Аттыбытыгар баар интэриэһинэй түгэннэри бэлиэтии көрөрбүт бэрт сэдэх. Араас омук кэлэн тугу гыммытын суруйабыт эрээри, бэйэбит дьоммут киһи интэриэһин тардар холобурдарын сырдатарбыт ахсааннаах. Оннук биир түгэни кэпсиим.
edersaas.ru
Баһылай (биллэр төрүөтүнэн аатын уларыттым) киһи ымсыырбат олохтоох. Эдэр сааһыгар аармыйаҕа сылдьан кырбанан, онтон сыыйыллан, ускул-тэскил сылдьан, аны»киһини өлөрдүҥ» диэн дакаастабыла суох уорбаланыыга түбэһэн, хаайы дьиэлэммитэ. Олоҕун орто омурҕаныгар тиийэн дьэ киһитийэх курдук буолан, кимтэн да, туохтан тутулуга суох көҥүллүк олоруон баҕаран, дьон суох сиригэр тиийэн … сири хаһан үүтээн туттан олорор.
— «Психоневрологическай» диэн киһи тыла өҕүллүбэт дьиэтигэр олорбутум. Оо, онно олох хаайыы курдук этэ. Аны саахарынай диабеттаахпын, уҥуоҕум кыйыттар ыарыылаахпын, этим кыһыйар, биир тылынан, тыыным-быарым хаайтаран, киһи көрбөт сиригэр сүр улаханнык уһуутаан ылан тыыммын таһаарар этим. Онтон эдьиийбэр тахсан олорон көрбүтүм. Төһө да хаан уруум буоллар, ыал дьоҥҥо эбии айах буолан олорон дууһам эмиэ тууйуллубута, килиэккэҕэ олорор курдугум.
Онтон табаарыспын көрдөһөн көмөлөһүннэрэн, былырыын от ыйыгар сир анныгар үүтээн туттарга санаммытым. Көҥүл санаабар уйдаран буолуо, «дьиэм» олус табыллыбыта. Бастаан утаа табаарыһым аспын аҕалан биэрэр этэ. Мин үүтээммин оҥостортон соло булбатаҕым. Билигин бэйэм сарсыарда тахсан куоракка киирэн күүлэйдээн, аспын ылынан тахсабын. 13 тыһ. солк. биэнсийэм бэйэбэр аа-дьуо тиийэр. Өссө ордорунан, аймахтарбар көмөлөһөбүн. Белинскэй бибилэтиэкэтигэр тиийэн, түннүккэ сытар кинигэлэртэн, хаһыаттартан сөбүлээбиппин илдьэ кэлэбин. Сороҕор уруһааҕым толору кинигэ буолар. Араадьыйалаахпын. НТВ биэриигэ холбонон, сонуну барытын истэ олоробун.
Дьоммун кытта сотору-сотору суотабайбынан кэпсэтэ олоробун. Куоракка киирдэхпинэ төлөпүөммүн маҕаһыыннарга ииттэрэн тахсабын.
Онтум нэдиэлэни быһа барар. Уопсайынан, бэйэм бэйэбэр хаһаайын буолан олорорум наһаа үчүгэй. Кимтэн да тутулугум суох. Көҥүл тыынабын, аһыыбын, олоробун. Наар хаамар буолан, ыйааһыным да түстэ, саахарым да намтаата. Бэрэбиэркэлэнэр тэриллээхпин, — диэн кэпсиир Баһылай.
Сэһэргэһээччим Мархаҕа төрөөбүт, үөрэммит буолан, нууччалыы саҥарар. Олох охсуутун ылбатаҕа буоллар, кырата биир улахан биэдэмистибэ салайааччыта буолуох киһи хаалбыт. Кэпсэтэрэ чуолкайа, быһаарыылааҕа — киниэнэ. Аттыгар Рыжик диэн куоската баар буолан, Баһылай өрүү кэпсэтэ сылдьар. Онон кинини хайдах да соҕотох диэбэккин.
Баһылай, төһө да үүтээҥҥэ олордор, «дьиэтэ» уота-уота ырааһа, барыта уурубут-туппут курдук. Оттор маһынан эрэйдэммэт, кураанах ыһылла сытар мас элбэх эбит. Онон мас мастаан хаһаанан кэбиһэр эбит. Тимир буочукаҕа буору дэлби хаалаан, оһох оҥостубут. Онто кирпииччэ курдук сылааһы биэрэ турар.
Бу эрэ буолуо дуо, хаһаайыстыбаннайа да сүрдээх эбит. Таҥаһа-саба ырааһа. Истиэнэтэ ойуулаах суорҕан сабыылаах.
Остуолун аттыгар турар туумба-ыскааба аһынан-үөлүнэн толору. Ханан да ас тобоҕо сытара, кирдээх иһит турара көстүбэт.
Остуолугар — кинигэ, хаһыат, араадьыйа. Айар үлэһит даачатын курдук. Үүтээнин иһэ сылааһа бэрт буолан, хаһаайын шортигынан сылдьар. Дьэ, кырдьык, холку, чуумпу олох диэн манна баар.
Киирэр аанын күүлэтэ кытта бэрт кичэллээхтик оҥоһуллубут. Баһылай быйылгы курдук тымныыга олох тоҥмотох.
— Куоракка үүт-маҥан туман буоллаҕына, манна салгына чэбдигэ. Түүн халлааҥҥа — толору сулус. Ырай олоҕо! — диэн кэпсиир Көҥүл киһи.
Муус устарга Баһылай үүтээнин аттыгар турар балааккатыгар көһөр санаалаах. «Даачам«, — диир. Сайын, эрдэтээҥҥи күһүн хатыҥ ситэн силигилээн турдаҕына, манна, кырдьык да, ырай олоҕо буоллаҕа…
Дьэ, ити курдук, Баһылай кимиэхэ да мэһэй буолбакка, куоракка киирэн уску-тэскил сылдьыбакка, бэйэтэ бэйэтигэр хаһаайын буолан, үүтээн туттан, ньир-бааччы олорор.
— Баҕар, куоракка көһүөм дуу саныыбын. Бииргэ үөскээбит табаарыһым икки хостоох дьиэтэ тутуллан бүтэн эрэр. Кини эмиэ соҕотох. Онно: «Биир хоһу ылан дьукаахтас», — диир да, салгыннаах сиргэ олорорум эмиэ күндү курдук, — диэн санаатын үллэстэр Баһылай.
Суох, Көҥүл киһи мантан барбата буолуо ээ…
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.