Саха сиригэр тутулла турар Эпос уонна ускуустуба Арктическай киинэ 2024 сыл бүтэһигэр үлэҕэ киириэхтээх.
Култуура баараҕай киинин иэнэ 33 тыһ. кв м. Үрдүгэ — 36, 7 м. Манна филармония, икки тыйаатыр, быыстапкалыыр уонна дьыалабыай тэрээһиннэри ыытар саалалар баар буолуохтара.
Эпос уонна ускуустуба Арктическай киинэ тутуутун туһунан социологическай наука дуоктара, култуура Арктическай институтун профессора Ульяна Винокуроваттан сүүнэ тутуу туһунан санаатын үллэсиэригэр көрдөстүбүт:
— Саха омугун култууратын сирэйдиир сүүнэ-улахан, нууччалыы эттэххэ, “фундаментальнай” дэнэр тутуу хайаан да наада. Бу нация инники дьылҕатын туоһута.
1993 сыллаахха бастакы бэрэсидьиэн Михаил Николаев Мэдьиссиинэ киинэ тутарыгар утары туруу, сөбүлээбэт саҥа-иҥэ олус элбэх этэ. Сорох суруналыыс: ”Көрөөрүҥ даҕаны, ити австрийскай киин түннүктэрэ эрэ оҥоһон туруохтара, хаар уонна тыал күүлэйдиир сирэ буолуо” диэн сирэй-харах анньан суруйбута. Кырдьык, олус ыарахан, уустук кэмнэр этэ. Харчы, хамнас диэни көрбөт кэм бүрүүкээбитэ. Ону ол диэбэккэ, баараҕай тутуу туллубута. Билигин бу Мэдьиссиинэ киинэ – саха норуотун киэн туттуута эрэ буолбакка, күннэтэ туһанар, доруобуйабытын тупсарар абыраллаах балыыһабытынан буолар.
Итинник улахан тутууну ким да, ханна да көһөрөн илдьибэт. Бэйэбитигэр хаалар. Арассыыйа бөдөҥ эригийиэннэрин киин куораттарыгар Казаҥҥа, Уфаҕа, Элистаҕа киһи сөҕөр, төрүт омуктар киэн туттар тутуулардаахтар.
Мин санаабар, култуура маннык баараҕай тутуугар эппиэттиир өйдөөх-санаалаах, ырааҕы көрөр-истэр, ырыҥалыыр уонна толкуйдуур “масштабнай” лиичинэс баар буолуохтаах. Атын эригийиэннэргэ ол суох буоллаҕына, сахаларга оннук киһилээхпит. Андрей Борисов бэйэтинэн култуурабытын, тыйаатыбытын аан дойду таһымыгар таһааран, саха норуотун чаҕылхай ускуустубата баар диэн дакаастаабыт киһи. Онон кини бастаан култуура сайдар төрүөтүн тобулан баран, аны билигин сайдар усулуобуйатын тэрийэ сылдьара хайҕаллаах суол. Билигин “тутуу тоҕо барарый?” диэн ыйытыы туруо суохтаах. “Тутууну хайдах сатаан туһанабыт?” диэн ыйтыкка хоруйдуохтаахпыт. Саха сиригэр баар тыыннаах култуура ханна да суох. Тоҕо? Баар култуураны сайыннаран, киэҥ араҥаҕа, аан дойду таһымыгар таһаарар личинэстэрэ суох. Ханты-Мансийскай, Ямало-Ненецкэй автономнай национальнай уокуруктар курдук харчылаах, баай эригийиэннэр баҕардахтарына да, култууралара таһыма өрө тахсан, аан дойдуга аатырар кыаҕа суох. Оттон биһиги култуурабытын уонна искусствобытын биир эмэ айар кэлэктиип омук сиригэр көрдөрдө, сырдатта да, хайаан да ситиһии көтөллөнөн кэлэр. Арҕаа омуктар сайдыылаах култууралаах омугу эндэппэккэ билэллэр, кинилэргэ сүгүрүйэллэр. Дьэ, ол табыллыбыт өрүппүтүн – баараҕай култуура тутуутун уонна ону салайар-тэһиинниир лиичинэспитин бииргэ тутан, ити суолталаах өрүтү табыгастаахтык туттуох тустаахпыт. Мин санаабар, Дьокуускай куорат Арктика култууратын киин куоратынан буолар төрүөтэ бу баараҕай тутууттан саҕыллыахтаах.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru