Кириэс-Халдьаайыттан төрүттээх, Дьокуускайга олорор уран тарбахтаах иистэнньэҥ Евдокия Кобякова туос иһиттэрин, хоппотун баран көрдүм. Дьиэтин иһигэр дьэрэкээн бэйэлээх туос иһиттэр кэккэлээн тураллара көрүөхтэн үчүгэй, сүргэни көтөҕөр.
«Толкуйум дойдубар тобуллар»
—Туоһунан дьарыкка ылсыбытыҥ төһө ыраатта? – диэн Евдокия Николаевнаттан ыйытабын.
—Оҕо сылдьан ийэм тикпит ыаҕайаларынан уу баһан аҕай биэрдэҕим. Көр, ону кэлин сааһыран иһэн саныыбын ээ, хайдахтаах үчүгэй, бөҕө-таҕа иһити-хомуоһу тигэллэрин. Кэлин, туос иһиттэри тигэ үөрэммит киһи диэн саныыр буолбутум. Сайын аайы дойдубар Кириэс Халдьаайыга сайылыы барабыт. Онно оскуолаҕа үөрэппит кыыһым ыаҕайалары тигэрин көрөн наһаа сэҥээрбитим. Кинини көрдөһөн үөрэнэн, бастакы ыаҕайабын тикпитим. Онно өр кэмҥэ испэр тута сылдьыбыт баҕабын толорбуппуттан наһаа үөрбүтүм.
Дьокуускайга норуот маастарыгар Сэмэн Черноградскайга иккитэ маастар-кылааска сылдьыбытым. Учууталым эппитин ылынан, хаппахчыбар хатаан, бэлиэтэнэн туһанарым, үөрэнэрим билигин да элбэх.
Билигин 14 улахан иһиттээхпин. Икки улахан иһиппин Москубаҕа быыстапкаҕа илдьэ барбыттара. Оттон кыра иһитим элбэх. Балары таһынан, килиэп, бирээнньик, кэмпиэт угарга анаан мас хаппахтаах кыра туос иһиттэри эмиэ тигэбин. Бурдук ас туос иһиккэ адьас курсуйбат.
Сайын ахсын Кириэс Халдьаайыга, дьиэбэр сайылыы тиийэбин. Сибиэһэй салгынынан дуоһуйа тыынабын, анаан-минээн туостуубут. Тугу тигиэхпин баҕарарым, толкуйум онно ордук тобуллар, — диэн кэпсиир.
Евдокия Николаевна туос иһити-хомуоһу тигиигэ 2016 сылтан ылсан дьарыктаммыт. 2017 сыллаахха Хабаровскайга норуоттар икки ардыларнааҕы быыстапкаҕа кыттыбыт. Билигин быыстапкалары көтүппэккэ кыттарга кыһаллар.
Манна даҕатан эттэххэ, Евдокия Николаевнаны бииргэ үлэлээбит кэллиэгэлэрэ учуутал быһыытынан үрдүктүк сыаналаан суруйбуттара баар. «Саҥа, сонун толкуйдардаах, тобулбутун олоххо булгуччу киллэрэр, саҕалаабытын хайаан да тиһэҕэр тиэрдэр дэгиттэр талааннаах учуутал» диэн.
Хоппо туһунан
—Хоппону тигэр санаа туохтан үөскээбитэй? – диэн ыйытабын.
—Былырыын быыстапкаҕа Намтан Васильевтар дьиэ кэргэн наһаа үчүгэй хоппону тигэн аҕалбыттарын кэргэммин Семен Иннокентьевиһы кытта сылдьан көрөн, маннык тигиэххэ баар эбит дэспиппит. Кэргэним билигин суох, орто дойдуттан барбыта. Кини мас ууһа этэ. Дьиэ-уот тэрилин, тас көстүүтүн оһуордаан-мандардаан тупсаран оҥороро. Онон бу туос хоппо иккиэммит ыра санаата буолар. Ону толордум.
Туоһу дойдубуттан, Кириэс Халдьаайыттан, бырааппынаан ааспыт сайын хоппоҕо анаан хомуйбуппут. Дьиэбэр аҕалан ыраастаан, кыһыйан, сайыны быһа дьаптайбытым. Онтон Дьокуускайга дьиэбэр аҕалан сэрэнэн сиигитэн, тэнитэн, көннөрөн баран, ыйааһыннааҕынан тэниччи баттатан, сөрүүн сиргэ болкуоҥҥа уурбутум. Ый курдук сытыардахха, кумааҕы илииһин курдук көнөр. Киэргэлгэ туттар туоспун мас кырааскатынан сотобун. Талаҕын Намҥа Васильевтарга көрдөһөн, бэйэлэрин хопполорун кээмэйинэн оҥотторон ылбытым. Оттон хайдах быһыылаах-таһаалаах буолуохтааҕн, оһуорун-мандарын дойдубар сылдьан толкуйдаан, кумааҕыга түһэрбитим.
Ситиини убаһа кутуругуттан бэйэм хатабын. Хоппом улахан буолан, эргитэ сылдьан тиктим. Эргитэ-урбата сылдьан тигэргэ көһүүн, уустук. Туос да балачча элбэх киирдэ. Хаппахтыын, түгэхтиин, ойоҕостуун барыта иккилии хос буолла. Ойуулаах-мандардаах сирдэрэ үстүү хос туостар.
Онон хоруона хамсыгын кэмигэр таах олорботум. Бириэмэбин көдьүүстээхтик туһанным. Хоппобун икки ый устатыгар түүннэри-күннэри сыралаһан бүтэрдим. Ол кэнниттэн илистибиппин дьэ билэн, аны, ый устата туоска олох чугаһаабатым. Дойдубар баран ый устата сынньанным. Онтон кэлэн баран, биир обургу маллаах иһити тиктим, — диир Евдокия Николаевна. Итиэннэ: —Туос иһит умнулла быһыытыйан иһэн сөргүтүллүбүтүттэн, мин онно кыратык да буоллар кыттыһарбыттан наһаа үөрэбин. Төрөөбүт норуоппут иһитин үйэтитэрбит кэнчээри ыччакка олус наада, — диэн эттэ.
Евдокия Николаевна сахалыы иһиттэрин сэргэ, сиэлтэн хартыыналара, дэйбиирдэрэ элбэхтэр. “Үс кут, үс дойду”, “Куоска” диэн сиэлтэн оҥоһуктара, сиэли хатайдаан “Тойон кыыл” киинэттэн үлэтэ болҕомтону тардаллар.
Туос туһата
Туос туһатын туһунан айылҕалаахтар, туоһунан иистэнэр, дьарыктанар дьон үчүгэйдик билэллэр. Евдокия Николаевна бу курдук этэр:
— Туос иһиккэ ас-үөл амтана тупсар, дэбигис курсуйбат, буорту буолбат дииллэр. Туос тууйаска былыр отчуттар арыыларын уган төһө баҕарар өр илдьэ сылдьаллара. Аҕырбат диэн хайгыыллара.
Маны сэргэ, туос хоппоҕо түүлээх таҥаһы харайаллар. Уоттуйбат.
Учууталым Семен Степанович сүбэтинэн, туос иһиттэрбин истэри-тастары ынах арыытынан сотон сымнатабын. Оччоҕуна хаппат уонна бөҕөргүүр.
* * *
Уран тарбахтаах Е.Н.Кобякова Бүлүүтээҕи педагогическай училищены 1971 сыллаахха бүтэрбит. Томпоҕо Кириэс Халдьаайы орто оскуолатыгар физкултуура учуутала суоҕунан, икки сыл физкултуура учууталынан үлэлээбит. Салгыы СГУ саха салаатыгар үөрэнэн, 1978 сыллаахха бүтэрбит. Устудьуоннуур сылларыгар баскетболга университет сүүмэрдэммит хамаандатыгар оонньообут. Ленскэйгэ биир сыл учууталлаабыт. Дойдутугар Кириэскэ төннөн кэлэн 1996 сылга диэри саха тылын учууталынан үрдүк таһаарыылаахтык, айымньылаахтык үлэлээбит. 1997 сыллаахха Дьокуускайга көһөн кэлэн, 2 №-дээх политехническай оскуолаҕа аҕыс сыл учууталлаабыт. СӨ Үөрэҕириитин туйгуна. Кэлин урбаанньыт буолан, 70 сааһын туолуор диэри, Хаандыгаҕа атыынан-эргиэнинэн сүүрбэ сыл дьарыктаммыт.