Таатта улууһугар Туора Күөлгэ аллараа үрэх диэки Потаповтар дьиэ кэргэн тупсаҕай дьиэлэрэ дьэндэйэр.
Олбуор иһэ кулуумбалаах сибэккилэр, оҕуруот, тэпилииссэ барыта дьып-дьап тутуулаах. Манна Валериялаах Александр Потаповтар дьиэ кэргэн олорор. Кинилэр үс оҕолоохтор. Сиэннэрдээхтэр. Оҕолор номнуо туспа ыаллар. Онон ити олбуорга билигин Валериялаах Александр иккиэн олороллор. Сайынын бу тэлгэһэни сиэн оҕолор кэлэн сэргэхситэллэр. Оттон кыһынын уран тарбахтаах Валерия сиэл, кыл оҥоһуктары, туос иһит арааһын тигэн бэйэтин туспа, чуумпу эйгэтигэр үлүһүйэр. Валерия Николаевна уран тарбахтаах уус, иистэнньэҥ, норуот маастара Мария Власьевна Петрова — Туос Маарыйа кыра кыыһа. Мария Власьевна сэттэ оҕолооҕуттан улахан уола Сэмэн Захаров тимир ууһа этэ. Иккис уол Николай Захаров мас ууһа, ону сэргэ ийэтин туйаҕын хатаран туоһунан эмиэ иистэнэр этэ.
Эбээ алгыстаах мээрэйэ
«Улахан ойуун кыырарыгар кыра ойуун кыырбат» дииллэр диэн кэпсээнин саҕалаата Валерия. – ийэм тыыннааҕар кыралаан иистэнэр этим. Саха дьахтарын быһыытынан саха таҥаһын, таҥас кырадаһыныттан сабыылары тигэрим. Ийэм барахсан сааһын тухары туос иһити тигиинэн дьарыктаммыта. Кини 90 сааһын ааһыар, хара өлүөр диэри ииһин тохтоппотоҕо. Биирдэ ийэм биһиэхэ киирэн олорон мээрэй иһит тикпитэ уонна миэхэ: “Мэ, хап”, — диэн баран бырахпыта. Мин олордо хабан ылбытым. Умса да иҥнэри да туппатаҕым. Ити ийэм барахсан өлүөн икки сыл иннинэ этэ. Уонна: «Дьахтаргын дии, манна көбүөрдээх лэппиэскэтэ астаан аһат» диэбитэ. Онуоха мин ылбытым да, хаһан да көбүөрдээх лэппиэскэ оҥорботох бэйэм, үүт сылытан, арыыны ириэрэн астаан кэбиспитим. Онтон ыла ити ийэм тикпит мээрэйигэр, куруук туттар ытыгынан ытыйан көбүөр оҥорор буолбутум. Эбээ алгыстаах мээрэйэ диэн харыстаан туттабыт.
Кыптыый, сүүтүк, инньэ…
— Ийэм иистэнэригэр туттар өтүйэтин, кыптыыйын, сүүтүгүн, инньэтин барытын миэхэ хаалларбыта уонна эппитэ: «Бу тэриллэргин хаһан даҕаны ханна даҕаны хаалларбат буол, куруук бииргэ тутан илдьэ сырыт» диэбитэ. Ийэм барахсан туох баар сүүтүгэр, ситии хатар ыстаныагар тиийэ миэхэ хаалларбыта. Иистэнэр киһиэхэ иис-күүс кэрэ эйгэтигэр киириибэр ааммын аспыта саарбаҕа суох. Алгыстанан кэлбит буолан, аҕыйах сыл иһигэр маннык элбэҕи тикпит буоллаҕым дуу дии саныыбын. Тикпит иһиттэрбин барытын хаартыскаҕа түһэрэн үйэтитэн Инстаграм социальнай ситимҥэ угабын.
Иис-күүс арыллыыта
—Аан бастаан Таатта далбар хотуттарын кытта туос ураһа тигэн саҕалаабытым. Ол кэннэ, 2014 сыллаахха туос иһити дьэ, тигэр буолбутум. Тикпит иһиппин ийэбэр көрдөрбүппэр наһаа үөрбүтэ. Дьэ, онтон ыла сылга биирдии-иккилии иһити тигэн сыыйа туос иһити тигии эйгэтигэр сыыйа киирбитим. Ити иннинэ кылтан, сиэлтэн бөҕөх, илин кэбиһэр өрөн саҕалаабытым. Кэлин сиэрин ситэрэн, дьахтарга аналлаах биир кэмпилиэги бүтэрбитим.
2018 сыл күһүнүгэр Ытык Күөлгэ Хадаайыга салама тигиитигэр маастар-кылаас ыыппытым. Онтон сыыйа Харбалааҕынан, Чычымаҕынан сылдьан туос иһити тигиигэ, кылы-сиэли өрөн сэлээппэ, суумка тигиигэ маастар-кылаастары ыыталаабытым. Билигин сөрүө өрө сылдьабын. Дьиҥ былыргы саха балаҕанын нааратыгар аналлаах сөрүөнү оҥоруу туһунан санаа эмиэ соһуччу киирбитэ. Уопсайынан кылтан-сиэлтэн сапсыыкалары, дэйбиирдэри, ат симэҕин, чаппараахтары тигэбин. Уопсайынан сахалыы төрүт үгэһи илдьэ сылдьар дьарыгы наһаа интириэһиргиибин. Инникитин куйуур баайыахпын баҕарабын. Өбүгэлэрбит барахсаттар туох баар туттар малларын-салларын барытын илиилэринэн оҥостор этилэрэ. Төһө да билигин аныгы үйэ буолан бары-барыта баар буоллар, киһи өбүгэтин утумун умнубакка илдьэ сылдьара ордук дии саныыбын.
Быыстапка көрдөрүнньүк эрэ буолбатах
«Быыстапкаҕа кыттыы киһи эйгэтин кэҥэтэр” – диэн салгыы кэпсиир. – Быыстапкаҕа кыттыы ураты эйгэ буолар. Дьон үлэтин көрөҕүн, дьоннуун кэпсэтэҕин, сүбэлэтэҕин, ардыгар бэйэҥ да сүбэлиигин. Бастаан «Симэх” галереяҕа ыытыллыбыт быыстапкаҕа кыттыы миэхэ айар үлэм умсулҕаныгар олук буолбута. 2017 сыллаахха Өксөкүлээх Өлөксөй үбүлүөйүгэр аналлаах быыстапкаҕа кыттыбытым. Онтон Ойуунускайга аналлаах быыстапкаҕа кыттыбытым. Ити кэннэ, 2018 сыллаахха Үс Хатыҥҥа ыытыллыбыт быыстапкаҕа иһиттэрбинэн, кылынан оҥоһуллубут сэлээппэлэрбинэн, илин кэбиһэрдэрбинэн кыттан турардаахпын. Онно тута ыаҕайа тигиитин куонкуруһа буолбута. Дьэ, онно үһүс миэстэ буолан санаам наһаа көтөҕүллүбүтэ. Салама оҥоруутун куонкуруһугар кыттан бастакы үрдэлгэ тахсан бастаабытым. Итинник быыстапкаларга сылдьан киһи ис туруга барыта арыллар, айар талаана уһуктар эбит. Урукку өттүгэр наар ас астаан, сахалыы сандалы, оҕуруот аһынан күһүҥҥү быыстапкаларга кыттар эбит буоллахпына, кэлиҥҥи сылларга эйгэм уларыйда. Өссө да ситэ талааным арылла илик, тугу эрэ оҥоруохтаахпын оҥоро илик курдукпун. Ардыгар талааммын таба тайана иликпин дуу дии саныыбын.
Сатахха, бу пандемия саҕаланан ыһыахтар барыта онлайн ыытыллан эрэллэр. Онон онлайн быыстапка ролигын бэлэмнии сылдьабын. Быыстапкаҕа киһи оҥоһуктарын эрэ көрдөрө буолбакка, бэйэҥ курдук иистэнэр, оҥоһуктардаах дьону кытта алтыһыы наһаа туһалаах эбит дии саныыбын. Саха дьахтара иистэниэхтээх, төрүт үгэһин үйэтитиитэ үлэлэһиэхтээҕэ буолуо.
Ульяна ЗАХАРОВА.