Тускул бэс ыйын билгэлиир

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

«Быйылгыттан тыа сиригэр көһөн тахсан, саас кэлиитин илэ бэйэбинэн кэтээн көрөн анааран, куһаҕана суох сайын кэлииһи дуу, диэн сабаҕалыыбын», — диэн бэлиэтиир Тускул.

edersaas. ru

Кулун тутар 20 күнүгэр улахан тыаллаах күн этэ, онон 44 хонуктаах хатааһын буолар дииллэрэ оруобуна көрдөрдө. Хатааһын буолан, уутун көтүтэн кэбистэ. Хаартан дуоннаах уу кэлбэтэ. Сааһын тыаллаах буоллаҕына, сайына ардахтаах диэн этэллэр. Ыам ыйа урукку дьылларга тэҥнээтэххэ балай да эрдэлээтэ. Өрүс да биир нэдиэлэ эрдэлээн, паром эмиэ эрдэ сылдьан абыраата.  Ол курдук, мутукча эмиэ биир нэдиэлэ эрдэлээн тыллыбыта. Кэҕэ ыам ыйын 20 күнүгэр этэрин истибитим, кэҕэ уһуннук этэр сылыгар «үчүгэй сайыҥҥа» дииллэрэ. Ньургуһун ордук хойуутук үүннэ уонна чөмөх-чөмөх буолан — ити барыта үчүгэйи эрэ түстүүр, — диэн бэлиэтиир Тускул.

Мантан аллара норуот синоптига Тускул бэс ыйынааҕы билгэтин билиһиннэрэбит.

Бэс ыйын 3 күнэ – Саар Көстөкүүн. Анды үгэннээн киирэр. Сайылык Малааһына. 16 – Хотугулуу-арҕааттан тыалырдаҕына, сайына ардахтаах. 19 – күн уһуна 19 чаас 46 мүнүүтэ. Мантан ыла биир таһымҥа 4 күн турар, ол аата бэс ыйын 23 күнүгэр диэри. 19 – Хатыҥ туоһун хастааһын кэмэ — от ыйын ортотугар диэри.

Бэс ыйын 21 күнэ — ЫhЫАХ КYНЭ. Этиҥ этэрэ элбиир. Сыыс оту, кучуну үргүүллэр, бүгүйэх тиллэр, ынах үүтэ тардар. Көтөр сымыыт баттыыр үгэнэ. Эһэ, саарба иссэр, тайах төрүүр, андаатар ууһуур, ороһу биэ төрүүр. Туос хам сыста илигинэ хастанар.

Этиҥнээх ардах түстэҕинэ — от хомуура мөлтөх. 22 — Саамай уһун күн. Саамай кылгас түүн 25 — сайын иэҕиллиитэ, дьыл саамай уhун кэмэ, чырылас ыллыыр. Күлгэри ыллыыр дииллэр. 26 — Өкүлүүнэлэр күннэрэ. Күн кылгаан барар. Мас кэхтэр тыала түһэр. Бу күнтэн Саха сирин хоту өттүгэр бырдах хойдор, бастакы түптэ оҥоһуллар.

Бэс ыйын биир күнэ сылы аһатар.  Ол аата ардаатаҕына от-мас үүнүүтэ үчүгэй буолар. Быйылгы бэс ыйа киин улуустарга куһаҕана суох буолсу.

Ый бастакы дэкээдэтигэр быстах гынан баран, этиҥнээх ардах үгүс сири хабыаҕа. Иккис дэкээдэ ардаҕа кэмчи соҕус буолуо, температура — 20-24 кыраадыс сылаас.

Үһүс дэкээдэ — ыһыахтар үгэннээн турар кэмнэрэ. Киин улуустарга үгэс курдук, солко ардаҕы тардар диэбиттэригэр дылы, быстах гынан баран, үгүс өттүгэр ардахтаах буолуоҕа.

Бүлүү бөлөххө бастакы дэкээдэҕэ куйаас буолуоҕа — 25-29 кыраадыс итии, ардаҕа сөбүгэр.

Өймөкөөн улуһүугар эмиэ балай да ардахтаах буолсу, былырыыҥҥыттан хаалсыа суох. Сайына манна сөрүүн соҕус.

Саҥа төрүүр ый (бастакы чиэппэр)

Бу кэмҥэ киһиэхэ Сир дьайыыта олус күүстээх буолар. Күн уонна ый дьайыыта мөлтөөбүт кэмэ, ол иһин киһи уута аҕыйыыр. Онон доруобуйа туруга мөлтүүр.

Бу кэмҥэ көҥүллэммэт:

— Ньиэрбэ үлэтин ноҕуруускалыыр табыллыбат;

— Эпэрээссийэ көҥүллэммэт:

— Баас-үүт оспот кэмэ, хаан барыыта тохтообот;

Тугу оҥорор сөптөөҕүй:

— Массааһы оҥоруохха наада;

— Спордунан дьарыктаныахха, ноҕуруусканы ый 5 күнүттэн улаатыннарыахха сөп.

— баанньыкка, саунаҕа сылдьар ордук табыгастаах;

— Баттаҕы көрүнэр кэм, кырыттарыы, тупсарынар ордук;

— Бу кэмҥэ эмтэннэххэ, ордук түргэнник харах, күөмэй, сис тоноҕоһо, тыҥа, ньиэрбэ систиэмэтэ  эмкэ бэринэллэр.

Бэс ыйын 8 күнүгэр айанныырга саамай үчүгэй кэм. Онон ыраах айаны, саҥа дьыаланы саҕалыыры, кэпсэтиини ыытары мүччү тутумаҥ.

Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хаартыска — интэриниэттэн.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0