СӨ Уопсастыбаннай балаатата быйылгы сыллаах үлэтин Ил Дарханы кытта көрсүһүүттэн саҕалаата.
edersaas.ru
2011 сыллаахха тэриллибит балаата, аата да этэринии, «уопсастыбаннай». Быйыл тэрилтэ чилиэннэрэ сэттэ сыл устата Ил Дархан Егор Борисовы кытта үһүс төгүлүн көрүстүлэр.
Көрсүһүүнү балаата салайааччыта Алексей Сергучев хара маҥнайгыттан тэрээһин боппуруостарыгар туох уустук түгэннэр баалларыттан саҕалаата. Тэрээһин үлэни хааччыйар 5 эрэ исписэлиис хамнастаах үлэһит. Уоннааҕы 66 киһи — уопсастыбынньыктар. 22 киһи — урукку састаап дьоно, 13 киһи — улуустар бэрэстэбиитэллэрэ.
— 2011 сыллаахха уопсастыбаннай балаатаны тэрийэрбитигэр «искуственнай» тутулу тэрийдилэр диэн саҥа-иҥэ бөҕө этэ. Ол эрээри бириэмэ хаамыыта, олох көрдөрүүтэ араас санаалаах, көрүүлээх дьону бииргэ түмэн, кэскиллээх торумнары, тосхоллору ырытар, сөптөөх суолу тобулар уопсастыбаннай тутул буоларын көрдөрдө. Уопсастыбаннай балаата састаабыгар баар былаас, бизнес, уопсастыбаннас бэрэстэбтиитэллэрэ бары боппуруостарга актыыбынай көҕүлээччилэринэн буоллулар, — диэн бэлиэтээтэ Ил Дархан Егор Борисов.
Саҥа састаап 11 хамыыһыйалаах. Ааспыт сылга 29 тэрээһин ыытылынна. Бары министиэристибэлэрэ, биэдэмистибэлэргэ, муниципальнай тэриллиилэргэ уопсастыбаннай сэбиэттэр тустаах салааларынан көдьүүстээх үлэни ыыталлар, кэскиллээх тосхоллору ырыталлар, сүрүннүүллэр. РФ Юстиция министиэристибэтигэр 14 территориальнай холбоһук, 240 бэйэни салайыныы түөлбэтэ регистрацияланна.
Уопсастыбаннай балаата чилиэннэрин мунньах кэнниттэн көрсөн кэпсэттим.
— Ил Дархан тыа сиригэр олох тупсубутун бэлиэтээн туран, соторутааҕыта Нам улууһугар тиийэ сылдьан, баар бары спортивнай эбийиэктэр үгүс дьону хабан үлэлииллэрин, ордук оҕо-аймах, ыччат спордунан хото дьарыктанарын биһирии көрбүтүн бэлиэтээтэ. Бу чөл олоххо тардыһыы күүһүрбүтүн бэлиэтэ. Ол эрээри төһө да 162 нэһилиэк арыгыттан аккаастаммытын үрдүнэн буруйу оҥоруу көрдөрүүтэ аҕыйаабатыгар дьиксинэрин биллэрдэ. Онон арыгыны утары үлэни үчүгэйдик ырытан, көдьүүстээхтик тэрийэн ыытарга сүбэлээтэ, — диэн санаатын үллэһиннэ уопсастыбанньык Николай Барамыгин.
16 сыл ыстаастаах суоппар, өрөспүүбүлүкэ автооскуолаларын ассоциациятын чилиэнэ, уопсастыбаннай балаата чилиэнэ Татьяна Скрябина суол быраабылатын кэһиигэ сыһыаннаах мунньахха санаатын эттэ:
— Суол быраабылатын кэһэн, араас быһылаан тахсыытын бопсууга ГИБДД эрэ буолбакка, уопсастыбаннас эмиэ кыһаллыахтаах. Сүрүннээн түргэнник айанныыртан быһылаан тахсар. Мин санаабар, куорат эрэ иһигэр буолбакка, федеральнай трассаларга кытта түргэнник айанныыры хонтуруоллуур тэриллэри — видеофиксатордары туруоран, суол быраабылатын кэһэр суоппардары хаччахтыыры ситиһиэххэ наада. Холобур, атын регионнарга чааһынай тэрилтэлэр дуогабарга олоҕуран, анал сертификаттаах регистрациялаах видеорегистратордары (тринога) туруоран, суол быраабылатын кэһии бопсоллор. Ол регистратортан киирбит ыстарааптан чааһынай тэрилтэлэр % -наан ыллахтарына, суол быраабылатын кэһиини утары үлэ күүһүрэрин ааһан, эбии үлэ миэстэтэ тахсар.
Саха сиригэр итинник туһалаах бизнес сайдан, анал идэлээх бэрээдэги араҥаччылааччыларга күүс-көмө, өйөбүл буоларын ааһан, суолга тахсар быһылаан аҕыйыа этэ дии саныыбын.
Көрсүһүүгэ Уопсастыбаннай балаата салайааччыта Алексей Стручков тэрилтэ сайтын туттууга үбүлээһин тиийбэтин, балаата үлэтин иһитиннэрии хаһыаттарга, интернет-сайтарга сырдатыы мөлтөҕүн бэлиэтээтэ. «Суруналыыстары ыҥырдахпытына да, кэлбэттэр«, — диэн хомуруйда. Итиннэ суруналыыс буоларым быһыытынан, тустаах салайааччы хаһыаттары, саайтары ааҕан, суруналыыстар суруйууларын үөрэтэн көрөн, испииһэк оҥорон баран, биирдиилээн кэпсэтэн, бииргэ үлэлэһиэн сөп. Мин санаабар, тэрээһиннэригэр ыҥырдахтарына, ким аккаастаныай? Оттон мунньах буолаары турдаҕына эрэ эттэхтэринэ эбэтэр «кими эмэ ыытыҥ» диэтэхтэринэ, биллэн турар, уустуктардаах. Суруналыыстар бары анал хайысхаларга үлэлиир, командировкаларга чаастатык сылдьар дьон, былааннарын аттаран, сүүрэн тиийэ охсубаттара биллэр. Хайа уонна бэйэлэрэ суруйар киһилээх эрээри суруналыыс көрдүүллэрэ эмиэ да олуонатык иһиллэргэ дылы.
Кэпсэтии бу тиэмэтигэр санаа атастаһыытын түмүгэр гражданскай уопсастыба институттарын сайдыытын миниистирэ Анатолий Бравин Уопсастыбаннай балаата саайта өрөспүүбүлүкэ официальнай иһитиннэриилэрин кэлим sakha.gov.ru серверигэр көһөллөрүгэр сүбэлээтэ. Оччотугар балаата ыытар үлэтэ-хамнаһа министиэристибэлэр, биэдимистибэлэр, улуустар саайтарын кытта биир ситимҥэ тиһигин быспакка тахса туруо этэ.
Ил Дархан Егор Борисов үп миниистирэ Валерий Жондоровка тэрилтэ үбүлээһинин эбиигэ сыһыаннаах боппуруоһу үөрэтэригэр сорудаахтаата.
Түмүккэ Егор Борисов: «Биһиги эһигини өйүөхпүт. Ол эрээри эһиги үлэҕитин оҥорон биэриэхпит суоҕа. Онон үлэҕитин тэтимирдиҥ», — диэн санаатын тиэртэ.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ», edersaas.ru
Хаартыска — Андрей Сорокин уонна ааптар түһэриитэ.