Кэбээйилэр өр күүппүт улахан үөрүүлээх уонна умнуллубат бэлиэ суолталаах күннэрэ тосхойоору турар. Этэргэ дылы, отут сылы быһа илиилэрин араарбакка сыраласпыт айаннарын суолун үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйыахтара. Бу “Бүлүү” федеральнай трассаҕа тахсар суол оҥоһуллан түмүктэннэ.
Маныаха суол тутуутун саҕалаабыт уонна олоххо киллэрсибит сатабыллаах салайааччы, «Россия Бочуоттаах тутааччыта» (“Почетный дорожник России”) бэлиэ хаһаайына Николай Степанович Кобяковы кытары төлөпүөнүнэн кэпсэтэ сырыттым.
—1989 сыл бүтүөр диэри “Кэбээйи” сопхуос дириэктэринэн үлэлээбитим. Оччолорго киин сири кытары буолуохтааҕар, нэһилиэктэрбитин да кытары суол-иис суох буолан, эрэй бөҕөнү көрөрбүт. Дойду үрдүнэн ыһыллыы-тоҕуллуу кэмигэр, мин баҕа өттүбүнэн үлэбиттэн тохтообутум уонна чааһынай тэрилтэ тэринэн (“КобяйДОРСТРОЙ» ХЭУо), саамай кыһалҕалаах боппуруоһу быһаарарга — суол тутуутугар ылсыбытым.
Сопхуостан эргэ тиэхиньикэлэри сороҕун уларсан, сороҕун өрөмүөннээн үлэбитин саҕалаабыппыт. Кэбээйиттэн Горнай Бэс Күөлэ манан буолуохтаах диэн быһа холуйан, аар тайҕаны солоон барбыппыт. Быт хаамыытынан да буоллар, син сыҕарыйан, иннибит диэки кыралаан дьулуруйбуппут. Бэйэбит күүспүтүнэн 3-4 үрэххэ төлөбүрэ суох муоста туппуппут, 120 килэмиэтири солообуппут. Ол күн бүгүнүгэр диэри төлөммөккө сылдьар. Икки сыл Бүлүү суолугар үлэлээбиппит. Үбүлээһин кырыымчык буолан, кыһалҕа бөҕөҕө кыһарыйтаран, нолуокпутун да кыайан төлөөбөккө эрэйдэммит кэмнэрбит бааллара. Ол да буоллар, санаабыт күүстээх этэ. Кэбээйиттэн Бэс Күөлгэ диэри тайҕаны солоон, Бэс Күөлүттэн Күөрэлээҕинэн, Аһыманан Бүлүү суолугар диэри суолу кэҥэтэн, тупсаран биэрбиппит. Маҕарас диэки тахсарга, отчуттар суолларын кэҥэтэн, 50-60 килэмиэтири быһа айанныыр суол оҥорбуппут. Хас кыһын ахсын, ону Кэбээйиттэн кэлэммит, тиэхиньикэ иҥнибэккэ сылдьарын курдук ыраастаан биэрэбит.
Оргууй аҕай да буоллар, үлэ ыытыллан, 1990 сылларга дьон-сэргэ айанныыр, кэтэх маҕаһыын тэринэр, наадалаах малларын-салларын, астарын-үөллэрин киин сиртэн айан суолунан сылдьан ылынар кыахтаммыттара. Ону сэргэ, бу тэрилтэ тэриллэн, мунуу-тэнии уустук кэмигэр, сүүһүнэн киһи үлэлээх буолбута. Итиэннэ дьоҥҥо-сэргэҕэ, нэһилиэккэ көмөлөһөр үгэһи олохтообуппут.
Манна даҕатан эттэхпинэ, бу сыралаах үлэҕэ миигин кытта сопхуоска бииргэ үлэлээбит уолаттарым тэҥҥэ туруммуттара. Оччотооҕуга сыл аҥаардыыта хамнаһа суох халтай хаамар кэмнэргэ, санаалара саппаҕырбакка уонна миигин итэҕэйэн туран, бар дьон туһугар суол оҥоруутугар ылсыбыттарыгар уолаттарбар, чугас дьоммор хоолдьуктаах бэйэм хоҥкуйан махтанабын. Бигэ туруктаах, дьулуурдаах, күүстээх баҕаларынан сомоҕолоһон бииргэ үлэлээн, күн бүгүн биһиги суолу ситэрдибит-хотордубут, олоххо киллэрдибит диэн наһаа үөрэбин. Этэргэ дылы, көҕүлээһиним, көлөһүнүм, сырам барбыт буолан, сүрэхпэр ордук чугастык ылынабын.
Кырдьаҕас салайааччы (56-с сылбын салайааччынан үлэлиибин) быһыытынан түгэнинэн туһанан, Ил Дархан Айсен Николаевка баҕа санаабытын тиэрдэбин. Ол оройуон киинэ, ойуччу турар Сангаартан Кэбээйигэ көһөрүллэрэ буоллар диэн. Оччотугар улуус эргиччи тэтимнээхтик сайдарыгар бу улахан оруоллаах буолара саарбахтаммат. Итини сэргэ, аны, Мукучуга диэри суол тутулуннар диэн улуус дьоно бука бары ымыы оҥостубут ыра санаалаахпыт. Балар олоххо киирдэллэр, күммүт тахсыа, кэбээйилэр дуо дэтиэхпит этэ. Биһиги көрдөһүүбүтүн Ил Дархан болҕомтотугар ылыаҕа диэн эрэллээх хаалабыт, — диэтэ Н.С.Кобяков.
Кэбээйилэр үөрүүлэрэ муҥура суох. Суолталаах тутуу улуус сайдыытыгар бигэ тирэх, төһүү күүс буолуоҕа. Оттон дьон-сэргэ санаата көтөҕүллэн ырыа аргыстаах айанныаҕа.
Сардаана Баснаева