Бүгүн Вячеслав Штыров төрөөбүт күнүн бэлиэтиир

Бөлөххө киир:

Бүгүн, ыам ыйын 23 күнүгэр, Саха Өрөспүүбүлүкэтин иккис бэрэсидьиэнэ Вячеслав Анатольевич төрөөбүт күнүн бэлиэтиир. Кини 1953 с. Хаандыгаҕа күн сирин көрбүтэ.

Киинэ түспүт сирэ

Вячеслав Анатольевич Саха сиригэр төрөөбүт, үрдүк үөрэҕи бү­­тэрэн баран төннөн кэлэн Удачнайга тутууга прорабтаабыт, онтон үүнэн тахсыбыт киһи. Ийэтэ, Нина Ивановна Владивостокка 1952 сыллаахха үрдүк үөрэҕи бүтэрэн баран Хаандыгаҕа геологынан ананан кэлэр. Кэргэнэ— муора офицера Анатолий Штыров эмиэ үөрэх кэннэ Камчаткаҕа ананар. Эдэр дьон ыал буолан, уйа оҥостуохтарын икки ардыгар, кэм ирдэбилинэн, ол курдук икки аҥы бараллар. Күһүн саҥа үлэлии кэлбит кыыс, саас оҕолонор. Аҕалара Камчаткаттан тоҕус хонук айаннаан дьонун булар. Кэргэнин, уолун сөмөлүөтүнэн Магадааҥҥа ил­­дьэрдии оҥостор.

Онно өйдөөбүттэрэ – оҕолоро миэтирикэтэ суох эбит. Ол саҕана Хаандыга – ГУЛАГ лааҕырын сорҕото, онон өтөрүнэн оҕо төрөөбүтэ да биллибэт. Эдэр аҕа дьолугар ити кэмҥэ Хаандыгаҕа чугастааҕы нэһилиэктэн сельсовет бэрэссэдээтэлэ, саха оҕонньоро киирэ сылдьар эбит. Ол оҕонньор Вячеслав Штыров миэтирикэтин бэрт чиҥ буочарынан суруйан, бэчээт туруоран биэрбит. Эдэр аҕа уолун төрөөбүт күнүн икки хонук эрдэ эппит, биитэр, биһиги оҕонньорбут алҕаһаабыта дуу – биллибэт… Бу түгэн мин саҥа төрөөбүт оҕо кэлэр дьылҕатыгар сабыдыаллаах курдук көрөбүн. Уол Приморьеҕа улаатан, үөрэнэн баран, Саха сиригэр бэйэтэ талаһан анаммыта. Онон, “киин түспүт сирэ” диэн сахалыы өйдөбүл Вячеслав Штыровка дьайыыта улахан. Кини кэлин, өрөспүүбүлүкэбитигэр бэрэсидьиэнниир кэмигэр, ол миэтирикэтин суруйбут оҕонньору ирдэһэн көрбүтэ. Хомойуох иһин, булбатаҕа. Ол гынан баран, бука, оҕонньор сыдьааннара, ыччаттара Томпоҕо баар буолуохтаахтар.

Өрөспүүбүлүкэ интэриэһин өрө тутан

Суверенитет туһунан Декларацияны ылыныахпытыттан, Саха сирэ үс бэрэсидьиэннэннэ, үс баһылыктанна. Дьиҥэр, бу үс киһи үһүөн олус кытаанах, судургута суох усулуобуйаҕа үлэлээн кэллилэр. Бастатан туран, федераллары кытта боломуочуйаны тыырсыыга, ону наардааһыҥҥа. Иккиһинэн, сирбит, ­уубут, ойуурбут федеральнай бас билиигэ киирбиттэринэн, сирбит баайа куонкуруска, аукциоҥҥа атыыга туруоруллар. Улахан корпорациялар өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар киирэллэригэр туорайдаһар кыах суох. Онно биири эрэ утары туруоруохха сөп. Кэскиллээх, нэһилиэнньэҕэ туһалаах, айылҕаҕа буортута суох уонна өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн ботуччу толорор кыахтаах хампаанньалары өйөөһүн, киирэн үлэлиир усулуобуйаларын бэйэ туһатыгар иэҕии. Ол олус уустук дьыала. Михаил Николаев кэмигэр АЛРОСА-ны тэрийии, бриллианы кырыылыыр производствоны олохтооһун сүрүн тыын боппуруос этэ. Оттон Вячеслав Штыров кэмигэр ньиэби, гааһы, чоҕу хостуур хампаанньалар хото киириилэрэ саҕаламмыта. Ол кини сир баайын атыылыы охсоору ыҥыран ылан оҥорбут дьыалата буолбатах. Кэм кэрдии ирдэбилэ, сайдыы хаамыыта. Бүгүҥҥү күн үрдэлиттэн көрдөххө – Вячеслав Анатольевич кэмигэр өрөспүүбүлүкэҕэ киирбит “Газпром”, “Роснефть”, “Сургутнефтегаз”, “Колмар” өрөспүүбүлүкэбит бүддьүөтүгэр киллэрэр нолуоктара сылтан сыл улаатан иһэр. Соҕотох алмаасчыттарбытын эрэ кэтэспэт буоллубут. Тылын ылыннарар, дуогабардар усулуобуйаларын, үлэ хаамыытын ымпыгар-чымпыгар тиийэ хамаандатын кытта ырытыһан, өрөспүүбүлүкэ интэриэһин өрө тутан, Вячеслав Штыров бу хампаанньалары киллэрбитэ. Бырамыысыланнас эйгэтигэр эриллибит киһи өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар ити кэмҥэ суоҕа буоллар, баҕар, букатын да атаҕастабыллаах дуогабардар түһэрсиллиэ этилэр. Ону өйдүүр киһи элбэҕэ суох. “Буруй эрэ Моттойоҕо”, — диэбиккэ дылы, «Штыров сирбит баайын атыылаата» дэһээччилэр бааллар. Күн бүгүн өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн отучча бырыһыанын бу саҥа киирбит хампаанньалар нолуок төлөөн киллэрэллэрин ол дьон тоҕо эрэ ахтыбаттар.

Вячеслав Штыров өрөспүүбүлүкэ экэнэмиичэскэй уонна социальнай сайдыытыгар кылаата элбэх. Мин олортон икки эрэ суолу бэлиэтиэхпин баҕарабын.

Санаа хотуута

Бастакыта. Вячеслав Штыров тус бэйэтин салалтатынан, кини быһаарыытынан гаас турбатын, күөх төлөнү улуу эбэбитин туоратан, илин эҥээргэ тиксэрбитэ. Бу технологическэй өттүнэн олус уустук бырайыак этэ. Тоҥ муус олбохтоох хотугу өрүс түгэҕинэн гаас турбата тардыллыбыта аан дойдуга суоҕа. Чахчы хорсун санаалаах, техническэй өйдөөх, билиилээх киһи ылсар дьыалата. Сахаҕа “санаа хотор”, диэн өйдөбүл баар. Вячеслав Анатольевич санаата хотон, бүгүн илин эҥээрдэр гааһынан оттунар буоллулар, сайдыы саҥа таһымыгар таҕыстылар.

Иккиһэ. Штыров – технарь, майгыта да оннук, судургу, быһа-бааччы. Ол омос көрдөххө. Дьиҥэ, кини киэҥ би­­лиилээх, элбэҕи ааҕар, литератураны билэр, ардыгар бэрт чараас ис туруктаах киһи. Ол да иһин биһиэхэ, суруйааччыларга, ураты болҕомтолоох этэ. Вячеслав Анатольевич өрөспүүбүлүкэ киин куоратыгар А.Е. Кулаковскайга уонна П.А. Ойуунускайга пааматынньыктар баар буолалларын ситиспитэ. Биллэн турар, ити санаа өр сылларга но­­руокка иитиэхтэнэ сылдьыбыта, туолбат ыра курдуга. Ону Штыров олоххо киллэрбитэ. Аны олоҥхоҕо сыһыанын ылан көрүөххэ. Саха омугар олоҥхо эпическэй баай эрэ буолбакка, үйэлэргэ илдьэ кэлбит олоҕу бөлүһүөктүү көрүүтэ буоларын Вячеслав Штыров дьэҥкэтик өйдүүрэ, сүрэҕинэн-быарынан ылынара. Ол иһин кини олоҥхо ЮНЕСКО таһымыгар билиниллэн, шедевр аатын ыларыгар тэрээһин үлэҕэ, бэлэмнээһиҥҥэ үбү-харчыны харыстаабатаҕа.

Штыров кэмигэр мин сахалыы тыллаах сүрүн хаһыат кылаабынай эрэдээктэрэ этим. Мунньахтарга тыл этэрин, үлэһит дьоҥҥо сыһыанын, күчүмэҕэй түгэннэргэ быһаарыылаах дьаһалларын элбэхтэ көрбүтүм, истибитим.

Норуоту ытыктыыр киһи тыла

Биирдэ Салехардка Арассыыйа Госсэбиэтин мунньаҕар улахан дэлэгээссийэ састаабыгар киирэн барсыбытым. Онно СӨ бэрэсидьиэнэ Вячеслав Штыров Уһук Хоту дойду эрэгийиэннэрин сайыннарыы туһунан сүрүн дакылааты оҥорбута. Путин бэйэтинэн мунньаҕы салайан ыыппыта, ол эрээри үгүс миниистирдэр Штыров этиитин кытта сөпсөспөккө, Уһук Хоту дойдуну баахтанан үлэнэн сайыннарар наада дэспиттэрэ. Ордук ол саҕанааҕы социальнай харалта миниистирэ Михаил Зурабов кыйахаммыта. Онон кэскиллээх кэпсэтии тахсыбатаҕа. Түмүгэр дакылаатчыт Вячеслав Штыров тыл ылбыта: “Чэ, баҕар, манна мин оппоненнарым этэллэрин курдук, Уһук Хоту дойдуну баахтанан да сайыннарыаххайыҥ. Нэһилиэнньэ ахсаана хоту, кырдьык, аҕыйах. Оттон этиҥ эрэ миэхэ – тыһыынчанан сыл историялаах, киэҥ сирдэринэн тайаан олорбут бүгүн олус элбэҕэ суох былыргы саха омугун хайдах гынабыт? Хайдах сайыннарабыт?” – диэбитэ.

Биллэн турар, онно ким да эппиэттээбэтэҕэ. Ыйытыы риторическэй курдуга эрээри, чахчы саха норуотун ытыктыыр, историятын билэр хорсун киһи тыла этэ. Вячеслав Анатольевич, нуучча киһитэ, национальнай өрөспүүбүлүкэ бэрэсидьиэнин быһыытынан үлэтигэр-хамнаһыгар салайтарбыт ити биир саамай сүрүн санаата этэ.

Наталья ХАРЛАМПЬЕВА, саха норуодунай бэйиэтэ

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0