Уус Алдан көҥүл тустууга федерацията 2014 сылтан саҥа састаабынан үлэтин саҕалаабыта. Федерация бэрэссэдээтэлинэн улуус дьаһалтатын баһылыга Алексей Федотов, кини бастакы солбуйааччытынан улуус мунньаҕын дьокутаата, норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара Афанасий Заболоцкай, бэрэссэдээтэли солбуйааччыларынан улуустааҕы суол тэрилтэтин салайааччы Геннадий Сивцев уонна РФ, СӨ үтүөлээх тренерэ Степан Сивцев, федерация толорооччу дириэктэринэн Иван Ноговицын, улуус хамаандатын сүрүн тренеринэн – норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара Иван Пантилов талыллан, үлэлэрин саҥалыы хайысханан саҕалаабыттара.
2014 сыл олунньу 1 күнүгэр Суоттуга, Анатолий Константинов аатынан спорт саалаҕа – көҥүл тустууга Уус Алдан саҥа үйэҕэ бастакы чөмпүйэнээтэ ыытыллыбыта. Биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин чөмпүйэнээккэ улуус 11 нэһилиэгин аатын көмүскээн көбүөргэ барыта 63 бөҕөс тахсыбыта.
Оттон 2015 сыл тохсунньу 30-31 күннэригэр Бороҕон нэһилиэгин киинигэр Тумулга, Иннокентий Халдеев аатын сүгэр спорт саалатыгар саҥа кэмҥэ хаттаан сөргүтүллүбүт улуус көҥүл тустууга улахан дьоҥҥо иккис чөмпүйэнээтигэр 13 нэһилиэктэн барыта 77 бөҕөс күөн көрсүбүтэ.
Былырыын олунньу 6-7 күннэригэр улуус киинигэр Бороҕоҥҥо Тустуу күннэрэ ыытылыбыттара. Бастакы күн – хамаандалар кэлиилэрэ, тустуу федерациятын мунньаҕа, биллиилээх бөҕөс Иван Охлопков туһунан саҥа тахсыбыт кинигэ сүрэхтэниитэ, тустууктар ыйааһыннаныылара буолбута. Оттон сарсыныгар, олунньу 7 күнүгэр Н.Н.Тарскай аатынан спорткомплекска Уус Алдан улахан дьоҥҥо көҥүл тустууга биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин чөмпүйүөнээтэ бэрт сэргэхтик ыытыллыбыта. Ол курдук, икки көбүөрүнэн барыта 94 бөҕөс 13 нэһилиэк чиэһин көмүскээбитэ.
Биирдиилээн ыйааһыннарга кыайыылаахтарынан буолбуттара: 52 кг — Дмитрий Петухов, 57 кг — Афанасий Вензель, 61 кг — Виталий Эспек, 65 кг — Сергей Бурнашев, 70 кг — Ваир Бурцев, 74 кг — Айсен Копырин, 86 кг — Арсентий Николаев, 97 кг — Алексей Андросов, 125 кг — Семен Семенов. Хамаанданан кыайыыны Бороҕон нэһилиэгэ (баһылык Василий Алексеев) ситиһэн, 30 тыһ. солк. наҕараадаламмыта. Манна даҕатан эттэххэ, кыайыылаахтар 7-лии, иккис буолбуттар 4-түү, үһүстээбиттэр 2-лии тыһ. солк. харчынан бириистэри тутан үөрбүттэрэ-көппүттэрэ.
Тустуу федерацията аҥардас күрэхтэһии тэрийиинэн эрэ муҥурдаммат. Тренер С.П.Сивцев көҕүлээһининэн анаан бөлөхтөр тэриллэн икки сыл устатыгар улуус нэһилиэктэрин барыларын кэрийэн, тустууга туһааннаах кэпсэтиилэр, бииргэ эрчиллиилэр, маастар-кылаастар ыытылыннылар. Төрөппүттэри кытта үлэ барда. Тустан бүппүт уолаттар үлэлээх буолалларыгар болҕомто ууруллар. Онон тустуу сайдыытыгар үлэлэр торумнаннылар диэххэ сөп.
Уус Алдан баһылыга, тустуу улуустааҕы федерациятын салайааччыта Алексей Федотов:
— Көҥүл тустууга улуус чөмпүйэнээтин бэлэмнээн, тэрийэн ыытыыбыт сүрүн соруга – тустууга интэриэһи үөскэтии, оҕолору угуйуу уонна тренердэр үлэлэрин көҕүлээһин буолар. Түөрт сыллааҕыта ылыммыт бырагыраамабыт быһыытынан тренерскэй састаабы аттаран туруоруу, биирдиилээн талааннаах оҕолорбутугар көмө үлэтэ барда. Бастатан туран, кыра саастаах уолаттарга сүрүн болҕомто ууруллубута. Ол түмүгэр билигин өрөспүүбүлүкэ таһымыгар бириистээх миэстэҕэ син киирэр буоллубут. Боотурдар оонньууларыгар, Д.Данилов кэриэһигэр күрэхтэһиигэ, В.Гоголев бирииһигэр түһүлгэҕэ, Н.Н.Тарскай аатынан өрөспүүбүлүкэ чөмпүйэнээтигэр эриэ-дэхси көрдөрүүлэннибит.
Күүстээх тустууктарбыт – Россия уонна аан дойду таһымыгар тахсалларыгар көмөнү өссө даҕаны оҥорор былааннаахпыт. Онон сотору кэминэн Уус Алдан тустуута бэйэтин үтүө аатын төннөрүө дии саныыбын. Сахаларга саамай биһирэнэр спорт көрүҥүнэн биллэн турар көҥүл тустуу буолар. Биһиги, Уус Алдан чөмпүйэнээтин тэрийэн ыытаммыт дьон-сэргэ санаатын уһугуннардыбыт, тустуу тула түмүстүбүт. Онон атын улуустар бу маннык тэрээһиннэри бэйэлэригэр эмиэ тэрийэн, тустуу таһыма үрдүүрүгэр кыттыһалларыгар баҕарабын.
Аны бу дьыл олунньу 4-5 күннэригэр улуус киинигэр Бороҕоҥҥо Уус Алдаҥҥа көҥүл тустуу сайдыбыта 60 сылын бэлиэтиир кэрэ-бэлиэ түгэн буолуоҕа. Ол курдук, субуотаҕа үөрүүлээх тэрээһин кыттыылаахтара Мүрү нэһилиэгин спортивнай обьектарын кэрийэн көрүөхтэрэ. Уус Алдан тустуутун тула “төгүрүк остуол”, суруналыыс Петр Павлов олимпийскай чөмпүйүөннэр тустарынан кинигэтин сүрэхтээһин тэриллэллэрэ былааннанар. Киэһэтин “Өркөн” сынньалаҥ киинигэр тустуу сайдыбыта 60 сылын үөрүүлээх быһыыга-майгыга бэлиэтээһин буолуоҕа.
Дьэ уонна өрөбүлгэ сарсыардаттан Н.Н.Тарскай аатынан спортивнай саалаҕа төрдүс сылын субуруччу Уус Алдан көҥүл тустууга биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин чөмпүйэнээтэ ыытыллыаҕа. Көбүөргэ Арыйан Тютрин, Евгений Алексеев, Виталий Эспек, Афанасий Вензель, Ваир Бурцев, Айсен Копырин курдук күүстээх бөҕөстөр тахсан күөн көрсүөхтэрэ.
Петр ПАВЛОВ, «Саха сирэ», http//edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэригэр: 1. Уус Алдан уонна Дьокуускай чөмпүйүөнэ Виталий Эспек. 2. Алексей Федотов хамаанданы кытта көрсүһүүтэ.