Арассыыйа уонна Украина сыһыаннаһыыларыттан сылтаан, Эмиэрикэ биһиги дойдубутугар экэниэмикэҕэ сыһыаннаах араас хабааннаах санкциялары киллэрэр. Мантан сылтаан нэһилиэнньэ долгуйар, ыксыыр. Аны туран, социальнай ситиминэн дьону уолутарга аналлаах сымыйа сурах-садьык тарҕана турар.
СӨ үпкэ миниистирэ Валерий Жондоров быһа эпииргэ тахсан, Арассыыйаны утары биллэриллибит санкциялар Саха сирин олохтоохторугар тугунан дьайыан сөбүн туһунан кэпсээтэ.
— Билигин РФ Бырабыыталыстыбатыгар экэниэмикэ өттүнэн бигэ тирэхтээх буолууга уонна бастакы уочарат нэһилиэнньэни социальнай өттүнэн толору хааччыйыыга аналлаах былааны оҥоруу күүскэ барар турар. Ону тэҥэ, маннык хабааннах былаан СӨ бырабыыталыстыбатыгар эмиэ оҥоһуллар. Ол курдук, сарсын экэниэмикэни бигэ туруктаах оҥорууга бастакы миэрэни быһаарсыахпыт. Арассыыйа таһымынан этэр буоллахха, сүрүн болҕомто бастакы уочарат аччыгый биисинэһи өйүүргэ ууруллуоҕа. Холобур, нолуогу төлүүргэ болдьох уһатыллыаҕа, чэпчэтии көрүллүөҕэ. Оттон өрөспүүбүлүкэ иһигэр, бастакы уочарат таһаҕаһы тиэйиигэ улахан болҕомто ууруллуоҕа. Онно оттук, уматык уонна ас-үөл бородууксуйата хабыллаллар. Билигин кыһыҥҥы суолу баттаһа диэн таһаҕаһы тиэйии саамай үгэннээн бара турар кэмэ.
РФ Киин баана сүрүн ставканы 20 бырыһыан үрдэппитэ, биллэн турар, кирэдьиити ылыыга ыарахаттары үөскэтэр. Ол иһин манна сөптөөх миэрэни ылыыга, чуолкайдыыр буоллахха, элбэх кээмэйдээх оттугу, уматыга тиэйиигэ бырыһыан ставкатын субсидиялыырга РФ Бырабыыталыстыбатыгар этии киллэрдибит. Биир сүрүн сорукпутунан ас-үөл бородууксуйатын саппааһын хаһааныы уонна, биллэр турар, ону тиэйии буолар. Бородуукта, табаар сыаналара үрдээһинигэр хонтуруол кытаатыа. Ол эрээри, эрэгийиэннэр бородууксуйа надбавкатын эрэ хонтуруоллуур бырааптаахтар.
РФ Бырабыыталыстыбата тыын суолталаах эмп-том сыанатын хонтуруолга эмиэ ылла. Ону тэҥэ, саамай сүрүнэ, урбаанньыттарга кирэдьиити төлүүргэ каникуллары биллэриигэ үлэ ыытыллар, манна ипэтиэкэ кирэдьиитэ эмиэ хапсар. Бу бэрээдэгэ сотору биллиэҕэ. Итини тэҥэ, социальнай төлөбүрдэргэ индексация көрүллүүтүн быһаара сылдьыбыт, бу дьиҥинэн сокуоҥҥа баар. Урбааҥҥа эбии этэр буоллахха, урбаан пуондатын улаатыннарыыга эмиэ сөптөөх туруорсуу бара турар. Ол аата тустаах пуондаттан урбаанньыттар кирэдьиити ылан туһаныахтара, тоҕо диэтэххэ, бааннар бырыһыаннара үрдээтэ.
— Аан дойдутааҕы экэниэмикэ ааҕыныстыбата биллэр төрүөтүнэн дойдубут кирэдьиитинэй рейтинин түһэрдэ. Ол нэһилиэнньэҕэ биллиэ дуо?
— Бу ордук тас сыһыаннаһыыларга сыһыаннаах, оттон дойду иһигэр, Арассыыйатааҕы национальнай рейтиннэр баһылыыллар-көһүлүүллэр. Онон сибээстээн, тустаах тэрилтэлэр ити национальнай рейтини туһанан үлэлиэхтэрэ. Онон ити уларыйыы нэһилиэнньэҕэ ханнык да охсууну аҕалыа суоҕа.
— Санкциялар Саха сиригэр туох эмит охсууну аҕалыахтара дуо?
— Биһиги дохуот киириитин чааһыгар үөскүөн сөп мэһэйдэри үөрэтэн көрдүбүт. Судаарыстыбаннай бүддьүөккэ ороскуот былаан быһыытынан этэҥҥэ барыахтааҕын туһунан эмиэ ырыттыбыт. Нолуогу төлүүр улахан хампаанньалары кытта кэпсэтэн эмиэ быһаарыстыбыт. Манна алмааһы, ньиэби, таас чоҕу, көмүһү хостуур тэрилтэлэр киирэллэр. Биһиги хампаанньаларбыт бородууксуйалара, табаардара экспортка таһаарыыга улахан сыһыаннаахтар. Билигин тас дойдуларга ити бородууксуйаларга сыана үрдээбитинэн сибээстээн, сыл аҥаарынан биһиги дохуоппутугар ханнык да уларыйы тахсыа суоҕа. Биллэн турар, балаһыанньаны хонтуруоллуу олоруохпут.
Александр ТАРАСОВ.