Сергей Зверев-Кыыл УОЛА аатынан Национальнай үҥкүү тыйаатыра бэйэтин YouTube ханаалыгар көрдөрөр испэктээктэриттэн бүгүн, Үҥкүү Аан дойдутааҕы күнүгэр, «Ярхадана» уонна “Айыы аймаҕа” испэктээктэри көрөргүтүгэр ыҥырар!
«Ярхадана»
(дьүкээгир фольклорун матыыптарынан)
Премьера 2002 с. муус устар 21 күнүгэр булбута.
Композитор – Захар Степанов
Либретто ааптара– историческай наука кандидата Людмила Жукова
Режиссер, туруорааччы-хореограф – Геннадий Баишев
Оркестровка – Альберт Попов
Туруорааччы-дирижер — Николай Петров
Туруорааччы-худуоһунньук – Мария Ядрихинская
Хореограф ассистена – Ольга Скобелева
Кылгас ис хоһооно
Дьүкээгирдэр кэрэ өрүс Коркодон устун айанныыллар… Улуу Коркодон, Хотугу норуоттар мифологияларын биир саамай сүрүн персонажтарынан буолар Күнү таптыыр. Бу тапталтан икки кыыс оҕо төрүүр – кэрэ Ярхаданалар.
Дьүкээгирдэр уонна ыаллыы уустар эбээннэр, чукчалар Шахадзибэ диэн дьүкээгирдэр үгэс буолбут бырааһынньыктарыгар түмсэллэр. Манна дьон Үрдүк айыылартан или-эйэни, доруобуйаны, удьуору ууһатыыны, Байанайдаах булду көрдөһөллөр. Үөрүү-көтүү, бэлэх-туһах бэрсии буолар. Онтон үҥкүү-битии, оонньуулар, күрэхтэһиилэр саҕаланаллар. Бырааһынньыкка Эмэйтэгэ – Улуу Ийэ Хотун кэрэчээн Ярхаданалары дьоҥҥо билиһиннэрэр, ол эрээри кинилэр, бэйэлэрин эрэ билиммит кыраһаабыссалар, атыттар диэки хайыһан да көрбөттөр…
Булчут дьүкээгир уонна эбээннэр Баһылыктара киһи иккиэн маҥан субалаах дьүкээгир кыыһын сөбүлүү көрөллөр. Мөккүөр, күөнтэһии тахсар, ол түмүгэр булчут-дьүкээгир эбээннэр баһылыктарын улаханнык эчэтэр. Шахадзибэ буолар сирэ – Ытык сир. Манна ким да өстөһүө суохтаах. Өбүгэлэр сокуоннарын кэспит киһини норуот киэр үүрэр. Абарбыт булчут ыалларын сирдэригэр сылдьан, кыылы-сүөлү кыргыбытынан барар… Оттон эбээннэр, кинилэр Баһылыктарын атаҕастаабытын иһин, иэстэһэргэ туруналлар. Сир Хаһаайына, биллэн турар, онтон уордайар.
Эмэйтэгэ алдьархайы тохтото сатыыр. Икки уолу быыһаан ылан, олоҕу салҕаары, Ярхаданалардыын холбуур. Ол эрээри, Ярхаданалар өһүрүүнэн олус үлүһүйбүттэр… Ол иһин, дьүкээгирдэр мифологияларын таҥаралара – Уот, Сир Хаһаайына уонна Күн уордайаннар, уолаттары тааска, кыргыттары муус тымныы уулаах Ярхадана үрэххэ кубулуталлар.
Өстөһүү киһи айылҕаны кытта дьүөрэлэһиитин кэһэр. Дьон, киһи-аймаҕы ууһатар-тэнитэр аналын хаһан даҕаны умнуо суохтаах. Ил-эйэ уонна айылҕалыын дьүөрэлэһии – бу буолар, дьиҥнээх, үйэлээх сыаннас!
«Айыы аймаҕа»
Бу испэктээк «Бэрт Хара» олоҥхо-трилогия бастакы түһүмэҕинэн буолар. Премьера 2004 с. ахсынньы 14 күнүгэр турбута.
Муусука ааптара, туруорааччы-дирижер – Николай Петров
Либретто ааптара, туруорааччы — хореограф – Геннадий Баишев
Туруорааччы-худуоһунньук — Саргылана Иванова
Хореограф ассистена – Светлана Бессонова
Худуоһунньук ассистена – Мария Ядрихинская
Бу испэктээк муусукатын суруйан, национальнай инструменнар оркестрдарын кылаабынай дирижера Николай Петров СӨ Бэрэсидьиэнин гранынан наҕараадаламмыта.
Москва к. Култууратын департаменын ыҥырыытынан, СӨ Москваҕа Бастайааннай Бэрэстэбиитэлистибэтин өйөбүлүнэн, «Айыы аймаҕа» испэктээк Москватааҕы Е.В.Колобов аатынан Новая Опера мусукаалынай тыйаатыр сценатыгар 2009 с. кулун тутар 10 күнүгэр оонньоммута.
edersaas.ru