Тымныы полюһун ийэлээтэр ийэтэ улуус суолталаах бастакы наҕараадатын тутта!
Быйыл Тымныы полюһа Өймөкөөн 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээтэ.
edersaas.ru
Сыстыганнаах дьаҥынан сибээстээн, бары тэрээһиннэр куйаар ситиминэн бардылар. Үбүлүөйүнэн сибээстээн, улуус дьаһалтата YouTube уонна Instagram ханаалларга үбүлүөйдээх тэрээһиннэри хото сырдатта. Онно быйыл бэчээккэ тахсыбыт кинигэлэр сүрэхтэниилэрин, улуус тарбаҕар талааннаах оҥоһуктарын быыстапката, оройуоҥҥа биллэр хоһоонньуттар, хаартыскаҕа, киинэҕэ түһэрээччилэр үлэлэрэ, улуус бочуоттаах олохтоохторун эҕэрдэлэрэ, быһата, араас тэрээһин үгүс.
Өймөкөөн улууһа 60-ча араас омук тоҕуоруһан олорор оройуона буолан, киэҥ Арассыыйа туонатынан, ыраах соҕуруу эрэгийиэннэр киин куораттарыттан үгүс эҕэрдэ кэллэ. Ол барыта ити ааттаммыт социальнай ханаалларынан тарҕанан, улуус олохтоохторо эрэ буолбакка, интэриниэт ситиминэн аан дойду барыта билэр кыахтанна.
Ахсынньы 11 күнүгэр Уус Ньараҕа улуус духуобунай сайдыытыгар улахан кылааттаах дьону чиэстээһин буолла. Бары ирдэбили тутуһан, улуус киин бибилэтиэкэтигэр духуобунас эйгэтигэр сыл аайы ыытыллар куонкурус түмүгүн таһаардылар, саҥа тахсыбыт кинигэлэри сүрэхтээтилэр.
«Металлург» Култуура киинигэр Дьокуускай куораттан ыалдьыттыы кэлбит СӨ Үөрэҕин миниистирэ Михаил Сивцев оройуон киэн туттар дьонугар судаарыстыбаннай наҕараадалары туттарда. «Өймөкөөн улууһа (оройуона)» МТ баһылыга Иннокентий Сивцев улуустарын дорҕонноохтук ааттатан, Өймөкөөн чиэһин инники күөҥҥэ тута сылдьар дьону улуустааҕы суолталаах наҕараадаларынан бэлиэтээтэ.
— Улуус 100 сыллаах үбүлүөйүнэн сибээстээн, Өймөкөөн улууһа социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар уһулуччу үтүөнү оҥорбут киһиэхэ анаан Өймөкөөн I гильдиялаах меценат-атыыһыта Николай Осипович Кривошапкин аатынан анал бочуоттаах бэлиэ оҥорторбуппут. Бу суолталаах наҕараада «Өймөкөөн улууһа (оройуона)» МТ баһылыгын 2020 с. муус устар 28 күнүгэр 54 №-дээх ыйааҕынан бигэргэммитэ.
Баһылык б.дь. ахсынньы 9 күнүнээҕи 173 №-дээх ыйааҕынан Өймөкөөн улууһун чопчу төрүттэммит сылын чуолкайдааһыҥҥа оҥорбут кылаатын, төрөөбүт улууһун историятыгар утумнаахтык үлэлэһэрин уонна Тымныы полюһа Өймөкөөн духуобунай сыаннастарын тилиннэриигэ уонна бигэргэтиигэ дьоһуннаах үлэни ыытарын бэлиэтээн туран, меценат-атыыһыт Николай Осипович Кривошапкин аатынан анал бочуоттаах бэлиэни улуус историятыгар аан бастакынан улуус Бочуоттаах олохтооҕор, кыраайы үөрэтээччи, оройуоҥҥа туризм сайдыытыгар инники күөҥҥэ сылдьар ТАМАРА ЕГОРОВНА ВАСИЛЬЕВАҔА туттарабын, — диэн улуус баһылыга Иннокентий Сивцев сценаҕа оройуон ытык киһитин ыҥыран, анаан чиэстээтэ.
Былырыын баччаларга Өймөкөөн улууһун Бочуоттаах олохтооҕо, кыраайы үөрэтээччи, Саха сирин брендинэн буолбут «Өймөкөөн — Тымныы полюһа» туристическай хамсааһыны инники күөҥҥэ тутан сайыннара сылдьар киһи, төрөөбүт Өймөкөөнүн патриота Тамара Васильева туристическай эйгэҕэ үлэлээбитэ 15 сылын бэлиэтээбитэ. Быйыл улуус киинигэр кэлэн, олус суолталаах наҕарааданы тутта.
Син эмиэ атын улуустар курдук, Өймөкөөн улууһа 1931 сыллаахха төрүттэмит курдук бэлиэтэнэр этэ. Ол эбэтэр эһиил 90 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиэхтээҕэ. Дьолго, сайын аайы архыыптары хасыһар буолан, 2012 cыллаахха биир үтүө күн, Тамара Егоровна Өймөкөөн улууһа Байаҕантай улууһуттан 1920 сыллаахха туспа оройуон буолан арахсыбытын туһунан докумуону булан ылар. Бу кэнниттэн улуус салалтата 2016 сылтан үтүмэн үлэни ыытан, өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салалтатыгар тиийэ туруорсан, Өймөкөөн улууһа төрүттэммит сыла чуолкайдаммыта. Онон Тамара Васильева улууһун историята чөлүгэр түһүүтүгэр улахан үтүөлээх киһи.
Аны «Өймөкөөн — Тымныы полюһа» диэн бренди сайыннарыыга тус бэйэтинэн ылсан, быйыл 16-с сылын 70-тан тахса араас омук дойдутуттан 5000 тахса туриһы ыалдьыттатта. Тымныы полюһун туһунан ааттаах-суоллаах омук сирин хампаанньалара 30-тан тахса документальнай киинэлэри уһуллулар.
Маныаха кыраайы үөрэтээччи Өймөкөөн улууһун туһунан хомуйбут матырыйаалларын суруналыыстар уонна учуонайдар хото туһаналлар. Тамара Егоровна идэтинэн биология учуутала буолан, баай бибилэтиэкиэтэ үгүс ыалдьыт болҕомтотун тардар.
Тамара Егоровна ыалдьыттара киниэхэ өрүү махтал суруктары хаалларар үгэстээхтэр. Кинилэр бары «ыра санаа оҥостубут сирбитигэр аан дойду саамай тымныы сиригэр — Тымныы полюһугар Өймөкөөҥҥө кэлэн бардыбыт» диэн Таҥараҕа махтаналлар. Тамара Егоровна ийэлии сырдык санаатын уонна минньигэс аһын ахталлар.
«Күүлэйдии сылдьан, мин илиим наһаа тоҥмута. Ону мин планета саамай тымныы сиригэр — Тымныы полюһугар кэлэн илиибин тоҥордум!», — диэн санаабын бөҕөргөппүтүм», — диэн суруйар АХШ «Дели Телеграф» диэн Британия хаһыатын кэрэспэдьиэнэ Алек Лун Висконсин. Ити курдук араас ис хоһоонноох суруктары киһи кинигэ курдук күнү быһа ааҕа олоруон сөп. Омук туристара Тамара Егоровнаны «Легенда Полюса холода» уонна «Мама Полюса холода» диэн таптаан ааттыыллар. Буолумуна, итии дойдуларыттан олох харахтаан да көрбөтөх тымныы муус дойдуга ийэлии истиҥ сылаас сыһыаны бэлэхтиир киһини атыннык аатыахтарын сатаммат.
Тамара Васильева 2018 сыллаахха Москваҕа ыытыллыбыт дьыалабыай дьахталлар XIV Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкуруһугар туризм салаатыгар бастаан, «Олоҕор ситиһиилээх дьахтар» номинацияҕа бэлиэтэммитэ.
Тамара Егоровна олус суолталаах наҕараадатынан ыраахтан-чугастан социальнай ситимнэринэн эҕэрдэ киирэ турар: «Сыралаах үлэҥ дьоһуннаахтык сыаналанан, эн улууска бастакынан 1-кы гильдиялаах меценат Н.О. Кривошапкин аатынан билиэни ыллыҥ. Эн күүстээх санааҕын, уҕараабат эрчимҥин, тулуургун, дьулуургун сөҕөбүт, сүгүрүйэбит. Этэҥҥэ эрэ буол, күндү киһибит!»; «Мин дойдум дьоно дьикти сэмэй, үлэһит дьонунан киэн туттабын. Иккис дойду оҥостубут Таатта Чычымаҕар эн ааккын киэн тутта сырдатабын…»; «Биһиги улууска сылдьыбыт ыалдьыт эрэ барыта эйигинниин алтыспыт, билсибит түгэннэрин бэйэтин олоҕун биир бэлиэ, кэрэ кэминэн бэлиэтиир. «Тымныы оройо сир чулуу киһитин кытта билсэр дьоллоннубут» диэн киэн тутта кэпсииллэр; «Эдьиийбит Тамара Егоровна, сыралаах төрөөбүт Өймөкөөнүҥ туһугар сыралаах үлэҥ бэркэ да сыаналанна! Өссө да дойдугун аан дойдуга аатырда тур!».
Бу курдук истиҥ тыллар Өймөкөөн патриота Тамара Васильеваны өссө да тахсыылаах үлэҕэ кынаттыыллар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru