Худуоһунньук Сергей Марков туһунан иһирэх тылынан
Ыам ыйын 16 күнүгэр “Үргэл” арт-галереяҕа талааннаах худуоһунньук, чеканщик, живописец, скульптор, көмүс, мас ууһа, РФ, Саха сирин Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ Сергей Константинович Марков (1951-1996) төрөөбүтэ 65 сылыгар аналлаах “Звездой негасимой отмечен… Слово о художнике Сергее Маркове” кинигэ сүрэхтэниитэ уонна С.К.Марков үлэлэрин быыстапкатын аһыллыыта буолла.
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Экспозицияҕа Сергей Марков сахалыы тыыннаах, мастан кыһан ураннаан оҥорбут ураты скульптуралара, өссө да ситэри таайыллыбатах таабырын—африканскай мааскалара, живопись, графика, чеканка, о.д.а. үлэлэрэ бааллар.
Саха худуоһунньуктарыттан бастакынан медальернай искусствоны баһылаабыт Сергей Марков Аҕа дойду Улуу сэриитин тиэмэтигэр оҥорон хаалларбыт “Маршал Жуков”, “Ильмень”, “Кыайыы 40 сыла” үрдүк таһымнаах медальернай композициялара хайа баҕарар мусуой фондатын байытар кыахтаахтар.
Өссө Москваҕа устудьуоннуур сылларыттан Ойуунускай “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхотугар олоҕуран, хас да үлэни саҕалаабыта. Ол курдук, 1985 сыллаахха сахалартан биир бастакынан “Ньургун Боотурга” чеканкаттан олус интэриэһинэй триптиҕи оҥорбута быыстапкаҕа биир дьоһуннаах миэстэни ылар.
Бу үлэлэри барытын Сергей Константинович дьиэ кэргэнэ харыстаан, кичэйэн уура сылдьар.
Сергей Марков кылгас кэмҥэ элбэх, үчүгэй үлэлэри оҥорбута. Кини Өрөспүүбүлүкэтээҕи, Уһук Илин регионнааҕы, Бүтүн Сойуустааҕы быыстапкаларга мэлдьи кыттара, айымньылара дьүүллүүр сүбэ саамай үрдүк сыанабылларын ылаллара.
Зинаида Иванова-Унарова, РФ искусстволарын үтүөлээх деятелэ, искусствовед :
—Валериан Васильев, Юрий Вотяков курдук чаҕылхай худуоһунньуктарбыт эмиэ араас кэмнэргэ Строгановканы бүтэрбиттэрэ. Худуоһунньук, бэйиэт Сергей Марков искусствота эмиэ оннук үрдүк таһымнаах — киһини уйадытар талааннаах, артистичнай, чаҕылхай… Медальернай искусствоҕа, малай пластикаҕа уһулуччу үчүгэй үлэлэрдээҕэ, ону сэргэ, монументальнай тиэхиньикэҕэ эмиэ тэҥнээҕэ суоҕа. Өйдүүбүн ээ, оччолорго Саха Өрөспүүблүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын — Ил Түмэн дьиэтэ саҥа тутуллан үлэҕэ киириитигэр, бу дьоһуннаах дьиэ ис-бараанын киэргэтэн, чочуйан оҥорууга чуолаан Сергей Марков бырайыага, туох да мөккүөрэ суох, кыайбыта.
Кинини худуоһунньуктар, биир идэлээхтэрэ олус ытыктыыллара, сөбүлүүллэрэ. Киһи быһыытынан, үлэһитин иһин, талаанын иһин…
80-с, 90-с сылларга декоративнай-прикладной, дизайнерскай көрүҥнээх саҥа тиэхиньикэ баар буолбута. “Флогистон” холбоһук тула түмсүбүт эдэр худуоһунньуктар альбом таһаарбыттара, ол альбом таһыгар Сергей Марков, дьиҥ-чахчы бу саҥа искусство тыынынан айбыт “Ойуун” диэн мастан статуэткатын көрбүппүт… Киһи болҕомтотун тута бэйэтигэр тардыбыта бу оҥоһук. Сергей эдэр искусство эйгэтигэр олус органичнайдык киирбитэ, ону сэргэ, эдэрдэр киниттэн холобур ылаллара… Нерюнгригэ Саха сирин Худфондатын уус-уран мастарыскыайдарын филиалын тэрийбит киһи буолар.
Мин бүгүн, чугас дьоно Сергей туһунан олус истиҥ кинигэни таһаарбыттарыттан долгуйа үөрдүм. “Звездой негасимой отмечен… Слово о художнике Сергее Маркове” — кинигэ саамай сөпкө ааттаммыт. Сергей Марков, эйэҕэс, истиҥ мичээрдээх, үрдүк уҥуохтаах, көстөр бэйэтэ да кэрэ киһи этэ, чахчыта да оннук — ураты дьиктитик, Сулустартан, Үөһээттэн бэлиэлээх кэлбит, Айдарыылаах, айар куттаах худуоһунньук…
Борис Осипов, худуоһунньук, Сергейдиин Нерюнгригэ бииргэ үлэлээбит доҕоро:
—Сергейи, үлэ үөһүгэр көрөөт – бу лиидэр, диэн тута быһаараҕын… Кини олус үчүгэй тэрийээччи этэ. Нерюнгригэ араас омук дьоно Сергей Марков хайдах үлэлиирин көрөн үөрэнэллэрэ, тугу этэрин-кэпсиирин биир да тылы ыһыктыбакка истэллэрэ, ылыналлара, олус ытыктыыллара. Сережа диэн – улахан лиичинэс буоллаҕа, эстетическэй тыына олус күүстээҕэ. Кини үлэлэрэ сып-сырдыктар, ыраастар, чэпчэки тыыннаахтар. Кини ис-иһиттэн вкустааҕа, туохха барытыгар бэйэтэ ураты көрүүлээҕэ. Айылҕаттан талаан диэн ол буоллаҕа. Музыканы олус сөбүлүүрэ, кумира “Битлз” британскай рок-бөлөх этэ. Доҕотторо Марковтарга дьиэ кэргэнинэн, анаан-минээн, үчүгэй музыканы истэ тиийэллэрэ. Мин Нерюнгритээҕи, бу улахан талааннаах худуоһунньук Сергей Марковтыын алтыспыт, айымньылаахтык бииргэ үлэлээбит кэмнэрбин мэлдьи олус истиҥник, махтана ахтабын-саныыбын.
Ольга Харайбатова, РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Сергейдиин оскуолаҕа биир кылааска үөрэммитэ:
— Сергей уруһуйга талааннааҕа оскуолаттан биллибитэ. Ис култууралаах, интеллигентнэй, сэмэй этэ, Сережа. Романтик. Уҥуоҕунан эрэ үрдүк буолбатах, айылҕатынан, киһи быһыытынан үрдүк этэ… Онуоха, биллэн турар, куорат Сайсарытын биир сис ыала — Евгения Гаврильевна, Константин Сергеевич Марковтар – Сергей төрөппүттэрин иитиитэ улахан оруоллаах диибин.
Култуура министиэристибэтин Духуобунаска департаменын салайар кэммэр биһиги духуобунай киһи эталонун көрдүүр этибит. Оттон билигин санаатахпына, дьиҥнээх үрдүк духуобунастаах киһи — бу биһиги Сергей Марковпыт эбит! Кини — романтик, лирик, бөлүһүөк, таайтарыылаах, сиртэн-буортан тэйбит курдук, олус нарын, ыраас, уйан дууһалаах, талааннаах худуоһунньук уонна ураты ис күүстээх киһи. Айар үлэтэ, хартыыналара, оҥоһуктара – Сергей бэйэтин курдук, олус сырдыктар, ыраас тапталынан угуттаммыттар уонна мэлдьи кэрэҕэ, үтүөҕэ угуйаллар…
Юрий Спиридонов, РФ үтүөлээх, СӨ норуодунай худуоһунньуга, “Үргэл” арт-галерея дириэктэрэ, Сергей Марков доҕоро:
—Бу “Үргэл” арт-галерея аан бастаан тутуллан, олоххо киирэригэр бастакы ис көстүүтэ, ханна да суох аныгылыы дизайна барыта Сергей Марков бырайыагынан оҥоһуллубута. Кини, айдарыылаах, көмүс тарбахтаах уус – маһы хаамтарбат эрэ, тимири ыллатар улахан талааннаах худуоһунньук. Үлэлэрэ олус грамотнайдар, лаконичнайдар, үрдүк хаачыстыбалаахтар. Туохха да ылсыстар, барытын ымпыгар-чымпыгар тиийэ билэн-көрөн баран оҥороро. Кини саха норуотун фольклоругар, олоҥхоҕо үлэлэрэ кимиэнигэр да маарыннаабаттар, бэйэлэрэ туох эрэ ураты дьикти, кэрэ, киһини тардар күүстээхтэр… Мин махтанабын Сергей бииргэ төрөөбүттэригэр, бастатан туран, Наталья Константиновнаҕа, Галина Константиновнаҕа, кэргэнигэр Раиса Георгиевнаҕа уонна бары көмөлөспүт дьоҥҥо – Сергей аатын үйэтитэн, кинигэ таһаарбыттарыгар, үлэлэрин кичэйэн уура, харайа сылдьан, быыстапка тэрийбиттэригэр. Сергей Марков айбыт үлэлэрэ ханнык баҕарар мусуой фондатын байытар, киэргэтэр кыахтаахтар. Бу талааннаах үлэлэр салгыылаах буолуохтара дии саныыбын, ол эбэтэр, быыстапкаҕа эдэр худуоһунньуктар сылдьыахтара, көрүөхтэрэ-истиэхтэрэ, толкуйдуохтара уонна саҥа идиэйэлэргэ кэлиэхтэрэ.
Быыстапка аһыллыытыгар уонна кинигэ сүрэхтэниитигэр Саха сирин Худуоһунньуктарын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, СӨ искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ Василий Амыдаев, худуоһунньук доҕотторо, Нерюнгритээҕи табаарыстара, бииргэ үлэлээбиттэрэ, Дьокуускайга 20-с оскуолаҕа бииргэ үөрэммит оҕо сааһын доҕотторо Кирилл Семенов, Мария Бурцева, Чурапчы, Булуҥ, Хаҥалас улуустарыттан төрүттээх хаан-уруу аймахтара — Өктөмтөн, Төхтүртэн Поповтар, Андреевтар, Алексеенколар, Соломоновтар, дьиэ кэргэнэ – бииргэ төрөөбүттэрэ Наталья, Александр, Галина Марковтар, кэргэнэ Раиса Георгиевна Маркова, оҕолоро Евгения Сергеевна, Алина Сергеевна, Александра Сергеевна, күтүөттэрэ, сиэннэрэ кыттыыны ыллылар.
Быыстапка “Үргэл” арт-галереяҕа (Лермонтов уул.35/1) ыам ыйын 22 күнүгэр диэри үлэлиир.
Татьяна МАРКОВА,«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Ыспыраапка:
Худуоһунньук Сергей Константинович Марков 1951 сыллаахха ахсынньы 25 күнүгэр Дьокуускай куоракка төрөөбүтэ. Оҕо эрдэҕиттэн үчүгэйдик уруһуйдуура, онон, Сайсарыга 20N-дээх оскуола 9-с кылааһын кэнниттэн, маҥнай Дьокуускайдааҕы Художественнай училищены, онтон 1981 сыллаахха Москватааҕы С.Г.Строганов аатынан Үрдүкү художественнай промышленнай училищены ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ.
Сергей Константинович Нерюнгри куоракка Саха сирин Худфондатын мастарыскыайдарын филиалын төрүттээбитэ. Саха сирин соҕуруу өттүгэр, Аччыгый БАМ-ҥа куораттар уонна бөһүөлэктэр аныгылыы уус-уран көстүүлээх, сахалыы тыыннаах буолалларын туһугар араас саҥа идиэйэлэри, бырайыактары оҥорон олоххо киллэрбитэ, билигин даҕаны дьон хараҕын үөрдэллэр.