Ыстатыйам аатыгар ох ыппытын курдук чуолкай этиини ытыктыыр убаастыыр киһим Виталий Андросов ыстатыйатыттан ыллым.
Бу тыллар бүгүн 75 сааһын туолар норуот таптыыр, ытыктыыр киһитигэр – ырыа айааччыга, ырыаһыкка, ырыа ылбаҕай эйгэтигэр олоҕун анаабыт, ырыа нөҥүө төрөөбүт тылын сайыннарыыга үлэлэһэр, тапталлаах Сахабыт сирин ыллыыр-туойар сүдү талааҥҥа Галина Шахурдинаҕа сүүс бырыһыан барсаллар.
Галина Никитична ырыатыгар уйдаран, төһөлөөх элбэх киһи тапталга билиммитэ буолуой, төрөөбүт дойдутугар тапталын, ахтылҕанын таһаарбыта буолуой? Кини дьиҥ чахчы норуот таптыыр ырыаһыта, ырыа айааччыта. Кини ырыата хас биирдии саха ыалын дьиэтигэр тиийэ биллэр, ылланар, күүтүүлээх ыалдьыт буолан киирэр. Кини ырыата бу сыллар тухары ылламматах күннэрэ суоҕа чахчы. Галина Никитична ырыатын тылыгар олус ирдэбиллээх, ырыатыгар хас биирдии тылыгар суолта биэрэр, инньэ гынан кини биир да ырыата мээнэҕэ, ааһан иһэн буолбатах.
Кини ырыалара бэйэтэ туһугар кыра испэктээк курдуктар. Ол да иһин буолуо, Хатастааҕы «Тускул» Култуура киинэ кини айбыт ырыаларынан «Тырымнас тыллары хатылаа» театрализованнай кэнсиэр оҥорорбутугар, этэргэ дылы, ырыалыы ылбаҕайдык тахсыбыта. Онно хас да көлүөнэ дьоммут биир иллээх дьиэ-кэргэн курдук биир тыыҥҥа, биир тэтимҥэ киирэн астына-дуоһуйа айбыттара-туппуттара. Манна ырыа түмэр, сомоҕолуур күүһэ олох үчүгэйдик көстүбүтэ. Тэрээһиммит сэргээһини, биһирэбили ылбыта, онтон санаабытыгар санаа, күүспүтүгэр күүс эбиллэн икки ырыаҕа килиип оҥорорго холоммуппут. Онтон «Кырдьыбат вальс» диэн ырыаҕа килииппит НКиК «Эйэҕэс эҕэрдэ» диэн биэриитигэр сотору-сотору көстөр.
Аны 2019 сыллаахха бу ырыаҕа уонча үҥкүү ансаамбыла киин куораппыт киин болуоссатыгар үҥкүүлээбитэ эмиэ туспа кэрэ көстүү, норуот бу ырыаҕа сүгүрүйүүтүн бэлиэтэ этэ.
Галина Никитична ырыаларын Сахабыт сирин киэҥ киэлитин бары улууһугар олорор бар дьоммут таптыылларын, кини ырыатын эйгэтин бэйэлэригэр олох чугастык ылыналларын 2019 сыллаахха алтынньы ыйга өрөспүүбүлүкэ таһымыгар ыытыллыбыт «Тырымнас тыллары хатылаа» диэн кини суруйбут ырыаларыгар уонна кини ырыаларынан туруоруллубут үҥкүүлэргэ куонкуруска илэ харахпытынан көрбүппүт, эт кулгаахпытынан истибиппит. Онно Бүлүү улууһуттан икки кэллэктиип, Амма Өнньүөһүттэн, Чурапчы Дириҥиттэн, Хаҥалас Покровскайыттан, Булгунньахтааҕыттан, Мэҥэ Хаҥалас Доллутуттан, Балыктааҕыттан,Чүүйэтиттэн, Табаҕатыттан, Хоротуттан, Наахаратыттан, Орто Халыматтан, Уус Алдантан, Өймөкөөнтөн солистар, дуэттар, ансаамбыллар, хордар, үҥкүү ансаамбыллара кэлэннэр көрсүһүүттэн үөрбүттэрэ, алтыһыыттан астыммыттара. Онно хас биирдии толорооччу хараҕын уотун, үөрүүтүттэн өрүкүйбүт сэбэрэтин көрбүт эрэ киһи барыта сүргэтэ көтөҕүллүбүтэ, айыан-тутуон баҕарбыта. Дьиҥ чахчы, норуот таптала, норуот билиниитэ дьэ, онно баара. Маннык тэрээһиннэр куруутун бараллара буоллар диэн баҕа санааларын эппиттэрэ. Тэрээһин биир туспа ураты уран, уйан көстүүтэ — баянистар. Дьэ, манна бааллар: утуйа да сыттаҕына уһуганнардаххына байааным ханна баарый диэххэ айылаах, куруук баян тутуурдаах (сүгэһэрдээх диэбэппин), мэлдьи ырыа эйгэлээх дорҕоонноох ааттаах үтүө дьоммут —Раиса Крылова, Павел Егоров, Алексей Калининскай, Степан Васильев, Василий Неустроев, Юрий Сивцев, Иннокентий Готовцев, Алексей Потапов, Иван Прибылых. Бу куонкурус өссө биир уратытынан манна кини 38 ырыата ылламмыта буолар. Статистика көрдөрөрүнэн, үгэс курдук, ханнык эмэ ааптарга анаммыт күрэхтэргэ 14-15 ырыа ылланар.
Галина Шахурдина таптал таҥаралаах, дьахтар кутун арыйар киһи. Ол эрэн, кини олох бары эйгэтин туойар-хоһуйар – сэрии бэтэрээннэригэр, хомсомуолга, саҥа дьиэҕэ киирии үөрүүтүгэр, төрөөбүт дойдуга тапталга, үөрэммит окуолаҕа, төрөппүт оҕоҕо, Дьокуускай куоракка анаммыт үчүгэйкээн ырыалардаах. Кини дэгиттэр талааннааҕын сүүрбэччэ ырыата бэйэтэ суруйбут тылларыгар буолара дакаастыыр дии саныыбын.
Галина Никитична ырыанньыктарын ким эрэ үбүлээһининэн буолбакка, үөһээ салалта өйөөһүнүнэн хас кулууп аайы тиийэр гына бэчээттэтиэххэ, тарҕатыахха наада диэн санаабыт хаһан эрэ туолуо эрэниэҕиҥ.
Дьэ уонна хоһооҥҥо этиллэринии —
Тыыннаах түгэн дьолунан,
Күһүҥҥүлүү налыйан,
Сааһырыыбыт уоскуйуу.
Муҥура суох дуоһуйуу – диэн олоҕун саамай муударай, мындыр кэмигэр олоҕу баарынан ылынан хас биирдии саҥа үүммүт күнү үөрэ-көтө көрсөр үтүөкэн киһибитигэр тапталбытын, махталбытын тиэрдэбит, аны айар аартыгын суоллара норуот талаанын арыйа, норуот тапталын иҥэринэ туралларыгар баҕарабыт.
«Саха сирэ», edersaas.ru анаан Наталья РУФОВА