Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэр сиэдэрэй тутуулаах, дьиҥ сахалыы тыыннаах, ханна да суох мааны ураһа тигиитигэр Дьүлэй (Туора Күөл) нэһилиэгин ийэлэрэ, эбээлэрэ бэйэлэрин сэмэй кылааттарын киллэрсибит үтүө өҥөлөөхтөр.
Ытык Дьүлэй нэһилиэгэр ииһинэн үлүһүйэн дьарыктанар ийэлэр элбэхтэр. Коронавирус дьаҥа туран, Моҕол ураһа үөрүүлээх арыллыытыгар сатаан тиийбэтэх иистэнньэҥ, Дьүлэй ийэлэрин түмэн, иилээн-саҕалаан ураһа тигиитигэр көҕүлээбит Валерия Николаевна Потаповалыын кэпсэттибит:
— Коронавирус дьаҥа туран, Моҕол Ураһа үөрүүлээх арыллыытыгар тиийбэтим. Ол да буоллар, биһиги Дьүлэй ийэлэрэ, эбээлэрэ бэйэбит сэмэй кылааппытын киллэрсибит дьоллоохпут диэн киэн тутта астынабыт.
2016 сыллаахха, ийэм норуот маастара Петрова Мария Власьевна тыыннааҕар, миигин баайаҕалар Моҕол Ураһаны тигии маастар-кылааһыгар ыҥырбыттара. Онно Мандар Уус бэйэтэ барытын иилээн-саҕалаан, сүбэлээн, алҕаан саҕалаабыта. Мин маастар-кылааска сылдьан баран испэр наһаа уустугурда санаабытым. Миэхэ онно моһуон, сүлүүдэ, ситии хатар ыстаныак биэрэн ыыппыттара. Тугу кистиэмий, кыратык санааҕа да ылларбытым. Биир сииги, биир кыра да кэрчиги сыыстахпына иэдээн диэн уустугурда сырыттахпына, ийэм: «Оо, эдэр эбитим буоллар ити ураһаны тиксэн көмөлөһүө эбиппин, биир маастар-кылааска сылдьан баран бүтүөҥ дуо, тиксэн көр», — диэбитэ. Ол сайыныгар ийэм барахсан олохтон барбыта. Онон нөҥүө сылыгар иистэммэтэҕим.
2018 сыллаахха эмискэ «бу дьон миигин итэҕэйэн маастар-кылааска ыҥырбыттара, эрэллэрин түһэн биэриэм дуо?» диэн санаан баран, биир кыһыҥҥы киэһэ тоҥ туоһу тастан киллэрэн ириэрбитим уонна тигэн саҕалаабытым. Сатамматаҕына кистээн кэбиһиэм дии санаабытым. Биэрбит моһуоннарын ылан хостоон, быһан-отон барбытым. Биир нэдиэлэ иһигэр умсугуйан туран тикпитим. Хас тикпит туоспун Баайаҕаҕа батсаап ситиминэн хаартыскалаан ыытан испитим. Хаартыска нөҥүө көрөн хайҕыылларыттан эр ылан алтаны тигэн кэбиспитим.
Сэттис туоспун тигэн эрдэхпинэ, дьүөгэм олох көстүбэт буоллуҥ диэн сураспыта. Мин хайдах баарынан кэпсээн биэрбитим. Онуоха кини нэһилиэккэ баҕалаах иистэнэр ийэлэри хомуйан, бары Баайаҕаҕа маастар-кылааска барбыппыт. Дьэ, ол кэнниттэн Борис Федоровичтан-Мандар Уустан алгыс ылан баран дойдубутугар кэлэн күргүөмнээх үлэбитин саҕалаабыппыт. Ситии хатар, туос ыраастааччы, мээрэйдээччи, тигээччи диэн бары үлэбитин үллэстэн саҕалаабыппыт. Изабелла Павлова, Зинаида Чупрова, Айталина Туласынова, Любовь Ефимова, Татьяна Павлова, Елена Аянитова, Вера Аянитова, Анастасия Екечьямова, Наталья Аянитова, Алена Аянитова уонна Татьяна Неустроева буолан үлэлээбиппит. Маны сэргэ Далаана Ефимова диэн оскуола үөрэнээччитэ тиксибитэ.
Ити сыл таспа туоһу тигэн, аны испэ туоска киирбиппит. Таспа туос диэн ураһа тас өттө. Оһуорданан, киэргэтиллэн тигиллэр. Испэ туос диэн ураһа ис өттө. Киэргэл лиэнтэтэ маҥан субалааҕынан тигиллэр. Ураһа икки хос туостан тигиллэр. 2019 сыл сайыныгар ыһыахтар саҕана үлэбитин баайаҕаларга үөрэ-көтө туттарбыппыт. Биһиги сүктэр кыыс хаппахчытыгар үлэлэспэтэхпит. Хаппахчы эмиэ сүҥкэн үлэни ирдиир буоллаҕа. Хаппахчы сүүһэ, хаппахчы эркинэ, хаппахчы аана диэн барыта тус-туспа тигиллэр.
Моҕол ураһа тигиитиигэр бүтүн Таатта улууһун иистэнньэҥнэрэ, ону сэргэ Уус Алдан бээрийэлэрэ эмиэ сүҥкэн көмөнү оҥорон өрөспүүбүлүкэбитигэр сөҕүмэр мааны, ураты сахалыы тыыннаах ураһа оҥоһулунна. Мин бу ааспыт кыһын үс улахан туос иһити тигэн Моҕол ураһаҕа бэлэх ууннум. Биһиги нэһилиэктэн иистэнньэҥ Изабелла Элякова бөрө, саһыл, куобах тириилэриттэн тэллэхтэри, суорҕаннары, сыттыктары тигэн бэлэхтээтэ. Онон «норуот күүһэ – көмүөл күүһэ» диэн сахабыт өс хоһооно бу Моҕол ураһа дьэндэйиитигэр оруннаах дии саныыбын.
Ульяна ЗАХАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Валерия Потапова тус архыыбыттан хаартыскалар.