Дьокуускай куораттан Покровскай диэки айаннаан истэххэ, Төхтүртэн Өктөмҥө диэри уйаара-кэйээрэ биллибэт муора курдук халаан уута нэлэһийэ сытар. Уу бэттэх мырааҥҥа ыган кэлэн, айан суолун аҥаарын ылбыт. Олохтоохтор 2010 с. кытта тэҥнээтэххэ, уу 1-1,5 миэтэрэнэн кыра, урукку курдук түүн эмискэ буолбакка сыыйа бытааннык кэлэн, нэһилиэк намыһах сиргэ турар өттүн ылла дэһэллэр.
edersaas.ru
Илья Колосовтыын мотуордаах оҥочоҕо олорон, уу ылбыт сирдэрин көрө бардыбыт. Ыаллар олбуордара, дьиэлэрэ, хотонноро, отторо ууга уста сылдьаллар. Соторутааҕыта эрэ дьон хаамса сылдьыбыт уулуссатын устун билигин мотуордар эрэ усталлар. Дьиэлээх кырдьаҕастар тэлгэһэлэриттэн тэйбэккэ, баардарын-суохтарын харабыллаан, сарай үрдүгэр тахсан сукуһан олороохтууллар.
Манна уот, гаас суох, суотабай эмиэ быста-быста хабар. Мотуорка кэлбитигэр дьиэтиттэн өҥөс гыммыт Өктөм олохтооҕун 65 саастаах Алексей Кривогорницыны кытта кэпсэттим.
— 1987 с. Мэҥэ-Хаҥалас Павловскайыттан кэлэн манна ыал буолан олохсуйбутум. Ынаҕы-сүөһүнү уулатарга уу чугаһа үчүгэй диэн дьиэ туттан олорбуппут тухары дьиэбит иккитэ улаханнык ууга барда, акылаата сытыйан турар. Саас аайы кэргэмминээн сүрэх ыарыыта, түүн сатаан утуйбаппыт даҕаны, халаан уута тоҕо анньан кэлиэ диэн сэргэх сытабыт. Ол иһин да буолуо, хаста да инфарктаан, эмээхсиним инсуллаан инбэлииккэ таһаарбыттара.
2010 с. түүн нэһилиэккэ тыын былдьаһыы буолбута, дьоннор докумуоннарын да ылбакка турар бэйэлэрэ быыһаммыттара. Көрдөрөн туран аҕыс сүөһүбүн халаан уута илдьэ барбыта, оччолорго уу сэрэппэккэ эмискэ аҕыйах чаас иһигэр нэһилиэги толорбута. Мин ынахтарбын, ньирэйдэрбин кырдал диэки үүрэ барбыппар, аны, массыынаҕын уу ылан эрэр диэн икки өттүнэн ыктаран сүүрэкэлии сырыттахпына, сүөһүлэрим тымныы ууга чачайан, халаан уутун кытта барса турбуттара, тэйиччи талахха тиийэн иҥнибиттэрэ. Аны ынах тимирбэт эбит, истэрэ тута сараччы үллэн тахсыбыта.
Оттон быйыл тураахтар мас саамай үрдүкү лабаатыгар уйа туттубуттарын бэлиэтии көрбүтүм. Улахан уу кэлэрин айылҕа көтөрө, хамсыыр харамайа эндэппэккэ билэр. Дьаһалта үлэһиттэрэ эмиэ дьиэлэри кэрийэ сылдьан эрдэттэн сэрэппиттэрэ.
Биир күн муус Табаҕаҕа тиийбит, ааспыт үһү диэбиттэрэ, онтон сарсыныгар харда диэн буолта. Түүн 4 ч. 30 мүн. диэки ааммытын тобугураччы тоҥсуйдулар, түргэнник хомунуҥ диэтилэр. Дьиэбитигэр эмээхсиммин кытта иккиэбит эрэ. Хата, дьаһалта үлэһиттэрэ, устудьуон оҕолор көмөлөһөн син хомунан кураанах сиргэ көстүбүт.
2010 с. УАЗ массыынам олоччу тимирбитэ, «Беларусь» тыраахтыр төбөтө эрэ көстөр этэ. Уу ылбат сиригэр учаастак биэрбиттэрэ даҕаны, дьиэ туттарга күүс-уох, доруобуйа, харчы, дьону наймылаһыахха наада. Ол биэрбит харчылара итиниэхэ эппиэттэспэт. Биһиги аны кэлэн сааһырдыбыт даҕаны. Куоракка үлэлиир соҕотох кыыстаахпыт.
Аҕыс сыллааҕыта хас биирдии халаан уутугар былдьаммыт сүөһү төбөтүн иһин 50 000 солк. биэрбиттэрэ. Онно миигин ынаҕыҥ элбэҕэ бэрт, кэлин кэлээр диэбиттэрэ. Кэлин, хойутаан тиийбиппин квота бүттэ диэн сороҕун эрэ төлөөбүттэрэ.
Билигин араас сурах-садьык элбэх. Урут 2010 с. көмө ылбыттар быйыл харчы ылбаттар эҥин дэһэллэр. Быйыл хамыыһыйа уу түспүтүн кэннэ кэлэн көрүөхтээх. Ону күүтэбит, — диэн Өлөксөй дьон кэлбитигэр сэргэхсийэн син балачча өр кэпсэттибит. Кини утары олорор ыала эмиэ дьиэтиттэн ырааппакка, хаһаайыстыбатын харабыллаан олорор.
Салгыы хас да дьиэни кэрийэн көрбүппүт, харабыллыы хаалбыт кырдьаҕастар бааллар. Ханна эрэ ыттар үрбэккэ даҕаны, үрдүк сири булан, киһини көрөн, кутуруктарынан оонньууллар, харахтарынан аһыннарбыттыы батыһа көрөллөр.
Өктөм уулуссаларынан ууга күрүө маһа, от салаалара, ынах хойуута устан дагдаһаллар. Быйылгы уу кэлиэхчэ кэлбэт, түһүөхчэ түспэт, — дэһэллэр олохтоохтор.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru