Үбүлүөйдээх сылга Хаҥалас улууһун Уулаах Аан нэһилиэгэр үлэ сыл аҥаардааҕы түмүктэрин билиһиннэрэбит.
Федеральнай хааһынаттан үбүлэнэн, Хаҥалас улууһун Уулаах Аан нэһилиэгэр быраас пууна тутуллар буолла диэн үөрүүлээх сонун тигинээн кэллэ. Тутуу атырдьах ыйыттан саҕаланыахтаах.
Күүстээх туруорсуу кэнниттэн Уулаах Аан нэһилиэгэр 125 оннугар 150 миэстэлээх оскуола тутуллар буолбута бигэргэннэ. Саҥа оскуола бырайыагын-симиэтэтин докумуонун оҥорууга улуус салалтата, дьокутааттарын сэбиэтэ улуус бүддьүөтүттэн 5 мөл. 600 тыһ. солк. көрөн, улахан хамсааһыны таһаардылар. Бырайыак эспэртиисэни ааспытын кэннэ тутуллар күнэ-дьыла быһаарыллыаҕа. Оскуола тутуутун боппуруоһунан Ил Түмэн дьокутаата Д.А.Семенов быһаччы дьарыктана сылдьарын киэн тутта иһитиннэрэбит.
Быйыл олохтоох дьаһалта өрөпсүүбүлүкэтээҕи ППМИ бырагыраамаҕа кыттан, улахан куонкуруһу ааһан, СӨ Үпкэ министиэристибэтигэр нэһилиэнньэ баҕа санаатын туруорсан, 2 мөл. 870 тыһ. суумалаах МТЗ-82 тыраахтары ылары ситистэ.
Бу сыалга нэһилиэк сиригэр-уотугар үлэлиир тэрилтэлэр: “Хаҥалас Ас” ТХПК, “Түмэн” ТХПК, Денисова Е.С. КФХ 150 тыһ. харчыны көмө быһыытынан биэрдилэр. Олохтоох нэһилиэнньэ 100 тыһ. солк. хомуйан кыттыһыахтаах.
Ыам ыйыгар Хаҥалас улууһун тыа сирин уһуйааннарын ортотугар ыытыллыбыт куонкуруска биһиги “Кэскил” уһуйааммыт кыайыылааҕынан ааттанна. Уһуйаан оскуола иннинээҕи саастаах оҕолору иитиигэ-үөрэтиигэ ыытар киэн далааһыннаах үлэтинэн Арассыыйаҕа, өрөспүүбүлүкэҕэ, улууска бастыҥ үлэлээх уһуйаан буоларын чаҕылхайдык бигэргэттэ!
Улууска Устуоруйаны кэрэһилиир бэлиэ сыл чэрчитинэн нэһилиэккэ тутулла турар “Үс сэргэ” түмэл комплексын тутуу салҕанар. Аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир түмэл бырайыагын СӨ кылаабынай архитектора И.Д.Алексеева биһирээтэ, тутууну үбүлуур бырагыраамаҕа киллэрэргэ бырайыактыыр-симиэтэлиир докумуону бэлэмнииргэ сорудах биэрдэ.
Бүгүҥҥү туругунан Саха АССР 100 сылыгар сыһыаннаах историческай дьиэни бырааттыы Петр, Александр Соломоновтар, сиэри-туому тутуһан, көтүрэн көһөрөн аҕалан тута сылдьаллар. Бурдук ампаарын Эдуард Иннокентьев чөлүгэр түһэриэхтээх. Үтүө санаалаах дьон көмөтүнэн түмэл тутуутугар күргүөмнээх үлэ саҕаланна!
2023 сылга Дьэр сириттэн төрүттээх, Куудукка олорбут, икки төгүл Ыраахтааҕыга тиийэн, саха норуотун кыһалҕатын туруорсубут Маһары Баһыакап төрөөбүтэ 390 сылын киэҥник бэлиэтииргэ улуус баһылыгын дьаһала таҕыста, хамыыһыйа тэрилиннэ.
М.Баһыакап туһунан матырыйаалы хомуйар сыаллаах устуоруйа билимин дуоктара А.А.Борисовы Москва, Санкт-Петербург куораттарга командировкаҕа ыытарга быһаарылынна. Хомуллубут матырыйаалынан документальнай киинэни устары кинорежиссер Эдуард Новиков ылынна. Үбүлүөйү көрсө “Үс сэргэ” түмэли олоххо киллэрэргэ, Куудук сайылыгы сөргүтэргэ үлэ былаана оҥоһулунна.
Саха сиригэр Ийэ сыла биллэриллибитин өрөспүүбүлүкэҕэ бастакы Дьоруой ийэ Александра Степановна Припузова биир дойдулаахтара киэн тутта көрүстүлэр.
Доруой ийэ аатын үйэтитиигэ оҕолоро, сиэннэрэ күүскэ туруннулар. Биир санаанан пааматынньык туруорарга аймаҕынан түмсэн сакаас оҥордулар, харчы хомуйаллар, аны күһүн Ийэ күнүгэр Бочуот скверигэр туруорар былааннаахтар.
А.С.Припузова сырдык аата “Улуус Дьоруой ийэлэрин” кинигэтигэр, “Хаҥыл” сурунаалга, “Хаҥалас” хаһыакка киэҥник сырдатылынна.
Я.Г.Лукачевская салайааччылаах «Оҕоруотчуттар” түмсүүлэрэ Саха сирин 100 сыллаах үбүлүөйүн көрсө, баҕа өттүнэн түмсэн, “Бочуот скверигэр” сибэкки арааһын олордон, 100 бархатцы сибэккинэн композиция үүннэрэн, нэһилиэк олохтоохторугар өрөгөйдөөх үбүлүөйүнэн бэлэх оҥордулар. Кэрэ эйгэҕэ хаартыскаҕа түһэн, бэлиэ сылы үйэтитэргэ бука барыгытын ыҥыраллар. Кэрэни кэрэхсиир, үтүөнү үксэтэр күндү дьоммутугар махтал, ыччаттарга үтүө холобур буоллун!
Үбүлүөйдээх сылга нэһилиэк Үрүҥ тунах ыһыаҕа үрдүк таһымҥа ааста, элбэх ыалдьыты түмэ тарта. Алгысчыт Н.Х.Исаков саха итэҕэлигэр олоҕуран толорбут алгыһа уйгулаах сайыны түстээтэ. Кэнники сылларга үүммэтэх күөх от өрө анньан таҕыста, илгэлээх ардахтар түстүлэр. Нэһилиэнньэ күөх уйгуну сомсон ыларга күүстээх үлэҕэ турунна!
Ыһыахха РФ үтүөлээх рационализатора В.Н.Исаков аатынан “Синтай” дьоҕус тыраахтырдарга күрэх сөргүтүлүннэ. Күрэх олоҕурбут бэрээдэгинэн олус көхтөөхтүк, тэрээһиннээхтик ыытылынна. Аҕыс кыттааччы икки ардыгар тыҥааһыннаах киирсии буолла, кэлбит дьон кыайыылаахтары уруйдаан-айхаллаан көрүстэ. Күрэҕи Степан Сысоев, Захар Григорьев өрө көтөҕүллүүлээхтик тэрийсэн, бар дьон махталын ыллылар. “Синтай» тыраахтырдар күрэхтэрин туһунан кылгас видео өрөспүүбүлүкэ 5000 олохтооҕун сэҥээриитин ылла!
Ыһыахха куонкурустар, успуорт күрэхтэрэ кыттааччылара элбэҕинэн кэлбит дьону соһуттулар. Оскуола оҕолоруттан саҕалаан, успуорт төрүт көрүҥнэригэр элбэх ыччат кытынна. Хас биирдии күрэх ыалдьааччылар ыһыыларынан-хаһыыларынан доҕуһуолланна. Кыайыылаахтарга үөрүүлээх быһыыга-майгыга спонсордар туруорбут бириистэрин туттардылар.
Бириистэри төрөөбүт нэһилиэктэрэ сайдарын туһугар олохторун анаабыт учууталлар, Дьоруой ийэлэр, үлэни өрө туппут тыа хаһаайыстыбатын бэтэрээннэрин оҕолоро, сиэннэрэ олохтоон, киэн туттар дьоннорун ааттарын ааттаттылар, үйэлэргэ үйэтиттилэр.
Нэһилиэк үлэҕэ, сайдыы араас хайысхатынан үтүө түмүктэри ситиһэригэр олук уурсубут, тэҥҥэ үлэлэспит, “ыалдьыбыт”, тэрийсибит киһинэн “Айылгы” киинин дириэктэрэ Айна Константиновна Анастатова буолар.
Нэһилиэк олохтоохторо Айна Константиновнаны төрөөбүт нэһилиэгэ сайдарын туһугар олоҕун анаабыт, таһаарыылаахтык үлэлээбит, сайдыы саҥа сүүрээннэрэ олоххо киирэллэрин ситиспит, эдэр исписэлиистэри иитэн таһаарбыт, инникини көрөр, дьону түмэ тардар ураты дьоҕурдаах, киэҥ билиилээх, дириҥ толкуйдаах салайааччы, нэһилиэк уопсастыбаннай үлэтин көҕүлээччи, олохтоох дьокутааттар Сэбиэттэрин солбуллубат бэрэссэдээтэлин, нэһилиэгин кыһалҕатын ханнык баҕарар таһымна хорсуннук туруорсар, санаатын аһаҕастык этинэр дьокутаат, төрөөбүт түөлбэтин патриотун, улахан дьиэ кэргэн, киэҥ аймах далбар хотунун, айыы санаалаах күн-күбэй ийэ быһыытынан чугастык ылыналлар, ытыктыыллар, үрдүктүк сыаналыыллар, киэн тутта ахталлар…
Күндү кэллиэгэбитин, нэһилиэнньэ дириҥ ытыктабылын ылбыт салайааччыны, кэрэ киһини истиҥник ахтан-санаан ааһар, иһирэхтик махтанар ытык иэспит…
Мария АЯНИТОВА, Хаҥалас улууһун Уулаах Аан олохтооҕо, нэһилиэк дьокутаата, СӨ үтүөлээх бэтэринээрэ.