Алтынньы 1 күнүттэн байыаннай сулууспаҕа ыҥырыы саҕаланна. Аармыйа олоҕор бэлэмнээн, Нам улууһун Түбэ нэһилиэгин орто оскуолатын үрдүкү кылааска үөрэнэр уолаттарыгар марш-быраҕыы тэрилиннэ.
Саха сирин оҕото кылгас сайынын окко үлэлээн, бултаан-балыктаан, сир аһыгар сылдьан атаарар. Күһүн, оскуоланы бүтэрбит ыччат эрэ буолбакка, үрдүк үөрэҕи баһылаабыт ыччат армыйаҕа ыҥырыллар кэмэ кэлэр. Алтынньы маҥнайгы күнүттэн Арассыыйа аармыйатыгар сулууспаҕа хомуур саҕаланар. Ол курдук, аармыйа олоҕо диэн туспа сокуоннаах, быраабылалардаах сир. Бэлэмэ суох уолаттар аармыйаҕа тиийэн ыарахаттары көрсүөхтэрин сөп. Нам улууһун Түбэ нэһилиэгин орто оскуолатыгар улахан кылаас оҕолоругар күһүн уонна саас «Краповай берет» ирдэбиллэрин туттарар ньымалаах марш быраҕыы ыытыллара үгэскэ кубулуйда.Наадалаах дьыаланы аан бастаан физкультура учуутала, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна Петр Попов саҕалаабыта. Улахан кылаас уолаттарын айылҕалыын алтыһыннаран, сиргэ- уокка сырытыннаран сиэргэ — туомҥа үөрэтэрэ. Марш быраҕыы краповай берет туттарар түһүмэхтэрдээх, спортивнай күрэхтэһиилэрдээх буолааччы. Ити үөрэҕи ааспыт уолаттар бары аармыйаҕа, ытык иэстэрин чиэстээхтик төлөөннөр, араас эйгэҕэ үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Быйыл кини үөрэнээччитэ, Түбэ орто оскуолатын физкультураҕа уонна ОБЖ-га учуутала Андрей Дьяконов тэрийдэ. Ол курдук, марш быраҕыыга хас да түһүмэхтээх. Сарсыарда эрдэ мас аптамаат саалаах уолаттар дэриэбинэ устун сүүрэн иһэллэриттэн нэһилиэк олохтоохторо соһуйбаттар. Бастаан, оскуола таһынааҕы спортивнай былаһааккаҕа хомуллан, араас түһүмэхтэри туоруу — туоруу 10 км уһуннаах кросс сүүрэллэр. Сүүрэн иһэн, улахан аппаны турбанан хааман туорууллар. Илиилэринэн ыйаастан, оҥоһуу миинэ иитиллибит сирин ааһаллар. Салгыы дэриэбинэттэн таахсан баран, бадарааннаах, уулаах, дулҕалардаах сирдэри тумналлар. Уолаттар көнө сиринэн барбакка, сыыры сотору-сотору сүүрэн тахсаллар. Сирдэригэр тиийэн баран бастаан сирдэрин-уоттарын алаадьынан аһаталлар уонна хас биирдии байыас бирисээгэ этэр. Сынньанан, аһаан, күүс ылынан баран сыал ытыытыгар күрэхтэһэллэр уонна акробатика араас көрүҥүн көрдөрөллөр. Маны таһынан, окуопа хасталлар, химическэй атаакаттан көмүскэнэллэр, бириэмэҕэ противогаз кэтэллэр.
Андрей Дьяконов, Нам улууһун Түбэ орто оскуолатын физкультураҕа уонна ОБЖ учуутала:
— Марш-быраҕыыны сыл аайы тэрийэр буоламмыт үгэскэ кубулуйда. Улахан кылаас уолаттара бэйэлэрин кыахтарын, туруктарын марш быраҕыыга тургутан көрөллөрүн кыһыны быһа күүтэллэр. Кыра кылаастары этэ да барбаппын. Марш быраҕыыбыт спецназ байыастара «краповай берет» туттарар ирдэбилигэр майгыннатан, ол эрэн, сымнаҕас быһыылаахтык барар. Уолаттар бэйэлэрэ маһынан аптамаат оҥостубуттара. Араас кимэн киирииттэн көмүскэнэргэ, химическэй атаакаттан харыстанарга, противогаһы сөпкө кэтэргэ үөрэтэбит. Мин санаабар, маннык тэрээһиннэр хас биирдии оскуолаҕа ыытыллыахтаахтар. Уол оҕо олох араас очурдарыгар бэлэм буолуохтаах, аармыйаҕа хайаан да сулууспалыахтаах.
Аҕа дойдуну көмүскүүргэ оскуола эрдэхтэн өйдөбүл ылбыт, тургутууну ааспыт уолаттар байыаннай сулууспаны чэпчэкитик ааһаллар. Хас биирдии эр киһи аҕа дойдуну көмүскүүргэ бэлэм буолуохтаах.
Николай Попов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru