Хаачыстыбалаах бурдук аһын бородууксуйатын көрүҥэ элбэҕинэн аатырар “Дьокуускайдааҕы килиэп кэмбинээтэ” ААУо — өрөспүүбүлүкэҕэ олохтоох бородууксуйаны оҥорон таһаарыыга бөдөҥ тэрилтэлэртэн биирдэстэрэ. Кэмбинээт салалтата өрүү сонунтан сонун сүүрээни тобулар.
edersaas.ru
Соторутааҕыта килиэп кэмбинээтэ бородууксуйатын оҥорон таһаарыыга тута тоҥоруу («шоковая заморозка») дэнэр саҥа ньыманы олоххо киллэриини саҕалаабыта. Тута тоҥоруу аныгы технологиятын ас бырамыысыланнаһыгар кэнники сылларга хамаҕатык туттар буоллулар. Оттон Саха сиригэр бу ньыманы олоххо киллэрии кэм ирдэбилинэн буолбута саарбаҕа суох.
Икки соругу быһаарар ньыма
Килиэп кэмбинээтигэр аһы тута тоҥоруу камерата -35-40 кыраадыс тымныы буолуохтаах. Маннык кыраадыска тоҥоруллубут килиэп амтанын уонна хаачыстыбаннай састаабын сүтэрбэккэ өр харайыллар.
Тута тоҥоруу ньымата кэккэ кыһалҕалары быһаарар соруктаах:
- тыа сиригэр бэкээринэлэри саҥардыыга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн ороскуотун кыччатыы;
- анал идэлээх технологтар, биэкэрдэр тиийбэт кыһалҕаларын быһаарыы
Аныгы кэмҥэ ырыынак эйгэтигэр оҥорон таһаарыы бородууксуйатын батарыыга күрэстэһии улахан. Хаачыстыбалаах бородууксуйаҕа наадыйар кафе, эрэстэрээн, остолобуой үксээтэ. Онон килийиэни бэйэҕэ тардар туһуттан оҥорон таһаарыы бордууксуйатын көрүҥүн элбэтии, саҥаттан саҥа технологияны туһаныыга сүрүн болҕомто ууруллар. Бу туһунан «Дьокуускайдааҕы килиэп кэмбинээтэ» ААУо генеральнай дириэктэрэ Светлана Кынакытова санаатын бу курдук үллэстэр:
— Былырыын биһиги тута тоҥоруу ньыматын араас өттүттэн үөрэтэн көрөн баран, лизинг нөҥүө тута тоҥорор холодильниктаах тэрили ылбыппыт. Тэрилтэбит килиэп ас арааһын оҥорууга ордук болҕомтотун уурар. Бурдугу атыылаһыыттан, буһан тахсыаҕар диэри анал исписэлиистэр лабораторнай бэрэбиэркэни ыыталлар. Сорох дьон биһиги кыһыҥҥы усулуобуйабытыгар тымныыга аһы таһырдьа аһаҕастык таһааран тоҥоруу курдук өйдүөхтэрин сөп. Тута тоҥорууга анал технология тутуһуллар. Ол бурдук ас хаачыстыбатыгар биллэр. Суута суох килиэп суукка иһигэр куурар, хатар. Суулаах – 72 чаас устата хараллар. Оттон тоҥоруллубут килиэп сыл аҥара хаачыстыбатын сүтэрбэт.
Хоту улуустар абыраныыһылар
Дьон ирдэбилэ күннэтэ уларыйа турар. Билигин доруобуйатын көрүнэр, аһыыр аһыгар болҕомтотун уурар киһи үгүс. Онон араас састааптаах бурдук ас көрүҥэ да элбээтэ.
— Атыылаһааччы санаатын учуоттаан туран, биһиги сыл иккис аҥаарыттан тута тоҥоруу ньыматынан «слоенай» дэнэр бурдук ас бородууксуйаны бэлэмниир соругу туруорбуппут. Бурдук ас бу көрүҥүн оҥоруу сыаҕын быйыл кулун тутарга үлэҕэ киллэриэхпититтэн, бу бородууксуйа эмиэ хамаҕатык батарыллыаҕар эрэл баар. Бырайыак оҥорон таһаарыы ороскуотун толору сабыаҕа.
Бородууксуйабытын кэнэҕэс хоту улуустарга киэҥник тарҕатар соруктаахпыт. Бу бары салааҕа олус көдьүүстээх уонна бары өттүнэн барыстаах салаа. Ол курдук, бастатан туран, килиэп буһарар анал тэрил наадата суох. Иккиһинэн, үлэһиккэ наадыйыы курдук сытыы боппуруос эмиэ быһаарыллар – бэлэм бородууксуйаны духуопкаҕа уган эрэ кэбис. Үсүһүнэн, билигин төһө да бурдук ас арааһын оҥорон таһаарар бэкээринэлэр, чааһынай дьон элбээбит кэмнэригэр, биһиги бородууксуйабытын кытта ким да хаачыстыбатынан тэҥнэһэр кыаҕа суох. Бу бородууксуйаны оҥорууга анал үөрэхтээх технологтар үлэлииллэр.
Оттон бородууксуйабыт аныгы ирдэбилгэ сөп түбэһэр үрдүк технологиялаах тэрилгэ оҥоһуллан тахсар, — диэн кэпсиир килиэп собуотун салайааччыта Светлана Кынакытова.
“Хоту улуустарга тута тоҥоруллубут бурдук аһы интэриэһиргииллэрэ чахчы. Бородууксуйаны хайдах тиэрдиэххитий?” – диэн ыйытыыбар салайааччы Светлана Кынакытова:
— Бу боппуруоска биһиги “Туймаада Агроснаб” уонна “Якутоптторг” курдук бөдөҥ тэрилтэлэри кытта үлэлэһэбит. Кинилэр хоту улуустарга бурдугу, (продукты питания) тиэрдэр буолан, батарыыны ымпыгар-чымпыгар диэри билэллэр. Онон бары бииргэ үлэлиирбит быдан табыгастаах, — диэн хоруйдаата.
Аҕыйах хонугунан боруобалыахпыт!
Атырдьах ыйын 1-кы күнүттэн тута тоҥоруллубут бурдук ас 16 көрүҥэ куорат маҕаһыыннарыгар атыыга тахсыаҕа. Ол курдук, аны аҕыйах хонугунан дьиэ хаһаайкалара дьиэлээх дьоннорун тута тоҥоруллубут круассан, мактаах, барыанньалаах рулет, штрудель, бэрэски араас көрүҥэ, торт курдук мааны астарынан күндүлүөхтэрэ. Тэрилтэ от ыйын 15 күнүттэн кууһунан атыыланар хоруопкалаах бурдук астары кафеларга, бэкээринэлэргэ, эрэстэрээннэргэ, өрүс эҥэр улуустарга эргинэн эрэр. Бүгүҥҥү туругунан бу сонун сүүрээн үгүс ас тэрилтэтин астыннарда. Онон сакаас хамаҕатык киирэр.
Атырдьах ыйыгар атыыга тахсыбыт бородууксуйа “норуокка төһө биһирэммитин” технологтар үөрэтэн көрүөхтэрэ. Тута тоҥоруллубут аска туох да эбилик суох. Бурдук аска туттуллар отон, барыанньа, оҕуруот уонна эт ас – Саха сирин улуустарыттан атыылаһыллыбыт бородууксуйа. Онон бары өттүттэн бэйэ оҥорон таһаарар бородууксуйата өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар хамаҕатык барара чахчы.
Эһиил “Дьокуускайдааҕы килиэп кэмбинээтэ” ААУо 80 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиэҕэ. Биллэн турар, бу суолталаах үбүлүөйүгэр бөдөҥ тэрилтэ оҥорон таһаарар бородууксуйатын элбэтэргэ кэскиллээх тосхоллору тобулан олоххо киллэрэрэ – хайҕаллаах суол.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru