ССРС спордун маастара, Р.М.Дмитриев аатынан Олимпийскай эрэл училищетын сүрүн тириэньэрэ Владимир Иванович Павлов, Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларын боксаҕа күрэхтэһиитин сорох түмүктэрин, бэйэтин тус санаатын маннык үллэһиннэ.
-Дьэ, оонньуу боксаҕа күрэхтэһиитэ түмүктэннэ, баһаалыста тириэньэр киһи быһыытынан санааҕын үллэстиэҥ дуо?
-Мин санаабынан, хамаанданан күрэхтэһии туох баар боксердары барыларын атахтарыгар туруоран киириһиннэрэрэ үчүгэй. Тоҕо диэтэххэ, араас биричиинэнэн тохтуу сылдьыбыт боксердарбыт эргиллэн кэлэн киирсэллэрин көрөр наһаа үчүгэй. Кинилэр билигин да эдэрдии эрчимнэрин ыһыкта илик эбиттэр, үчүгэй боксаны көрдөрөллөр. Ол курдук, Сунтаартан Петр Фокинов күрэхтэһии бастыҥ боксерун аатын ылла. Кини улахан рингэҕэ тахсыбатаҕа ыраатта. Бу билигин кэлэн Петр киирсиитин көрдүбүт уонна үөрдүбүт.
Иккис өттүнэн, бу оонньуу түмүгүнэн хамаанда састаабын талар наһаа ыарахан. Тоҕо диэтэххэ, билигин боксалаһан баран, бары тарҕаһан хаалаллар. Салгыы боксалаһар киһитэ арааһа бу оонньууларга кыттыбыттартан – аҥаардара буолара буолуо.
Састаап өттүнэн, Василий Егоровтан ураты күүстээхтэр бары кытыннылар. Көрбүппүт курдук, ити 49 киилэҕэ аан дойду эдэрдэргэ күрэхтэһиитин кыттыылааҕа Николай Матвеев уонна Арассыыйа быйылгы хамаанданан Кубогын призера Борис Сидоров кииристилэр. Ол курдук, 60 киилэҕэ Сунтаартан Михаил Варламов – Егор Васильевтыын дьон-сэргэ сэргиирин курдук сытыытык, үчүгэйдик кииристилэр.
Оттон сөбүлээбэтэх өттүн эттэххэ, маннык хамаанданан күрэхтэһиигэ үксүн боксердар аҥаардас бэйэлэрин маастарыстыбаларынан, күүстэринэн-уохтарынан эрэ буолбакка, ханнык эрэ рингэ таһынгааҕы “оонньуулар” элбэхтэр. Судьуйалар да өттүлэриттэн. Ити биһиги боксабыт ыарыыта диэххэ сөп. Үксүн буоллаҕына, спортсменнарбыт да, судьуйаларбыт даҕаны, өрөспүүбүлүкэ иһиттэн ханна да тахсыбакка сылдьан саныылларынан, маннык буолуохтаах дииллэр. Бэйэ киһитэ буоллаҕына көмөлөһүөхтээхпит, үчүгэй бокса, үчүгэй судьуйалааһын буолуохтаах диэн бары саныыбыт, бары оннук этэллэр. Ол эрээри, бэйэбит киһибит кыттар буолла да, син биир көмөлөһүөхтээхпит, тугу эрэ гыныахтаахпыт… Итиэннэ салалта да өттүнэн ыгыы баар, “маннык кыттыахтаах”, “маннык миэстэҕэ тиксиэхтээх”, “харчыгытын быһыахпыт”, “эбии биэриэхпит суоҕа” диэн ыгыылар, түүрэйдээһиннэр суох буолбатахтар. Онон маннык оонньууларга итинник үөһээттэн дьайыы наһаа элбэх.
Пьедестал үрдүкү үктэлигэр Егор Пахомов
-Бу оонньууларга күрэхтэһиигэ түмүк хамаанданан уонна биирдиилээн таһаарыллар. Дьэ, хамаанданан тардыалаһыы хайдах буолла?
-Бу оонньуу дьиҥэ былырыын буолуохтаах этэ буоллаҕа дии. Ити бастакыта. Ону былырыыҥҥы түмүгүнэн ыйааһын ахсын аҕыс күүстээхтэр ахсааннарыгар киирбиттэр сорохторо билигин ыйааһыннара тахсан хаалбыт. Ити эппиппит курдук, Николай Матвеев 52 киилэҕэ тахсыбыта, ол эрээри, 49-ка путевка ылбыт буолан, төттөрү түһэрэн кииристэ. Ол гынан баран, көрдөххө, Николай ити да ыйааһыҥҥа син биир куһаҕана суохтук кытынна дии санаатым.
Оҕолорго күрэхтэһии Дьокуускайга буолбута. Ону буоллаҕына, тохсус кылааска ОГЕ диэн баар, онон сибээстээн сорох бастыҥнар кэлбэккэ хаалбыттар. Онон Дьокуускай куорат оҕолорунан толору састааптаах хамаанданы туруоран, саамай элбэх очукуону хомуйан, олох эрдэттэн кыайара биллэр этэ. Холобур, куораттар улахан дьоҥҥо биир эрэ чөмпүйүөннээхтэр. Ол гынан баран, хайдах да ситтэрбэккэ, холкутук бастаата.
Бу оонньуу сэттис төгүл эрэ ыытыллар, түөртүү сыл буола-буола. Онон улахан бырааһынньык, үөрүү-көтүү. Спортсменнарга экипировка бөҕө бэриллэр, бириэмийэ бөҕө көрүллэр. Онон спорт сайдыытыгар наһаа туһалаах, үчүгэй дии саныыбын. Бары кэтэһэр, үөрэр, интэриэһиргиир оонньуубут буолар.
-Дьэ, кырдьык, састаап күүстээх. Бэл диэтэр, соҕуруу олорор, үөрэнэр Дьулус Яковлев, Петр Васильев тиийэ кэлбиттэр.
-Дьулус Новосибирскайга олорор, дьарыктанар. Ол гынан баран, прописката син биир – Саха сиригэр. Оттон Петр Васильев Амурскайдааҕы Комсомольскайга олорор, дьарыктанар. Кыра эрдэҕиттэн Олимпийскай эрэл училищетын базатыгар эрчиллибит Бэстээх уола Шамиль Наурузов Красноярскай куораттан кэлэн кытынна. Итиэннэ ити үлэһит уолаттар: Росгвардияттан, Ис дьыала министиэристибэтиттэн кытыннылар.
-Санаабар, Дьокуускайга ыытыллыбыт Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр үчүгэй өйдөбүлү хаалларбыт Роман Обутов ситиһиилээхтик кыттыа диэбитим, финалга хотторон кэбиспит эбит дии. Ону эн туох дии саныыгын?
-Бастакы рауҥҥа мин көрдөхпүнэ, Обутов отой баһыйа туппута. Бары өттүнэн барытынан баһыйбыта. Оттон иккис рауҥтан саҕалаан Егор Пахомов (Горнай) тэтимин эбэн биэрбитэ. Онон, Обутов сылайа быһыытыйбытыгар дэлби үлэлээн, кыайарын кыайда. Манна даҕатан эттэххэ, Егор Пахомов аармыйаттан, дойдутугар ытык иэһин төлөөн кэллэ. Кини 69 киилэ боксера. Саха сирин чөмпүйэнээтэ кини былырыын аармыйаҕа сырыттаҕына ыытыллыбыта. Оттон 75 киилэҕэ Вагиф Гадимов диэн Бэрдьигэстээх боксера путевка ылбыта уонна быйыл аармыйаҕа баран хаалбыта. Онон, Егор кинини солбуйан хамаандаҕа киирдэ…
Петр ПАВЛОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru