Роман бэһис олуга.
Туоҕа Боотур Дагдалыын тыаҕа хаһан тахсалларын болдьоһон, тиэтэйэ-саарайа таҥнан, тахсан барбыта. Дагда оһоххо уккунньах уурар:
— Ийээ, айбыт аҕам Сэгэнэ Боотуртан туох даҕаны бултуур тэрил хаалбатаҕа дуо?
— Тыый, туох диэн ыйыттаххыный? Аҕаҥ үрэх баһыгар тахсарыгар барытын илдьэ барбыта уонна кыргыс боотура этэ. Булка анаан туспа тэриллээҕин өйдөөбөппүн. Эн биһиккини саас көһөртүөх буолара, — Өкүүндэ уолун саҥа көрбүттүү кыҥастаспыта. — Көр, син бороохтуйбут эбиккин ээ… Кэтэн кэлбит боотуруҥ таҥаһа, саадаҕыҥ-таймаҥ кыргыс киэнэ. Онон сылыктаатахха, сылгыһытынан эрэ муҥурдаммаккын быһыылаах…
— Ийээ, ол сиргэ көмүскэнэр таҥаһа-саба, тэрилэ суох сылдьыбаккын. Аһыҥастаахтар, кээнньэли даҕаны дьон охсуллан ааһыахтарын сөп.
— Оннук буолумуна, оннооҕор манна сэрэнэн-сэрбэнэн олоробут. Ыл эрэ, сыҥаһаҥ мастарын сүргэй. Аҕаҥ, уолум улааттаҕына диэн, сыҥаһаны икки үрүттээбитэ. Тугу харамньылаабытын көрбөтөҕүм, олох умнан кэбиспиппин. Ону көр…
Дагда, иһиттим-истибэтим диэбиттии, сыҥаһаҕа тэллэх буолбут таба тириилэрин бурҕаҥнаппыта. Ол анныгар нэктэл буолбут, түүтэ сараланан эрэр тыатааҕы тириитин хастыы тардыбыта. Кэккэлэччи тэлгэммит сонос тииттэр устатынан хайытыллыбыт быстаҕастарын биир-биир көтүрүтэ тардыалаабыта. Үрүт мастары ылаатын кытта, харыс дириҥнээх холбоҕо чох кутуллубута хараарбыта. Дагда дьиктиргээн, кыймаҥнас буолбут таба түүтүн сапсыйбахтыы турбута.
— Ити сиик таттараары куппута буолуо, — Өкүүндэ уолун кэнниттэн өҥөҥнөөбүтэ.
— Хас, хас…
Дагда чоҕу сэрэнэн тарыйан, туртайан көстөр сарыынан эриллибит малы хостоон таһаарбыта. Ханна уурарын көрдөөн, тула эргичиҥнээн иһэн, оһох сырдыга тиийэр сиригэр уурбута.
— Бээ, Дагда, арыйыма, тыытыма… Аҕаҥ Сэгэнэ Боотур мээнэ киһи буолбатах этэ. Бука, хааҥҥа суудайбыт, илбис иҥмит этитиилээх, ыар тыыннаах кыргыс тэриллэрэ буолуо. Кутуҥ уйуо суоҕа… Сиэри-туому тутуһан, көрдөһөн көрүүм, — Өкүүндэ оһоҕун сөргүтэн, мас эбии уурталаан биэрбитэ. Оһох хаҥас кытыытыгар баар адарай долбууртан туос чабычаҕы ылан, иһин өҥөйөн көрө, үрүҥ кыллары сыыйан ылбыта. Күүһүн ылан сирилиир тыастаммыт уотун иннигэр икки атаҕар тобуктуу түспүтэ. Күрэҥсийэн эрэр убаабыт суһуохтарын ыһан сахсаҥнаппыта. Икки өттүнэн иэҕэҥнии, ботугураан саҥара, уокка кыл быраҕан сырдьыгынатан, сыт-сымар таһаарбыта. Кытыыга тардыллыбыт көһүйэттэн сыалаах эти ороон ылан, үс гына быһыта тыытан уокка кээһэ, сирэйин саба туттан олорбохтообута. Турбакка эрэ, кэннинэн сыҕарыҥнаан, уоттан тэйбитэ. Туртайбыт сарыыны ытыһынан имэрийэ, сэрэнэн аспыта.
— Чэ, һыллыай, илиигин уокка сырайан ыл… Бу маллар аны эйиэннэрэ. Мин тыытарым бобуллар… — ньилбэктэриттэн тайанан туран, сыҥаһатыгар барбыта.
Дагда уокка ытыстарын үтэн турбахтаат, сарыылаах мал диэки эргиллэн сөһүргэстээбитэ. Боруора көҕөрүмтүйэн көстөр халыҥ өнчөхтөөх томороон батас биитэ килбэйэн, тымныынан аҥылыйарга дылыта. Ол анныгар тимир, муос төбөлөрдөөх охтоох кэһэх, улахан бэйэлээх куонньалыктаах ох саа кииллийбит чаачара, кылгас уга хараарбыт сэлии муоһа төбөлөөх туктуйа бааллара. Дагда көрбөтөҕүн көрөн үөрэн, батас сирэйин сэрэнэн имэрийэн ылбыта.
— Тыый, аҕам, чахчы даҕаны, таһыччы киһи эбит ээ… Ылбычча киһи туттубат улахан тэриллэрэ дии, — диэбитинэн, сонурҕаабыт туктуйатын ылан эргичиҥнэтэ, төттөрү уурбута.
— Ийээ, бу тугуй? — икки ыллар харыс уһуннаах, түүтэ түһэн, онон-манан килэрийбит тириилээх нээлбигэ маарынныыры субуйан ылан, өрө көтөхпүтэ.
— Һы! Ити баҕайыны тоҕо эмиэ укпутай… Бука, эйигин көрдүн диэтэҕэ дуу… Ити тэллэх буолан сытар тыатааҕыҥ киэнэ. Кутуруктанан, сиэллэнэн, сүдү кыыл этэ. «Эһэ, кэпсииллэрин курдук, оннук улахан күүһэ суох эбит. Сабырҕаҕыттан харбааммын, муннунан сиргэ хам баттаабытым. Көр, өрө мөҕөн турбатаҕа ээ… Ол сылдьаммыт, этэрбэһим оһуттан быһахпын ылан, соҕотохто супту түспүтүм» диэн, бултаан кэллэҕин утаа кэпсээбитэ. Ол кэнниттэн аайдана ахан сылдьыбыта…
И. Андросов – Айанньыт
