннар производственнай быраактыкаларын (баһаарга, тыаҕа үлэни) сокуон бобор дииллэр. Уопсастыбаннас туруорсуутунан Арассыыйатааҕы Ойуур кодексын уларытаары сылдьаллар. Маннык уустук балаһыанньа үөскээбитинэн, тоҕо сатамматый устудьуоннарга күһүн биир ыйдаах баһаар содулун туоартыыга производственнай быраактыканы көҥүллүүр? Онон быйыл олус уустук кэминэн сибээстээн, устудьуоннар күүстэрин ойуур баһаарыттан хаалбыт кири-хоҕу, мас, тиит ордугун хомуйар дьаһалы ыллахха табыллар. Үрдүк уонна орто анал үөрэх кыһаларын салалталара, ойуур баһаардара буолбут нэһилиэктэр баһылыктара бу этиибин учуоттаан, ылыныахтара диэн бигэтик эрэнэбин.
Өскө быйыл өрө тардымматахпытына, эһиил көрдүгэннээн, бу сирдэр өссө күүскэ умайан тахсыахтара. Буолаары буолан, уот олох олох нэһилиэктэр аттыларыгар кэлбитин учуоттуохха. Олохтоох уонна баҕа өттүнэн көмөлөһүөх дьону мунньан үлэлэтиэххэ. Номнуо билиҥҥиттэн кинилэри тэрээһиннээхтик аһатар, олордор сирдэрин булан, сөптөөх усулуобуйата тэрийиэххэ. Маныаха СӨ Предпринимательство министиэристибэтэ санитарнай ирдэбили тутуһан, аһы-үөлү тэрийэргэ дьэ ылсыан наада.
Аҕа баһылыкпытын тула түмсүөххэ
Бары улуустар олохтоохторун биир киһи курдук Ил Дархан Айсен Николаев тула түмсүөххэ диэн ыҥырабын.
Олус уустук сайын кэлэн ааспытын, Айсен Сергеевич уонна улуустар, нэһилиэктэр баһылыктара хайдахтаах курдук сыралаһан, тэрээһиннээх үлэни тэрийэн, дьону бэйэлэригэр тардан, үгүс нэһилиэги алдьархайтан быыһаабыттарын илэ көрөн-истэн итэҕэйдибит. Уонна кэлэн сымыйанан салалтабытын баһааҕырдар сурахтары итэҕэйэ олоробут дуо? Кинилэр төһөлөөх санааҕа ылларбыттарын, аһаабыттара да ас буолбатын, күннэтэ түүннэри-күннэри сүүрбүттэрин бэйэлэрэ уонна кинилэр чугас дьонноро, дьиэ кэргэттэрэ эрэ дьиҥнээхтик билэн эрдэхтэрэ. Онон, саха дьоно, өбүгэ саҕаттан бэйэ-бэйэбитин өйөһөр, тоҥмуту ириэрэр, аччыктаабыты аһатар, үтүө санааны оҥорор үгэспитин умнумумуоҕуҥ. Бэйэбит дьоммутун биһиги бэйэбит эрэ өйөөбөтөхпүтүнэ, ким кинилэри өйүөҕэй, бэйэбит харыстаабатахпытына, ким кинилэри харыстыаҕай? Биллэн турар, араас санаа баара чахчы. Ол эрээри кириитикэ сиэрдээх, чопчу этиилэрдээх, санаа атастаһыылаах буолуохтаах. Киһи сиэрин умнан, үөҕэн-саҥаран кэбиһэн, сымыйа сураҕы эбии күүркэтэн тарҕатан, ыраатыахпыт суоҕа. Онон быйылгы сайын уустук, тыҥааһыннаах кэмин бэйэбит-эппитинэн хааммытынан билбит дьон быһыытынан, Ил Дархаммыт Айсен Николаев тула түмсүөҕүҥ.
Ис кыах улахан. Онон кытаанах санаабытын тирэх оҥостон, бары турунан үлэлээтэхпитинэ, тугу барытын кыайыахпыт. Киһи итэҕэстэн эмиэ үөрэнэр. Быйылгы сайын көрдөрбүт итэҕэстэрин хайаан да туоратарбыт наада. Ол – өссө да кэлиэхтээх ыарахаттары туоруурга бэлэмнэнии буолуохтаах.
Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат.