Алтынньы — Хомпоруун Хотой ыйа. Бу өрөбүллэр — кыһын бастакы ыйын түмүктүүр күннэр.
edersaas.ru
Норуот билгэһитинэн биллэр Тускул «Тэтим» араадьыйа истээччилэригэр үгэс быһыытынан, күнү-дьылы билгэлииригэр кэлиҥҥи сылларга алтынньы 24-25 күннэриттэн сис былыт кэлэн, халлаан биллэ сылыйар буолла диэн бэлиэтээтэ.
— Ааһан эрэр нэдиэлэҕэ Сунтаарга, Бүлүүгэ, Өлүөхүмэҕэ, кырдьык, ардаан ылла. Бу сыл урукку сыллартан уратыта — сылаас күһүн уһуннук турда. Дьону-сэргэни эрдэттэн биллэрэн иһэр буолан, үлэҕэ-хамнаска улахан өйөбүл буолла, — диэн иһитиннэрэн туран, Тускул кэлэр нэдиэлэтээҕи күн-дьыл туругун билиһиннэрдэ.
— Бу өрөбүллэр — бүтэһик сылаас күннэр. Кэлэр нэдиэлэ саҥатыттан тымныйан барыа. Онон идэһэлэнээччилэргэ, муҥхаһыттарга саамай табыгастаах кэм үүннэ.
Киин улуустарга күнүс — 20 , түүн — 28-30 кыраадыс тымныйыаҕа. Хомойуох иһин, Дьокуускай куоракка күүппүт хаарбыт түспэтэ, баара суо5а 5 см «хаардаахпыт». Кэлэр нэдиэлэҕэ да киин куоракка хаар түспэт.
Бүлүү бөлөх улуустарга ааспыт нэдиэлэҕэ сылыйда аҕай, хаар бөҕө түстэ. Бэнидиэнньиктэн ыла манна эмискэ тымныйыаҕа: күнүс — 25, түүн — 30 кыраадыс тымныы.
Кэбээйи уонна Эдьигээн улуустарыгар эмиэ ичигэс хаардаах күннэр турбут буоллахтарына, кэлэр нэдиэлэ саҥатыттан түүн-күнүс эмиэ -25-35 кыраадыска тиийэ тымныйыаҕа.
Өлүөхүмэ уонна Ленскэй улуустар эҥэр ааспыт нэдиэлэҕэ сылыйан, ардаан ылла. Манна салгын хамсааһына олус түргэн буолан, сэтинньи саҥатыгар түүн отучча кыраадыска тиийэ тымныйыаҕа. Ол эрээри тымныы күннэр өр туруохтара суоҕа. Сэтинньи 4 күнүгэр манна сис былыт кэлэн, +0-1 кыраадыска тиийэ сылыйыаҕа. Онон бу улуустарга улахан сылыйыы эмиэ хаттаан кэлэн ааһыаҕа.
Дьааҥыга тымныйан турар кэмэ. Күнүс — 14, түүн — 25 кыраадыс тымныы. Сорох сирдэргэ — 31 кыраадыска тиийэ тымныйда. Бу курдук биир тэҥник туран баран, кэлэр нэдиэлэттэн күүстээх тымныйыы буолуоҕа. Ол курдук, күнүс — 27-28, түүн — 30-35 кыраадыс.
Халыма уонна Муома эҥэр улуустарга бу күннэргэ күнүс уонча кыраадыс, түүн сүүрбэччэ кыраадыс тымныы. Кэлэр нэдиэлэҕэ бу хоту улуустарга 25-27 кыраадыс тымныйыаҕа.
Анаабыр уонна Өлөөн улуустарын эҥэр тымныы күн-дьыл турар. Күнүс — 25-27, түүн — 30-тан тахса кыраадыс тымныйда. Ол гынан баран, сэтинньи 4-5 күннэригэр сис былыт уонна хаар кэлээринэн, бу эҥэр күнүс — 15, түүн -20 кыраадыс буолуоҕа.
Тиксиигэ күнүс сүүрбэччэ, түүн отучча кыраадыс тымныы. Манна улахан хаар суох.
Уопсайынан, кэлэр нэдиэлэҕэ өрөспүүбүлүкэ бары улуустарыгар улахан хаар суох. Урукку сыллары быйылгыны кытта тэҥнээтэххэ, 1967 сыллаахха киин куоракка алтынньыга +5 кыраадыс сылыйа сылдьыбыт. Оттон тымныйа сылдьыбыта — 1979 с -33 кыраадыс. Былырыын баччаларга — 9-10 кыраадыс бэлиэтэммит.
Бу күннэргэ ый бастакы чиэппэрэ бүттэ (алтынньы 20-28 күннэригэр — ый бастакы чиэппэрэ). Бу күннэргэ ньиэрбэ үлэтигэр ноҕоруускаланар табыллыбат. Баас-үүт оһон биэрбэт кэмэ. Спордунан уонна массааһынан дьарыктанарга саамай тоҕоостоох бириэмэ.
Күҥҥэ улахан эстии суох. Кэлэр оптуорунньукка сэрэхтээх буолуҥ. Күн эстэр кэмигэр хаан баттааһыннаах, сүрэх ыарыылаах дьоҥҥо охсуулаах, — диэн норуот билгэһитэ Тускул кэлэр нэдиэлэтээҕи күнү-дьылы билгэлээтэ.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска — интернеттэн.