“Саха сирэ” хаһыат уонна М.К.Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет кыттыһан, хаһыс даҕаны сылын “быһа сибээһи” тэрийэллэр. Быйыл абитуриеннар, төрөппүттэр ыйытыыларыгар проректор Михаил Прокопьевич Федоров хоруйдаата.
edersaas.ru
Бэс ыйын 20 күнүттэн докумуоннары туталлар
Ыйытыы: ХИФУ-га докумуоннары хаһыс чыыһылаттан тутаҕытый? Сайабылыанньаны хас үрдүк үөрэххэ биэриэххэ сөбүй?
Федоров М.П.: Бакалавриакка, специалитекка, магистратураҕа докумуоннары тутуу бэс ыйын 20 күнүттэн саҕаланар. Урукку курдук, 5 үрдүк үөрэх тэрилтэтигэр үстүү идэҕэ биэриэххэ сөп.
“214 бааллаах оҕо киирбитэ”
Ыйытыы: Математика уонна информатика институтугар куонкурус төһө элбэҕий? Хас баал ирдэнэрий?
Федоров М.П.: Туһааннаах институкка үөрэхтэригэр үчүгэй абитуриеннар киирэллэр. Былырыын саамай үрдээбит үөрэххэ киирэр баал 214 этэ. 155 бааллаах оҕо эмиэ киирэн ситиһиилээхтик үөрэнэ сылдьар. Үөрэҕэр үчүгэй эрээри, араас төрүөтүнэн биир кэлим эксээмэни туттарарыгар алҕас хоруйдаан кэбиһиэн сөп. Үп-экэниэмикэ институтугар биир миэстэҕэ ортотунан 7-тэн үөһэ, юридическай бакылтыакка 10 киһи куонкурустаһар.
Иккис үрдүк үөрэх төлөбүрдээх
Ыйытыы: Быйыл Педагогическай институкка “Үөрэхтээһин менеджменэ” идэ баар дуо? Манна атын бакылтыат магистратуратын бүтэрбит дьону ылаллар дуо? Туох ирдэбиллээҕий? Төлөбүрэ төһөнүй?
Федоров М.П.: Ханнык баҕарар үрдүк үөрэх базатынан магистратура ханнык баҕарар хайысхатыгар туттарсыахтарын сөп. Холобур, Мэдиссиинэ институтун бүтэрбиттэр Педагогическай институкка киириэхтэрин эмиэ сөп. Университет бэйэтин эксээмэнин туттаран киирэллэр. Арай, иккис үрдүк үөрэх буоларын быһыытынан, төлөбүрдээх: сыллааҕы төлөбүрэ 141 тыһыынча солкуобайтан саҕаланар.
Араас чэпчэтии көрүллэр
Ыйытыы: ХИФУ-га төлөбүрдээх үөрэх сыаната төһөнүй?
Федоров М.П.: Сылга 300 тыһыынча солкуобайга тиийиэн сөп. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн “Хотугулуу-Илиҥҥи университет үөрэҕин уокуруга” (“Северо-Восточный университетский образовательный округ”) ассоциацияҕа 106 үөрэх тэрилтэтэ (кэллиэстэр, оскуолалар) киирэр. Холобур, манна киирбит үөрэх тэрилтэлэрин бүтэрбит дьоҥҥо, үрдүк бааллаахтарга, ХИФУ бэйэтин эксээмэнин ситиһиилээхтик туттарбыттарга, 1 уонна 2 группалаах инбэлииттэргэ, тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолорго, ХИФУ Үрдүк үөрэх иннинээҕи үөрэҕин уонна профориентацияҕа бакылтыатын бэлэмнэнии салаатыгар үөрэммиттэргэ, БКЭ (ЕГЭ) бэлэмнэнии толору кууруһун ааспыттарга, о.д.а. чэпчэтии көрүллэр. Төлөбүр саамай кыччаабыта 125 тыһыынча солкуобайга диэри түһүөн сөп.
3 527 бүддьүөт миэстэтэ
Ыйытыы: Университекка быйыл төһө элбэх бүддьүөт миэстэтэ көрүлүннэ?
Федоров М.П.: Холобур, 2009 сылы кытта тэҥнээн көрдөххө, 34 %, ол эбэтэр 1 016 миэстэнэн эбилиннэ. ХИФУ филиалларын ааҕан туран, былырыын — 3 423, быйыл 3 527 бүддьүөт миэстэтэ көрүлүннэ.
Университет кэллиэһигэр 9-с кылаас кэнниттэн ылбаппыт
Ыйытыы: Университет кэллиэһигэр быйыл 9-с кылаас кэнниттэн үөрэххэ ылаҕыт дуо?
Федоров М.П.: Урукку сылларга университет кэллиэһигэр 9-с кылаас базатынан ылар этибит. Быйыл суох.
Кэллиэс кэнниттэн БКЭ суох
Ыйытыы: Кэллиэс кэнниттэн университет ханнык баҕарар идэтигэр биир кэлим эксээмэн түмүгэ суох туттарсан киириэхпин сөп дуо?
Федоров М.П.: Орто анал үөрэх тэрилтэтин бүтэрбит оҕоттон биир кэлим эксээмэн (ЕГЭ) түмүгэ ирдэммэт. Ол оннугар, биир кэлим эксээмэн ньыматынан университет бэйэтин тургутуутун ааһар. Биир кэлим эксээмэн түмүгүнэн куонкурустаһан киириэн баҕарар буоллаҕына, ол көҥүллэнэр.
Ыйытыы: Юридическай кэллиэс кэнниттэн университет юридическай бакылтыатыгар биир кэлим эксээмэн түмүгэ суох киириэхпин сөп дуо?
Федоров М.П.: Киириэхтэрин сөп, күнүскү үөрэххэ. Юридическай бакылтыат кэтэхтэн үөрэҕэр (заочно) үрдүк үөрэхтээхтэри эрэ ылабыт.
Ыйытыы: ХИФУ-га төлөбүрдээх үөрэх олус сыаналаах. Туохха олоҕуран итинник үрдүгүй?
Федоров М.П.: Манна преподаватель хамнаһа, хомунаалынай төлөбүр, о.д.а. барыта ааҕыллар. Төлөбүрдээх үөрэх саамай үрдээбитэ 300 тыһыынча солкуобайга тиийэр. Ол эрээри, араас чэпчэтиилэр көрүллэллэр. Төрөппүттэрэ уйунар кыахтара суох түгэнигэр атын барыйааннары эмиэ үөрэтэн көрүөхтэрин сөп. Холобур, өрөспүүбүлүкэ тус сыаллаах (целевой) миэстэлэри көрөр. Онно киирсиэххэ наада. Ол оннугар, устудьуон үөрэҕин бүтэрдэҕинэ, ханна дуогабардаспыт улууһугар тиийэн үс сыл үлэлиэхтээх. Арассыыйаттан көрүллэр бүддьүөт миэстэтигэр эмиэ аҕыйах тус сыаллаах (целевой) миэстэлэр бааллар. Улуус дьаһалтатыттан уонна улуустаҕы үөрэх управлениетыттан ыйыталаһыҥ.
ХИФУ бэйэтин эксээмэнэ төһө уустугуй?
Ыйытыы: ХИФУ бэйэтин эксээмэнэ төһө уустугуй?
Федоров М.П.: Этиллибитин курдук, орто анал үөрэх кэнниттэн университекка туттарсааччылар биир кэлим эксээмэнэ суох университет бэйэтин эксээмэннэрин туттаран үөрэххэ киириэхтэрин сөп. Сорудаҕа син биир Биир кэлим эксээмэн кэриэтэ оскуола иһинээҕи бырагырааматтан бэриллэр. Тиэмэлэрэ Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет киин тутар хамыыһыйатын сайтыгар сиһилии ыйыллар.
Университет орто үөрэҕэ
Ыйытыы: Университет орто үөрэҕэр ханнык интэриэһинэй идэлэр баалларый?
Федоров М.П.: Дьон-сэргэ ХИФУ Инфраструктурнай технологияҕа уонна Юридическай кэллиэстэрин сэҥээрэллэр. Онно сүрүннээн программирование, АйТи уонна оробуочай идэлэргэ, юрист исписээлинэстэригэр ылаллар. Университет орто анал үөрэҕэр (СПО) быйыл, уопсайа, 225 бүддьүөт миэстэтэ көрүлүннэ. Быйыл Финансовай-экэнэмиичэскэй институкка орто анал үөрэх аһыллар (экэниэмикэ уонна буҕаалтырыскай учуот). ХИФУ орто үөрэхтэригэр биир миэстэҕэ икки-үс киһи куонкурустаһар. Бүддьүөт миэстэтигэр хапсыбатахтар, төлөөн да киириэхтэрин сөп. Төлөбүрэ кыра. Быйыл 63-153,5 тыһыынча солкуобайга диэри халбаҥныыр. Манна чэпчэтии эмиэ көрүллэр.
Университекка орто үөрэх кэнниттэн
Ыйытыы: Орто анал үөрэхтэр кэннилэриттэн университекка төһө элбэх киһи туттарсарый?
Федоров М.П.: Ааспыт 2018-2019 үөрэх дьылыгар орто анал үөрэх кэнниттэн ХИФУ-га 1 528 киһи киирбитэ. Итинтэн 743 киһи — күнүскүгэ, 785 киһи — кэтэхтэн үөрэхтэргэ.
ГТО баала аахсыллар
Ыйытыы: ГТО туттарбыт дьоҥҥо хас баал эбиллэрий?
Федоров М.П.: ГТО “кыһыл көмүс” значога — 3 баалы, “үрүҥ көмүс” значога 2 баалы биэрэр. Оттон Физическэй култуура уонна спорт институтугар туттарсааччыларга “кыһыл көмүс” значок 5 баалга, “үрүҥ көмүс” значок 3 баалга тэҥнэһэр.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru