Оскуолаларга ыраахтан олорон (дистанционно) үөрэнии көрүҥэ киирбитэ сыл буолан эрэр. Туох үчүгэйдээҕий, итэҕэстээҕий? Тугу учуоттуур ирдэнэрий? Хаһыат бүгүҥҥү нүөмэригэр тустаах тиэмэни ырытан көрүөҕүҥ.
Үөрэх көрүҥэ
СӨ Үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтин чахчытынан, олунньу саҥатыгар Саха сиригэр 191 оскуола олоҕурбут, 299 оскуола очнай-заочнай, 151 оскуола ыраахтан олорон үөрэтэр. Халлаан тымныытынан сибээстээн, 344 оскуолаҕа (3 750 кылааска) актированнай күннэр биллэриллэн, оҕолор ыраахтан олорон (дистанционно) үөрэнэллэр. ОРВИ уонна кириип ыарыыта тарҕанар нуорматын аһарбытынан үс оскуола, коронавирус баара биллибитинэн, биир оскуола сабыллан тураллар.
Алын кылаастар
Балаҕан ыйыттан ыарыыттан дьаахханан, бэйэлэрин баҕаларынан оҕолорун ыраахтан олорон үөрэтиигэ көһөрбүт төрөппүттэр сорохторо кэмсинэн эрэллэр. “Биир уруок иһигэр оҕо көмпүүтэр, төлөпүөн нөҥүө тиэмэни өйдөөбөт, Саҥа дьыл түмүгүнэн үспүт элбээтэ” дэһэллэр.
Сорохтор, ордук дьиэҕэ олорор төрөппүттэр төттөрүтүн биһирээбиттэрин биллэрэллэр.
Өскөтүн улахан кылаастар бэйэлэрин-бэйэлэрэ көрүнэр, кэм хонтуруолланар эбит буоллахтарына, кыра кылаас оҕолоругар үксүгэр улахан киһи көмөтө эрэйиллэрин бэлиэтииллэр. Аны оҕо аралдьыйара кэмнээх буолуо дуо, кыратык эргичис-урбачыс гынна да биир-икки мүнүүтэтэ элэс гынан ааһан хаалар. Учуутал кинини кэтэһэн олорбот, салгыы кэпсии турар. Онон төрөппүт дьиэ иһинээҕи учуутал оруолун толороро үгүс.
Физкултуура уруога буолбат
СӨ үөрэҕин уонна наукатын миниистирэ быйылгы Тохсунньутааҕы мунньах кэмигэр үөрэнээччи 52 бырыһыана доруобуйата мөлтөҕүн туһунан отчуокка иһитиннэрэн ааспыттаах. 14-гэр диэри саастаах оҕо үс гыммыт иккитэ хроническай ыарыылааҕын, оскуоланы бүтэрээччи 10 бырыһыана эрэ доруобайдар ахсааннарыгар киирэрин ыйбыта.
Быраастар, оҕо доруобуйатын мөлтөөһүнүгэр хас даҕаны төрүөт баарын ыйаллар. Олортон биирдэстэринэн хамсаммакка олоруу буолар диэн уруккуттан ааттыыллар. Ыраахтан олорон үөрэнии өссө күүскэ дьайдаҕа диэн сабаҕалыахха эрэ сөп. Дьиҥэр, физкултуура уруога син тугу эрэ көмөлөһүөх этэ да, сорох оскуолаларга тустаах уруок ыытыллыбат диэн аһаҕастык этэр уолдьаста.
Тоҕо эрэ үрдүк үөрэх кыһалара сарсыарда 8 чааска ойутан туруортаан ЗУМ-унан физкултуураны ыыталлар эбээт. ЗУМ-ҥа киирбэтэх устудьуон хара испииһэккэ киирэр. Оттон оскуола оҕото саамай этэ-сиинэ сайдар кэмигэр уруок ыытыллыбат.
Аан дойду уус-уран култууратын (Мировая художественная культура) уруога эмиэ ити курдук. Оччотугар учуутал үөрэппэккэ гынан баран хамнаһын хайдах аахсар? Маны ким хонтуруоллуур?
Батсаабынан үөрэх
Оскуолаларга интэриниэт мөлтөх да буоллар син баар эбит буоллаҕына, тыа сирин нэһилиэктэригэр интэриниэт холбоппут ыал аҕыйах. Ол төрүөтэ биллэр – сыаната үрдүк. Ыал барыта уйунар кыаҕа суох. Онон киинтэн уһук сытар нэһилиэктэр үөрэнээччилэрэ кыһалҕаттан төлөпүөн интэриниэтиттэн киирэн үөрэнэллэр. Эбэтэр букатын даҕаны батсаабынан үөрэнэргэ күһэллэллэр. Учуутал сорудаҕын батсаабынан ыытар, оҕолор толороллор. Бу түгэҥҥэ оҕо үөрэх бырагырааматын, тиэмэни төһө өйдүүрүн сабаҕалыахха эрэ сөп.
Үтүө өрүтэ
Ол эрээри, ыраахтан олорон үөрэнии өрүү мөкү өрүтүн эрэ хостуур сыыһа. Холобура, былырыын кулун тутарга диэри ыраахтан олорон үөрэнэн, үөрэтэн көрбөтөх оҕолор, учууталлар бэрт кылгас кэми иһигэр тустаах көрүҥҥэ көспүттэрэ. Ол иннинэ харантыын кэмигэр, тымныы күннэргэ сороҕор эрэ сорудах биэрэллэрэ, тиэмэттэн хаалыы буолара. Онуоха холоотоххо, кыһалҕа кыһайан, билигин үөрэх барар, букатын тохтоон хаалбат. Маныаха уруок хаачыстыбата учууталтан тутулуктаах.
Аны эбии үөрэхтээһин дьарыктара күн бүгүҥҥэ диэри ыраахтан олорон ыытыллаллар. Биир курдук, оҕо көмпүүтэр иннигэр олороро эбиллэр эрээри, син туох эрэ дьарыктаах, аралдьыйардаах, монитор нөҥүө да буоллар, син атын оҕолору кытта алтыһар кыаҕа үөскүүр.
Үөрэх тиэхиньикэтэ олохпутугар өтө киирэн, улахан оҕолор көмпүүтэр оонньуур тэрил эрэ буолбатаҕын, куйаар ситимиттэн элбэҕи билиэххэ-көрүөххэ, эбии үөрэниэххэ сөбүн син өйдөөтүлэр.
Түмүк
Ыраахтан олорон үөрэнии уһуйаантан саҕалаан, үрдүк үөрэххэ тиийэ туһаныллар буолла, олохпутугар өтө киирдэ. Туох барыта кэмнээх-кэрдиистээх, тиэхиньикэ да алдьанара кэмнээх буолуо дуо. Ол аайы төрөппүт барыта уйунар кыаҕа суох. Ордук элбэх оҕолоох ыал. Онон, бастакытынан, кимиэхэ үөрэнэр тэрилэ баарын-суоҕун туһунан ый ахсын ыйытык ыытар, кыаллыбат буоллаҕына көмөлөһөр дьаһал ылыллара ордук дуу, диэн түмүккэ кэлэбит. Оччотугар эрэ оҕо бары тэҥ усулуобуйаҕа үөрэнэр кыаҕа үөскүүр.
Иккиһинэн, учууталлар чахчы уруогу ыыталларын, оҕолорго быһааралларын дуу, суоҕун дуу үөһэттэн хонтуруолланыахтаах. Төһө даҕаны “дистанционнай” дэммитин иһин, аатыгар эрэ уруок ыытыллара үөрэх хаачыстыбатыгар охсоро биллэр.
Сыыппаралар, чахчылар
266 оскуола (42 %) – түргэн интэриниэккэ холбоммут
234 оскуола (37 %) – спутник сибээстээх
29 оскуола (5 %) – радиорелейнэй сибээстээх.
“Оҕо сүрэҕэ суох буолар”
Светлана Гаврильевна, тыа сирин учуутала:
— Ыраахтан олорон үөрэх саҕаланыаҕыттан оҕолор сүрэҕэ суох буоллулар. Бытаан оҕо үөрэҕи ылыммат. Кылааска тутан олорон быһаарар курдук буолбатах. Учууталы кытта тыыннаах алтыһыы суох.
Аны оҕо эт-сиин өттүнэн хамсанара биллэ аҕыйаата. Бу иннинэ оскуолаҕа барарыгар-кэлэригэр, аара оҕолору кытта аргыстаһарыгар син хамсана-имсэнэ, оонньуу сырыттаҕа. Билигин ол суох. Олус элбэх дьиэҕэ үлэ бэриллэрэ оҕоҕо сылаалаах, ноҕуруускалаах. Дьиэҕэ олороруттан оҕо салҕар, төрөппүт эмиэ. Итиэннэ оҕолор бэйэ-бэйэлэрин кытта илэ алтыһыылара, бодоруһаллара аҕыйаата.
“Дьиэттэн үөрэнэр үчүгэй эбит”
Надежда Семеновна, төрөппүт:
— Сэттис кылааска үөрэнэр кыыстаахпыт. Кырдьаҕас эбээлээх буоламмыт, сайабылыанньа суруйбуппут, онон кыыспыт дьиэттэн олорон үөрэнэр. Кыратыттан бэйэтин-бэйэтэ дьаһана үөрэммит буолан, хата, улахан уустугу көрүстүбүт диир кыахпыт суох. Үөрэҕэр бастакы-иккис кылааска эрэ көмөлөспүппүт. Бэйэтэ холбоон киирэр, үөрэнэр, дьиэҕэ үлэтин толорор. Ордук тымныы күннэргэ туһалаах эбит. Урут сорудах эрэ ыытааччылар дии, билигин көмпүүтэр нөҥүө да буоллар, уруок барар. Баҕар, кыыс оҕо буолан эбитэ дуу, атын ийэлэр кэпсииллэрин курдук көмпүүтэргэ оонньообот эҥин. Арай, доҕотторун кытта алтыһара аҕыйаата. Бэйэтэ оскуолаҕа баран үөрэнэрин ордорор да, хайыай, кыһалҕаттан үөрэнэр.
“Биир бэйэм биһирээбэтим”
Галина Васильевна, элбэх оҕолоох ийэ:
— Элбэх оҕолоох ыалга дьэ, эрэй. Ыраахтан олорон үөрэнэллэрин биир бэйэм сөбүлээбэтим. Холобура, биһиги үс устудьуоннаахпыт, икки оскуолаҕа үөрэнэр оҕолоохпут. Арыт бэйэ-бэйэлэригэр мэһэйдэһэллэр, арыт остуол былдьаһыыта буолар.
Аны дьиэбитигэр интэриниэппит суох, төлөпүөнтэн киирэн үөрэнэллэр. Төлөпүөҥҥэ харчы бөҕө барар. Эмиэ туспа кыһалҕа.
Алтыс кылааска үөрэнэр оҕобор төрөппүт көмөтө, хонтуруола син биир наада. Холобур, хонтуруолунай үлэни уруок иһигэр толоруохтаахтар, биһиги бириэмэтигэр баттаспаппыт. Биһигини кэтэһэн олоруохтара дуо, салгыы атын уруок саҕаланар, онно көһөбүт.
ЗУМ-унан уруок ыытар да буоллахтарына, биир уруок иһигэр учууталлар оҕоҕо саҥа тиэмэни баттаһан өйдөппөттөр, бириэмэ тиийбэт курдук. Бары буолбатах эрээри, сорох учууталлар аатыгар эрэ, сорохтор дьиэтээҕи халааттарынан кытта олорон үөрэтэллэр. Төһө да көмпүүтэр нөҥүө үөрэппиттэрин иһин, учуутал быһыытынан син тардына түһүөх эбиттэр.
“Ыраахтан олорон үөрэнэр сынньалаҥ”
Леонид, 10-с кылаас үөрэнээччитэ:
— Мин куорат оскуолатыгар үөрэнэбин. Дьиэбэр интэриниэт, көмпүүтэр баар. Сорох учууталлар ирдииллэр, сорохтор ирдээбэттэр. Холобура, алгебра, геометрия, нуучча тылын учууталлара өрүү ирдииллэр. Хайаан даҕаны иэһи-күүһү барытын көрөллөр, суруналлар. Онон ити уруоктары көтүппэтэх, дьиэҕэ үлэни кэмигэр толорбут ордук. Сорох учууталлар оскуолаҕа курдук күүскэ ирдээбэттэр. Онон оскуолаҕа баран үөрэнэрдээҕэр, дьиэттэн олорон үөрэнэр син сынньалаҥ. Арыт уруок быыһыгар көмпүүтэргэ оонньоон ылааччыбын.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru