Өрөспүүбүлүкэҕэ Аҕа уонна Уол оҕо күннэрин көрсө ыытыллар «Аҕатын туйаҕын хатарар уол оҕо» дэкээдэ чэрчитинэн, Уус Алдан улууһугар Бороҕон сэлиэнньэтигэр, «Уол аҕатыныын» диэн бэрт сэргэх, күүрээннээх күрэхтэһии буолла. Уол аҕатыныын кыттыгас күрэхтэһиилэрэ болҕомтону тардыбытын, дьону-сэргэни түмпүтүн туһунан биһиэхэ улууска сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго аналлаах социальнай-реабилитационнай киинтэн социальнай педагог, бырайыак координатора Сталина Данилова кэпсиир.
Күөйэ түһэн эттэххэ, күрэхтэһии бырайыагын ааптара улуустааҕы киин социальнай педагога — В.Данилова. Улууска үһүс төгүлүн ыытыллар күрэхтэһии, кэтэһиллибитин курдук, үрдүк таһымнаахтык, өрө көтөҕүллүүлээхтик буолла. Тэрийээччилэр, иилээччилэр-саҕалааччылар уонна өйөөччүлэр улуус дьаһалтатын кытта сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолорго аналлаах социальнай-реабилитационнай киин.
Тэрээһин дьиэ кэргэҥҥэ уонна уопсастыбаҕа аҕа оруолун үрдэтэр, аҕа оҕону иитиигэ-такайыыга көхтөөхтүк кыттарын ситиһэр сыаллаах-соруктаах ыытыллар. Маны сэргэ, дьиэ кэргэн иннигэр аҕа эппиэтинэстээх буоларын, иллээх олоҕу харыстыырын, ыал чөл, чэгиэн олохтоох буоларын бигэтик олохтуур, өбүгэлэр үгэстэрин, спортивнай күрэстэри тарҕатар соруктаах.
Сталина Гуружаповна кэпсээбитинэн, бу күрэскэ кыттааччы сыллата элбээн иһэр.
—Быйылгы күөн күрэс түһүлгэтигэр Мүрү, Бэрт Ууһа, Баатаҕай, Өнөр, I Хоро, Лөгөй нэһилиэктэрин уонна Нам улууһун хамаандалара кытыннылар. Тэрээһин үөрүүлээх арыллыытыгар мустубут ыалдьыттары, күрэхтэһээччилэри «Арчылаана» этно-бөлөх (киин кэлэктиибэ) эҕэрдэлээтэ. Күрэхтэһии былааҕын 2018 сыллааҕы күөн күрэс кыайыылааҕа Владимир Сергеев (Өнөр) дохсун ытыс тыаһыгар доҕуһуоллатан күөрэтэн таһаарда. Маны сэргэ, үөрүүлээх чааска, «Аҕатын туйаҕын хатарар уол оҕо» дэкээдэ чэрчитинэн ыытыллыбыт өйтөн суруйуу уонна уруһуй куонкуруһун кыайыылаахтарыгар, Киин иитиллээччилэригэр дириэктэр Никита Бурнашев грамоталары уонна бириистэри ытыс тыаһыгар арыаллатан туттарда. Итинэн бу күрэхтэһии далааһына, хабар тиэмэтэ кэҥээбитэ көһүннэ.
Тэрээһин саҕаланыытыгар, онто да суох улаханнык долгуйан мустубут дьону, «Уолбар сурук» өрөспүүбүлүкэ таһымнаах аахсыйа эбии долгутан сүрэҕи-быары өрүкүтэн биэрдэ. Итиннэ аҕалар уолаттарыгар ис сүрэхтэриттэн анаан суруйбут суруктарын ааҕыылара уонна «Эн — мин бигэ тирэҕим, мин — кэскилим буолаҕын» диэн эрэнэллэрин биллэрэн оҕолорун кууһан, санныга таптайан ылыылара, илиилэригэр суруктарын туттарыылара ураты истиҥ буолла. Бу аахсыйаны «Арассыыйа ийэлэрэ» хамсааһын Уус Алданнааҕы салаата (сал. Марианна Федотова) уонна арыаллыыр отделение (сал. М.Готовцева) тэрийбиттэрэ кэрэхсэннэ.
Салгыы күрэхтэһии быраабылатын уонна балаһыанньатын күөн күрэс кылаабынай судьуйата Николай Готовцев, аҕалар уонна эр дьон улуустааҕы түмсүүлэрин бэрэссэдээтэлэ, ДЮСШ дириэктэрэ, СӨ үөрэх туйгуна, спорт национальнай көрүҥнэрин маастара, тэрилтэ социальнай партнера уонна күрэхтэһии кылаабынай сэкирэтээрэ, Вадим Данилов, СӨ үөрэх туйгуна, өрөспүүбүлүкэ категориялаах судьуйа быһааран биэрдилэр. Ол кэнниттэн, иитээччи Иван Окоемов салайыытынан күрэхтэһээччилэр, судьуйалар, ыалдьыттар уонна көрө кэлбит дьон бука бары түмсэн, сомоҕолоһон, өрө көтөҕүллэн туран «Урааҥхай» үҥкүүнү ис дууһаларыттан үҥкүүлээбиттэрэ түһүлгэни ураты тыыннаата, көрүөхтэн кэрэ, астык буолла. Дьэ, онтон уоттаах-күөстээх күрэхтэһии ааттааҕа саҕаланна.
«Трудовая смена» түһүмэх («Туйах хатарааччы», «Көмөлөһөөччүм» да диэххэ дуу-аапт.) (судьуйа Айаал Аргунов, «Эр хоһуун» аҕалар уонна эр дьон түмсүүтүн бэрэссэдээтэлэ, Мүрү) улахан болҕомтону тарта, күүрээннээх буолла. Манна даҕатан эттэххэ, 2019 сыл Уус Алдан улууһугар Дьоруойдар сылларынан биллэриллибитэ. Биһиги улууспут үлэҕэ үрдүк ситиһиилэрдээх, бастыҥ үлэһит дьоннордооҕунан суон сурахтаах. Ол курдук биир дойдулаахтарбыт: Социалистическай Үлэ дьоруойдара Елизавета Бурцева, Анастасия Копырина, Уһук Илиҥҥэ аан бастакынан РФ Үлэ дьоруойун аатын ылбыт Михаил Готовцев ааттарынан киэн туттабыт. Онон бу түһүмэх итинник аатынан ыытыллыбыта саамай сөптөөх уонна кэнчээри ыччат өйүгэр-санаатыгар дириҥник иҥэрэ саарбахтаммат.
Кырдьыга да, дьиэ кэргэҥҥэ оҕону үлэнэн иитии олоххо бастыҥ үөрэтии буоллаҕа. Ону көрдөрөр, бигэргэтэр бу түһүмэххэ хамаандалар сэрэбиэйинэн быһаарыллыбыт сирдэригэр: аҕалар хардаҕаһы хайытыыга, уолаттар саһааннааһыҥҥа илин-кэлин түһүстүлэр. Бу кэмҥэ түһүлгэҕэ түмсүбүт дьон-сэргэ хамаандаларга туораттан көрө туран олус көхтөөхтүк сүбэ-ама, ыйыы-кэрдии биэрэ, өйөбүл буола турдулар. Дьону-сэргэни «тиритиннэрбит» ыксаллаах түһүмэххэ Егорка уонна Егор Колодезниковтар (Сыырдаах) бастаан, уруй-айхал, эҕэрдэ бөҕөтүн туттулар. Иккис бочуоттаах миэстэҕэ Павел уонна Никандр Копыриннар (Бороҕон) тахсан үөрүү-көтүү өрөгөйө буолла. 3-с бочуоттаах миэстэни Чараҥтан кэлбит Александр уонна Андрей Макеевтар дойдулаахтарын улаханнык үөртүлэр.
«Снайпер» түһүмэх (киин дириэктэрэ, судьуйа Никита Бурнашев) улууска уонна өрөспүүбүлүкэҕэ дуорааннаахтык бэлиэтэнэр Аҕа дойду Улуу сэриитин Дьоруойдарыгар: В.Д. Лонгинов төрөөбүтэ 100, М.М. Стрекаловскай төрөөбүтэ 105 сылларыгар ананна. Кыраҕы харахтаахтар сыал ытыыларыгар оҕолорго Валера Дегтярев (Кэптэни) бастыҥ көрдөрүүлэннэ. Аҕаларга Илья Аманатов (Баатаҕай) бастыҥ буолла. Хомуйбут очукуоларын уопсай сууматынан түмүккэ 1 м. Саша уонна Андрей Макеевтар (Чараҥ) ыллылар. 2 м. Егорка уонна Егор Колодезниковтар (Сыырдаах), 3 миэстэҕэ – Валера уонна Альберт Дегтяревтар (Кэптэни), Арьян уонна Гаврил Поповтар (Нам) таҕыстылар.
«Быраабы билии» түһүмэҕэр (судьуйа ГАИ иниспиэктэрэ, полиция лейтенана В.Алексеев) киирсии кытаанаҕа буолла. Манна быраабы төһө билэллэрин тургутуу түһүлгэ дьонун болҕомтотун улаханнык тарта. Аҕалар суол быраабылатын төһө билэллэрин, уолаттар «сокуоннай сааһын туола илик оҕо бырааба» ыйытыыларыгар хоруйдаатылар. Түмүккэ 1 м. – Валера уонна Альберт Дегтяревтар (Кэптэни), 2 м. –Арьян уонна Гаврил Поповтар (Нам) , 3 м. – Андрей уонна Владимир Сергеевтар (Өнөр), Алеша уонна Григорий Неустроевтар (Мындааба) ыллылар.
Уопсай түмүккэ 1 миэстэни Саша уонна Андрей Николаевич Макеевтар — Чараҥ с., I Хоро нэһилиэгин ыала ылан уруйданнылар-айхалланнылар. Макеевтар 5 уоллаахтар, үс кыыстаахтар. 2-с бириистээх миэстэҕэ Валера уонна Альберт Михайлович Дегтяревтар —Кэптэни с., Лөгөй нэһилиэгин ыала тахсан эҕэрдэ эриэккэһин туттулар. Дегтяревтар 2 кыыс, 2 уол оҕолоохтор. 3-с бириистээх миэстэҕэ – Егор уонна Егор Егорович Колодезниковтар, Сыырдаах с., Бэрт Ууһа нэһилиэк олохтоохторо тахсан үөрүү-көтүү өрөгөйө буолла. Колодезниковтар 2 уоллаахтар уонна 6 кыыстаахтар.
Кыайыылаахтарга кубоктар, мэтээллэр, грамоталар уонна сыаналаах бириистэр дохсун ытыс тыаһыгар арыалланан туттарылыннылар. Күөн күрэс бары кыттыылаахтара эмиэ сыаналаах бэлэхтэринэн, нэһилиэктэр, оскуолалар, кылаастар, уопсастыбаннай тэрилтэлэр туруорбут анал бириистэринэн наҕараадаланнылар.
Тэрээһини иилээн-саҕалаан, түбүгүрэн, сүүрэн-көтөн тэрийбит Киин кэлэктиибэ социальнай партнердарыгар, спонсордарыгар: Уус Алдан улууһун дьаһалтатыгар, баһылык Федотов Алексей Васильевичка; улуустааҕы предпринимателлэри өйүүр киин сэбиэдиссэйигэр Кычкина Елена Сергеевнаҕа, улуустааҕы предпринимателлэр түмсүүлэрин бэрэстэбиитэлигэр, ИП Сивцева Сардаана Ивановнаҕа; улуустааҕы эппиэкэ уонна бэпэчиитэлистибэ салаатыгар, начаалынньык Слепцова Лена Анатольевнаҕа; «Алмазкредитсервис» кредитнэй кооперативка, бэрэссэдээтэл Иванова Алина Ивановнаҕа; Мүрү нэһилиэгин дьаһалтатыгар, баһылык Аммосов Василий Ивановичка; улуустааҕы спорт салаатыгар, начаалынньык Давыдов Константин Васильевичка, «Тойон Мүрү» КК, дириэктэр Гоголев Максим Петровичка; улуустааҕы ГАИ отделыгар, начаалынньык Кириллов Алексей Николаевичка, улуустааҕы аҕалар түмсүүлэригэр, бэрэссэдээтэл, ДЮСШ дириэктэрэ, күрэхтэһии кылаабынай судьуйата Готовцев Николай Николаевичка; «Арассыыйа ийэлэрэ» уопсастыбаннай хамсааһын Уус Алданнааҕы салаата, салайааччы Федотова Марианна Федосьевнаҕа; «Эр хоһуун» эр дьон түмсүүтүгэр, бэрэссэдээтэл, «Мындааба» КД, күрэхтэһии судьуйата Аргунов Айаал Гаврильевичка; Мүрү нэһилиэгинээҕи «Алаас Хотуна» уопсастыбаннай түмсүүгэ, бэрэссэдээтэл Шадрина Валентина Николаевнаҕа; «Саха» НКИХ улуустааҕы филиалыгар, дириэктэр Копырин Владимир Владимировичка; «Мүрү саһарҕата» хаһыакка, дириэктэр-эрэдээктэр Троев Алексей Алексеевичка; «Уус Алдан суоллара» ААУо, дириэктэр Петров Р.Р. улахан махталларын тиэрдэллэр. Күрэхтэһии сыллата ситиһиилээхтик ыытылларыттан, кыттааччытын ахсаана элбиириттэн, географията кэҥиириттэн үөрэллэр.
Сардаана БАСНАЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru