Трофим Максимов: “Тапталлаах аҕабыт “Күн таптала” ырыатын ыһыаҕа ситиһиилээхтик ааста”

Саха норуодунай артыыһа, тапталлаах ырыаһыта, самодеятельнай композитор Христофор Максимов төрөөбүтэ 100 сылыгар анаммыт Өрөспүүбүлүкэтээҕи “Күн таптала” ырыа ыһыаҕа бу ый саҥатыгар Амма Сулҕаччытыгар ситиһиилээхтик ыытылынна.

Татьяна Маркова, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/

Ырыа ыһыаҕар Саха сирин 7 улууһуттан уопсайа 256 киһи кытынна. Ол курдук, дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһигэр 39 оҕо, 49 улахан киһи, “Уран тыл алыба” монолог ааҕыытыгар – 9, «Бэрт бэтиэхэ ырыаларым» көрдөөх — нардаах ырыа күөн күрэһигэр – 12, «Кэрэхсээ тэтими» тыыннаах доҕуһуол күөн күрэһигэр – 9, «Көтөллөр көмүс дорҕооннор» баянынан ырыа күөн күрэһэ – 41, “Күн таптала” ырыа айааччылар күөн күрэстэригэр – 25, “Суун сибэккки сиигинэн” фонограмманан ырыа күөн күрэһэ – 29, “Оһуохайга туойуоҕуҥ, Улуу ырыаһыты” – 12 айар куттаах дьон көхтөөхтүк кытыннылар. Маны таһынан, «Ыллаарыый, сүрэхпин долгутан» куонкуруска 18 ансаамбыл күрэстэстэ.

Трофим Христофорович Максимов, биологическай наука доктора, Саха ырыатын өйүүр уонна сайыннарар аналлаах Христофор Максимов фондатын бэрэссэдээтэлэ:

—Тапталлаах аҕабыт өрөспүүбүлүкэтээҕи Ырыатын ыһыаҕа этэҥҥэ ааста. Үрдүк Айыыларбыт, куттарбыт араҥаччылаан, көрөн турдахтара… Дьэ, эппиэтинэстээх, кэтэһиилээх, олус долгутуулаах үбүлүөйдээх Үрүҥ тунах ыһыах күннэрэ дойдубутугар Амма Сулҕаччытыгар бар дьону эмиэ сөргүттэ, сэргэхситтэ. Астына, дуоһуйа сынньанныбыт. Бэртээхэй тэрийии. Алгыстардаах умнуллубат күннэр. Күннээх күн  күүһүн, былыттаах күн быйаҥын иҥэриннибит! Айбыт аҕаҥ Улуу сардаҥатыгар сыламныы сылдьар бу кэрэтин! Дьол диэннэрэ бу буоллаҕа!

Биир Сулҕаччы иһигэр саҥа Култуура киинэ, скульптурнай композиция, Киристэпиэл Махсыымап уһаайбата аһылыннылар. Улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар улахан кэскиллээх үлэ дьоһуннаахтык уонна күүскэ ыытылынна. Суол-иис оҥоһулунна. Өй-санаа да уларыйда. Тэрээһиҥҥэ оҕолуун-улаханныын бары кытыннылар. Бу – күүстээх сомоҕолоһуу холобура. Эдэркээн, кэнчээри ыччат-оҕолорго умнуллубат киэҥ өйдөбүл уонна сүдү үөрэх – дэриэбинэлэрин остуоруйатыгар, сирдэрин-дойдуларын ытыктыылларыгар, киэн тутталларыгар. Амма улууһун уонна нэһилиэк Аҕа баһылыктарыгар дириҥник махтанабын!

Икки күн устата саха ырыатын абылаҥар уйдаран сырыттыбыт. Ситиһиибит — киһи өйүгэр иҥмит саха былыргы утумун уһугуннарар тыастардаах, дорҕооннордоох… ырыа тоҕус көрүҥэр күөн күрэстэр үрдүк таһымҥа ыытылыннылар. Үбүлүөйдээх сылга тэрээһиннэрбит өссө да салҕанан бара тураллар. Үлэ билигин да элбэх!

Татьяна Маркова.

Христофор Максимов төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах “Күн таптала” Ырыа ыһыаҕын кыайыылаахтара

 

Дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһэ

Дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһин оҕолорго түһүмэҕин дьүүллүүр сүбэтэ:

• Максимов Иннокентий Христофорович – бэрэссэдээтэл, Христофор Максимов төрөппүт уола, Россия уонна СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна.
• Аманатова Варвара Аркадьевна – СӨ үтүөлээх артыыһа, Саха эстрадатын тыйаатырын артыыһа.
• Старостина Александра Егоровна – Христофор Максимов сиэнэ, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин исписэлииһэ.

Дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһин оҕолорго түһүмэҕэ:

1. «Киристэпиэл эрэлэ» анал аат – Саша Павлов, Таатта улууһа, Туора Күөл нэһилиэгэ, сал. Геннадий Васильев.
2. “Киристэпиэл кэрэхсэлэ” анал аат – Иван Леонтьев,  Дьааҥы улууһа, Бала нэһилиэгэ, сал.Анна Васильева.
3. “Кэскиллээх айааччы” – Дайаана Андросова, Амма улууһа, Соморсун нэһилиэгэ, сал. Николай Протасов.
4. 3 истиэпэннээх дипломант – Аня Павлова, Таатта, Туора Күөл.
5. 2 истиэпэннээх дипломант – Сардаана Евграфова, Таатта, Туора Күөл.
6. 1 истиэпэннээх дипломант – Милена Борисова, Амма, Соморсун, сал.Николай Протасов.
7. 3 истиэпэннээх лауреат – Саша Павлов, Таатта, Туора Күөл, сал. Геннадий Васильев.
8. 2 истиэпэннээх лауреат – Дьулусхан Данилов, Амма, Соморсун.
9. 1 истиэпэннээх лауреат – Максим Максимов, Амма, Сулҕаччы, сал.А.Матвеева.
10. Гран При – Феодосий Наумов, Амма, Соморсун, сал. Н.Протасов.
11. М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет олохтообут анал бирииһэ, ректор- Михайлова Евгения Исаевна

• Максим Максимов – Амма улууһа, Сулҕаччы.
• Виталий Носов – Амма улууһа, Сулҕаччы.
• Дьулусхан Данилов – Амма улууһа, Соморсун.

 

Дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһин улахан дьоҥҥо түһүмэҕин дьүллүүр сүбэтэ:

• Максимов Иннокентий Христофорович – бэрэссэдээтэл, Христофор Максимов төрөппүт уола, Россия уонна СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна.
• Семенов Павел Степанович – Байбал, СӨ култууратын үтүөлээх артыыһа, Христофор Максимов фондатын чилиэнэ.
• Иванов Дмитрий Семенович – СӨ култууратын туйгуна, Христофор Максимов фондатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, олоҥхоһут, тойуксут.
• Гаврильев Иннокентий – Лэкиэс – СӨ култууратын туйгуна, Христофор Максимов фондатын чилиэнэ.
• Протасов Николай Васильевич – СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Христофор Максимов фондатын чилиэнэ.

 

Дэгэрэҥ ырыа күөн күрэһин улахан дьоҥҥо түһүмэҕэ:

1. «Дэгэрэҥ кэскилэ» анал аат – Анна Попова, Амма улууһа, Соморсун нэһилиэгэ.
2. “Дэгэлдьитэр дэгэрэҥ” анал аат – Денис Заровняев, Горнай улууһа, Кэптин нэһилиэгэ.
3. “Киристэпиэл кэрэһитэ” – Семен Семенович Рязанскай, Амма улууһа, Соморсун нэһилиэгэ.
4. 3 истиэпэннээх дипломант – Давид Трофимов, Мэҥэ  Хаҥалас, Тиэлиги.
5. 2 истиэпэннээх дипломант – Айталыын Винокуров, Горнай, Бэрдьигэстээх.
6. 1 истиэпэннээх дипломант – Николай Макаров, Хаҥалас, Төхтүр.
7. 3 истиэпэннээх лауреат – Михаил Пухов, Уус  Алдан, Лөгөй.
8. 2 истиэпэннээх лауреат – Дмитрий Слепцов, Ньурба куорат.
9. 1 истиэпэннээх лауреат – Василий Местников, Уус Алдан, Лөгөй.
10. Гран При – Василий Новоприезжай, Уус Алдан, Тумул.

“Күн таптала” ырыа айааччылар күөн күрэстэрэ

 

“Күн таптала” ырыа айааччылар күөн күрэстэрин дьүүллүүр сүбэтэ:

• Егоров Алексей Васильевич – СӨ норуодунай артыыһа, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ Ырыа айааччыларын союһун бэрэссэдээтэлэ.
• Калининскай Алексей Кириллович- Луҥха, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ ырыа айааччыларын союһун чилиэнэ.
• Шилова Вера Геляриевна – “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайката.

 

1. “Бастыҥ ыллаһар хоһоон” анал аат – Иван Аргунов, Мэҥэ Хаҥалас, Майа.
2. “Дэгэрэҥ тэтимэ” анал аат – Дайаана Андросова, Амма, Соморсун.
3. “Сахалыы байааннаах ырыа” – Афоима Маркова, Чурапчы, Чакыр.
4. “Кыыс ырыата” анал аат – Анна Дьячковская, Амма, Абаҕа.
5. “Кэскиллээх ырыа айааччы” анал аат – Милена Борисова, Амма, Соморсун.
6. “Сүгүрүйүү ырыата” анал аат – Софья Охлопкова, Нам, Никольскай.
7. “Дойдулаах ырыата” анал аат – Татьяна Гаврильева, Нам, Хамаҕатта.
8. 3 истиэпэннээх дипломант – Надежда Варламова, Дьокуускай.
9. 2 истиэпэннээх дипломант – Владимир Кузьмин, Мэҥэ Хаҥалас, Аллараа Бэстээх.
10. 1 истиэпэннээх дипломант – Михаил Санников, Дьокуускай.
11. 3 истиэпэннээх лауреат – Иван Аргунов, Мэҥэ  Хаҥалас, Майа.
12. 2 истиэпэннээх лауреат – Исидор Варфоломеев, Амма, Сатаҕай.
13. 1 истиэпэннээх лауреат – Петр Васильев, Мэҥэ  Хаҥалас.

“Суун сибэкки сиигинэн” фонограмманан ырыа күрэҕэ 

 

Дьүүллүүр сүбэ:

• Старостина Александра Егоровна – бэрэссэдээтэл, Христофор Максимов сиэнэ, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин исписэлииһэ.
• Аманатова Варвара Аркадьевна – СӨ үтүөлээх артыыһа, Саха эстрадатын тыйаатырын артыыһа.
• Попов Сергей Петрович – СӨ үтүөлээх артыыһа, СӨ Ырыа суруйааччыларын союһун чилиэнэ.

1. “Кырдьыбат куолас” анал аат – Екатерина Яковлева, Амма, Абаҕа.
2. “Кэскиллээх толорооччу” анал аат – Иван Зыков, Мэҥэ  Хаҥалас, Табаҕа.
3. “Ырыа куттаах толорооччу” – Михаил Пухов, Уус Алдан.
4. 3 степеннээх дипломант – Егор Николаев, Горнай, Маалтааны.
5. 2 степеннээх дипломант – Яков Слепцов, Мэҥэ Хаҥалас, Табаҕа.
6. 1 степеннээх дипломант – Мария Белолюбская, Нам, Партизан.
7. 3 степеннээх лауреат – Ньургуйаана Никитина, Уус Алдан, Найахы.
8. 2 степеннээх лауреат – Дмитрий Слепцов, Ньурба куорат.
9. 1 степеннээх лауреат – Давид Трофимов, Мэҥэ Хаҥалас, Тиэлиги.

“Ыллаарыый, сүрэхпин долгутан” ансаамбылынан ырыа күрэҕэ

Дьүүллүүр сүбэ:

• Попова Елизавета Степановна – бэрэссэдээтэл, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Дьокуускайдааҕы Култуура уонна искусство колледжын хоровой салаатын преподавателэ.

Бастакы бөлөххө 16-тан – 35 диэри саастаах ыччаттарга

1. 3 миэстэ – “Сандаара” вокальнай ансаамбыл, Амма, Чапчылҕан, сал.Захарова Евдокия Матвеевна.

Иккис бөлөххө 36-тан үөһээ саастаахтарга

1. «Ырыа абылаҥа» анал аат – “Солобуода” эр дьон вокальнай ансаамбыла, Амма.

Василий Петрович Кузьмин

2. “Ырыа абылаҥа” анал аат – “Чараҥ” вок.ансаамбыл, Томпо, Мэҥэ Алдан.
3. “Ырыа абылаҥа” анал аат – “Намыына” вокальнай ансаамбыл, Нам, Никольскай, сал. София Васильевна Охлопкова.
4. “Ырыа абылаҥа” анал аат – “Далбар түмсүү” вокальнай ансаамбыл, Таатта, Чөркөөх сал. Диана Афанасьевна Сивцева.
5. Үһүс миэстэ – “Төлөн” эр дьон народнай кэлэктиибэ, Мэҥэ Хаҥалас, Табаҕа.
6. Иккис миэстэ – “Айыына” вокальнай ансаамбыл, Мэҥэ Хаҥалас, Майа, сал. Светлана Константиновна Дьячковская.
7. Бастакы миэстэ – “Ыра санаа” вокальнай ансаамбыл, Амма, сал.Мотрена Гаврильевна Васильева.
8. Бастакы миэстэ – “Дьүрүйээнэ” вокальнай ансаамбыл, Амма, Абаҕа, сал.Екатерина Семеновна Яковлева.
9. Гран – При – “Дьүрүһүй” народнай вокальнай ансаамбыл, Амма, Сатаҕай, сал. Анна Ксенофонтовна Андреева.

“Уран тыл алыба” монолог ааҕыытын күрэҕэ

Дьүүллүүр сүбэ:

• Лобанов Валерий Никитич – бэрэссэдээтэл, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Алтаннааҕы Валерий Ноев аатынан Култуура киинин норуодунай тыйаатырын режиссера, Христофор Максимов фондатын чилиэнэ.
• Шилова Вера Геляриевна – “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайката.
• Пономарев Николай Николаевич – СӨ үтүөлээх артыыһа.

 

1. “Дьээбэни — хообону тарҕатааччы” – Гаврильева Татьяна, Нам Хамаҕатта
2. “Эр киһи уобараһын арыйыы” – Орлов Гаврил, Амма, Сатаҕай.
3. “Аныгы олох кэрэһитэ” – Владимирова Мотрена, Амма, Эмис.
4. 3 степеннээх дипломант – Санников Михаил, Дьокуускай.
5. 2 степеннээх дипломант – Сутакова Светлана, Амма, Алтан.
6. 1 степеннээх дипломант – Слепцов Иван, Амма, Сулҕаччы.
7. 3 степеннээх лауреат – Орлов Гаврил, Амма, Сатаҕай.
8. 2 степеннээх лауреат – Гаврильева Татьяна, Нам, Хамаҕатта.
9. 1 степеннээх лауреат – Степанов Пантелеймон, Дьокуускай.

“Бэрт бэтиэхэ ырыаларым” көрдөөх ырыалар күрэхтэрэ

Дьүүллүүр сүбэ:

• Лобанов Валерий Никитич – бэрэссэдээтэл, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Алтаннааҕы Валерий Ноев аатынан Култуура киинин норуодунай тыйаатырын режиссера, Христофор Максимов фондатын чилиэнэ
• Шилова Вера Геляриевна – “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайката.
• Пономарев Николай Николаевич – СӨ үтүөлээх артыыһа.

 

1. “Киристэпиэл бэтиэхэтэ” – Бассанова Мария, Дьокуускай.
2. “Оонньуулаах ырыа” – Барашкова Мотрена, Амма.
3. “Уруккуну утумнаан” – Яковлева Пелагея, Чурапчы.
4. 3 степеннээх дипломант – Романов Роман, Мэҥэ Хаҥалас.
5. 2 степеннээх дипломант – Ефремов Петр, Амма Бөтүҥ.
6. 1 степеннээх дипломант – Бурцев Николай, Уус Алдан, Чараҥ.
7. 3 степеннээх лауреат – Гаврильева Татьяна, Нам, Хамаҕатта.
8. 2 степеннээх лауреат – Петрова Лидия, Амма, Болугур.
9. 1 степеннээх лауреат – Иван Аргунов, Мэҥэ Хаҥалас, Майа.

“Кэрэхсээ тэтими” тыыннаах доҕуһуолунан ырыа күрэҕэ

Дьүүллүүр сүбэ:

• Гаврильев Иннокентий — Лэкиэс – бэрэссэдээтэл, СӨ култууратын туйгуна, Христофор Максимов фондатын чилиэнэ.
• Максимов Иннокентий Христофорович – бэрэссэдээтэл, Христофор Максимов төрөппүт уола, медицинскай лаборатория бырааһа, Россия уонна СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна.
• Старостина Александра Егоровна – бэрэссэдээтэл, Христофор Максимов сиэнэ, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин исписэлииһэ.
• Аманатова Варвара Аркадьевна – СӨ үтүөлээх артыыһа, Саха эстрадатын тыйаатырын артыыһа.

1. “Кэрэхсээ тэтими” – “Чөмчүүк” ансаамбыл, Амма, Болугур.
2. “Кэрэхсээ тэтими” – “Иэйэхсит” ансаамбыл, Амма, сал. Анфиса Федерова.
3. 3 степеннээх дипломант – “Ырыа тула” ансаамбыл, Чурапчы.
4. 2 степеннээх дипломант – «Далбар түмсүү» ансаамбыл, Таатта, сал. Диана Сивцева.
5. 1 степеннээх дипломант – «Сиибиктэ» фольклорнай бөлөх, Амма.
6. 3 степеннээх лауреат – “Айан” ансаамбыл, Амма.
7. 2 степеннээх лауреат – “Чэчир” вокальнай-инструментальнай ансаамбыл, Чурапчы.
8. 1 степеннээх лауреат – “Добун” ансаамбыл, Амма, Соморсун.

“Көтөллөр көмүс дорҕооннор” байаанынан ырыа күрэҕэ

Дьүүллүүр сүбэ:

• Калининскай Алексей Кириллович-Луҥха, СӨ үтүөлээх үлэһитэ, СӨ Ырыа суруйааччыларын союһун чилиэнэ.

 

 

1. “Кэскиллээх ырыаһыт” – Алексей Кириллович Калининскай анал бирииһэ – Борисова Милена, Амма, Соморсун.
2. “Кэскиллээх ырыаһыт” – Никитина Ньургуйаана, Уус Алдан, Найахы.
3. “Ымыылаах ырыаһыт” – Ефремов Петр, Амма, Бөтүҥ.
4. “Дьүрүһүйэр куолас” – Слепцов Рустам, Дьокуускай.
5. 3 степеннээх дипломант – Винокуров Айталыын, Горнай, Бэрдьигэстээх.
6. 2 степеннээх дипломант – Бандерова Татьяна, Амма, Эмис.
7. 1 степеннээх дипломант – Неустроев Василий, Амма, Алтан.
8. 3 степеннээх лауреат – Санников Михаил, Дьокуускай.
9. 2 степеннээх лауреат – Кузьмин Владимир, Мэҥэ Ханалас, Аллараа Бэстээх.
10. 1 степеннээх лауреат – Новоприезжай Василий, Уус Алдан улууһа, Тумул.

 

 

 

 

 

“Оһуохайга туойуоҕуҥ, Улуу ырыаһыты” оһуохай күрэҕэ

Дьүүллүүр сүбэ:

• Сутакова Евдокия Михайловна – СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Амма улууһун култуураҕа салаатын начаалынньыга.
• Протасов Николай Васильевич – СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Христофор Максимов фондатын чилиэнэ.
• Николаев Иван -Уххан – бэйиэт.

 

1. “Кылаан оһуохайдьыт” анал аат – Аржакова Валентина, Чурапчы, Одьулуун.
2. Анал аат — Бассанова Мария, Дьокуускай.
3. Анал аат – Лобанова Любовь, Амма, Бөтүҥ.
4. Анал аат – Новоприезжай Василий, Уус Алдан, Тумул.
5. “Кылаан оһуохайдьыт” – Слепцов Дмитрий, Ньурба.