Бу күннэргэ Дьокуускай куорат дьоһун-мааны дьоллоох ыала Петр уонна Людмила Пестряковтар “Төрөппүт албан аата” («Родительская слава») уордьаны туттулар. Бу үөрүүлээх тэрээһининэн кинилэр РФ Бэрэсидьиэнин Владимир Путины кытта быһа сибээскэ холбонон, дойду аҕа баһылыгын Ыһыахха ыҥырдылар.
Элбэх оҕолоох төрөппүттэргэ туһуламмыт судаарыстыбаннай наҕараада 2008 сыллаахха ыам ыйын 13 күнүгэр “Ийэ килбиэнэ” («Материнская слава») уордьан оннугар бигэргэммитэ.
КИМНЭЭХ СУОЛТАЛААХ УОРДЬАҤҤА ТИКСЭЛЛЭРИЙ?
“Аргументы и факты” хаһыат саайта суруйарынан, наҕараадаҕа тиксээччилэр (сылга баара-суоҕа уонтан тахса эрэ ыалга биэрэллэр) бэрт улахан куонкуруһу ааһаллар эбит. Ол эбэтэр, наҕараадаҕа түһэриллибит хандьыдааттартан сайабылыанньа суруйалларын таһынан, үлэлэриттэн, чугас ыалларыттан, оҕолоро үөрэнэр учууталларыттан харахтарыыстыка, олорор дьиэлэрин усулуобуйата санитарнай нуормаҕа эппиэттиирин туһунан ыспыраапка уонна да атын суолталаах докумуоннар ирдэниллэллэр эбит. Өскө бу дьиэ кэргэнтэн ким эмэ сэмэҕэ тиксэ сылдьыбыт буоллаҕына, “сиидэни” олох да ааспаттар.
ЧЭПЧЭТИИЛЭР
Бастакы наҕараадалааһын Кириэмил Дыбарыаһыгар 2009 сыллаахха тохсунньу 13 күнүгэр буолбут. Онно “Төрөппүт албан аата” уордьаны 8 дьиэ кэргэн ылбыт.
Бэрэсидьиэн ыйааҕынан уордьан ылбыт төрөппүттэртэн биирдэстэрэ 100 тыһыынча солкуобайы ылар (2013 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри – 50 тыһыынча солкуобай).
Маны таһынан, уордьан ылбыт дьиэ кэргэттэргэ 775 №-дээх ыйаах 6-с пуунугар олоҕуран, эрэгийиэннэр үрдүкү былаастара эбии социальнай өйөбүлү оҥороллор эбит. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн сэттэ эбэтэр онтон элбэх оҕону иитэр буоллаҕына, кэккэ чэпчэтиинэн туһанар. Ол курдук, ОДьКХ өҥөтүнэн туһаныыга 30% чэпчэтии, оҕолоро алта сааһыгар диэри – босхо эмп, оскуола саастаах оҕо уопсастыбаннай тырааныспарга босхо айанныыр, уһуйаанынан уочарата суох хааччыллар, уо.д.а. чэпчэтиилэр.
Маны тэҥэ, уордьан ылбыт ийэ – 20, аҕа 25 сыл үлэ ыстаастаах буоллахтарына, үлэ бэтэрээнин аатын ылан, кинилэргэ көрүллүбүт чэпчэтиилэринэн эмиэ туһаналлар.
БЫЙЫЛ АЛТА ЫАЛ УОРДЬАНЫНАН БЭЛИЭТЭННЭ
Дьэ, бу маннык улахан суолталаах уордьаннаах Пестряковтар дьиэ кэргэннэрин аҕа баһылыгын кытта кэпсэтиибин, бастатан туран, “бэрт дириҥ ис хоһоонноох наҕараадаҕа тиксибиккин дии, Петр Филиппович? Билэр этиҥ дуо ону?” диэн ыйытан саҕалаатым. Онуоха сэһэргэһээччим: “Хантан? Бикипиэдьийэҕэ ол уордьан суолтатын ааҕан баран, бэйэм да соһуйдум”, – диэн хардарааччы буолла.
Петр Пестряков кэпсииринэн, кырдьык, кытаанах ирдэбиллээх буолан, уонча тэрилтэттэн тустаах докумуону хомуйбуттар.
– Саҥа дьыл саҕана докумуоннарбытын туттаран баран, бастаан утаа кэтэһэн көрбүппүт да, “ааспатыбыт” быһыылаах” диэн умнан кэбиспиппит. Онтон аҕыйах хонуктааҕыта эмискэ санаан аһарбытым “арба, били докумуоннарбыт ханна тиийдилэр буолла?” диэн. Ол онон ааспыта. Онтон арай биир сарсыарда 7.30 чааска кэргэммэр “Элбэх оҕолоох ийэлэр” батсаап-бөлөхтөрүттэн эҕэрдэ бөҕө кутуллан кэлбэт дуо? Биһиги хайдах эрэ мэтээл курдук санаабыппыт. Онтон аҕам Филипп Петрович “интэриниэккэ аахтым, уордьаҥҥыт наһаа да сүҥкэн суолталаах эбит” диэбитигэр интэриэһиргээн, Бикипиэдьийэни көрбүтүм, кырдьык да, киһини соһутар эбит! 2021 сылга диэри 494 эрэ ыал бу уордьаҥҥа тиксибит. Быйыл ити уордьаны дойду эрэгийиэннэрин 6 эрэ ыалыгар биэрбиттэр. Онон уопсайа 500 ыал маннык уордьаннаах буоллубут, – диэн санаатын үллэстэр уордьаннаах дьиэ кэргэн дьоллоох аҕата.
ЭРЭЛЛЭЭХ ДОҔОР БОЛҔОМТОҔО ЫЛАН…
“Сэттэ оҕолоох ыалы, хата, ким хаһан бэлиэтии көрөн наҕараадаҕа түһэрдэ?” диэн ыйыппыппар, Петр Пестряков ол устуоруйатын маннык кэпсээтэ:
– Мин аҕабынан эбээм – Дьоруой ийэ. Сэттэ оҕоттон саҕалаан, ийэҕэ туох эрэ чэпчэтиилээх наҕараада баарын өйдүүр этим. Оҕолорум ийэлэрэ элбэх оҕолооҕун быһыытынан биир эмэ суолталаах бэлиэҕэ тиксэрин хайаан баҕарыам суоҕай. Ол иһин управабар тиийэн интэриэһиргээбитим. Онно быраабылата олус кытаанах диэн быһаарбыттара. Бары саастарын сиппит эҥин буолуохтаахтар эбит. Оттон улахан кыыһым кырабыттан 21 сыл араастаахтар. “Ээ, чэ хааллын…” дии сырыттахпына, биир доҕорум “хайдах бачча элбэх оҕолоох дьон тугунан да бэлиэтэммэттэрий?” диэн интэриэһиргээн, Ил Дархаҥҥа суруйбут. Айсен Николаев болҕомтоҕо ылан, мээрийэҕэ сорудахтаабыт “бу боппуруоһу быһаарыҥ” диэн. Онно биллибитинэн, куонкуруска хапсыах курдук эбиппит. Дьэ, онтон докумуон хомуйсан саҕалаабыппыт.
ПЕСТРЯКОВТАРЫ ААТЫРДЫБЫТ ХААРТЫСКА
– Петр Филиппович, ити кыргыттаргын “стройдаппыт” хаартыскаҥ наһаа үчүгэй дии, туох санааттан итинник түспүккүтүй?“ – диэн ыйыппыппар, сэһэргэһээччим быһаарыыта маннык буолла:
– 2020 сыллаахха үлэлиир тэрилтэм – ЫБММ 30 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээбиппит. Онон сибээстээн “Саха” НКИХ биэрии устубута, үлэбит саайтыгар матырыйаал оҥорбуттара, “Якутск вечерний” хаһыакка ыстатыйа бэчээттээбиттэрэ. Ол онно түһэ сылдьан, дьээбэлэнэн “аармыйабын стройдаппытым”. Билигин ити хаартыскабыт саамай бастыҥынан холобурданан, дьиэ кэргэммитин аатырта аҕай. Мин ”Спартак” хамаанда фаната буолабын. Ол иһин дьоммун барыларын “Спартак” пуорматынан таҥыннарбытым.
… Муус устар 18 күнэ – Пестряковтар “Төрөппүт албан аата” уордьан ылалларын туһунан РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин илии баттаабыт күнэ. Бу күн Петр Пестряков сүгүрүйэр “Спартак” хамаандата төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтээбит. “Аны муус устарга ийэм уонна биир кыыһым төрөөбүт ыйдара” бэлиэтиир уордьаннаах ыал аҕа баһылыга. Манна муус устар Иэйиэхсит уонна таптал уйаламмыт ыйа буоларын эбэн кэбис. Уордьаннаах Пестряковтарга, кырдьык да, бэлиэ ый ааспыт эбит!
Елена Потоцкая, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru