Бэҕэһээ, Дьокуускайга көҥүл тустууга дьүлэй спортсменнар Россияҕа биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин чөмпүйэнээт түмүктэннэ.
Саха сирин бөҕөстөрө 3 кыһыл көмүс, 1 үрүҥ көмүс уонна 2 боруонса мэтээли ылан, сөҕүмэр ситиһиилэннилэр. Наҕараадалааһын кэнниттэн тута хамаанда саамай эппиэттээх киһитэ, РФ үтүөлээх тренерэ Василий Егорович Стручкову, элбэх эҕэрдэлиир дьонтон нэһиилэ туора тутан, кылгастык санаатын үллэстэригэр көрдөстүбүт.
Василий Стручков:
— Биһиги бүгүҥҥү ситиһиибитигэр Үрдүкү спортивнай маастарыстыба оскуолатын дириэктэрэ Александр Игнатьев уонна өрөспүүбүлүкэ көҥүл тустууга сүүмэрдэммит хамаандатын кылаабынай тренерэ Владимир Кириллин көмөлөрө, сүбэлэрэ-амалара улахан. Өссө Лондоннааҕы Олимпиада кэнниттэн Александр Афанасьевич биһиэхэ улахан сыал-сорук туруорбута уонна Сурдлимпиадаҕа былааннаах үлэ саҕаламмыта.
Эрчиллэргэ, бэлэмнэнэргэ усулуобуйа барыта баар. Үлэ барыта манна, “Триумфка” кииннэнэн ыытыллар. Кэнники сылларга Россия күрэхтэһиилэригэр чөмпүйүөммүт суох буолан, уолаттарбыт аан дойду, Европа чөмпүйэнээтэ курдук улахан таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кыттыбатылар. Наар иккис-үһүс миэстэлэрдээхпит. Ол да буоллар, сүүмэрдэммит хамаанда эрчийэр-үөрэтэр түмсүүтүгэр барытыгар сылдьыбыппыт. Билигин, бэйэбит дьиэбитигэр-уоппутугар Россия чөмпүйэнээтин тэрийэммит, кыахпытын толору туһанныбыт. Уолаттарбыт бэйэлэрин төрөөбүт дойдуларыгар ситиһиилээхтик туһуннулар. Мин бэйэм даҕаны үөрдүм.
— Василий Егорович, күрэхтэһии иннинэ сабаҕалааһын быһыытынан икки кыһыл көмүс мэтээли ылыахпытын сөп диэбитиҥ…
— Уолаттар бу сыллар устата көбүөргэ тохпут көлөһүннэрэ тиллэн, кыайыы кэллэ. Мин санаабар, эрчиллэр диэн, этэргэ эрэ чэпчэки. Хас күн аайы эрчиллэн, көлөһүннэрин тоҕон, албастары чочуйан, үлэлэрин түмүгэ бу кэллэҕэ дии. Бары кэргэннээх, оҕолоох дьоннор, онон дьэ, Сурдлимпиадаҕа баран ситиһиилээхтик кытыннахтарына, олохторун оҥостуохтара буоллаҕа.
— Иитиллээччилэриҥ туһунан биирдиилээн тугу этиэххин сөбүй?
— Егор Скрябин урукку өттүгэр Россияҕа хаһан да бастаабатаҕа, наар миэстэлэһэр этэ. Онон бу бастакы чөмпүйүөннээһинэ. Наһаа үчүгэйдик туһунна. Дьиҥэр, мин кинини итинник тустуо диэн санаабатаҕым. Ол гынан баран, миэстэҕэ хайаан даҕаны киириэхтээх этэ. Гоша бэйэтин өйүн-санаатын хомунан тустан, биир дойдулаахтарын наһаа үөртэ.
Оттон Валерий Чемпосовка мин эрэллээх этим. Кини уруккуттан үчүгэйдик тустар. Эдэрдэргэ Россия чөмпүйүөнэ буола сылдьыбыта, былырыын эр дьоҥҥо боруонса мэтээлгэ тиксибитэ. Тустар кылааһа үрдээн иһэр. Чөмпүйүөн буоларга өй-санаа өттүнэн арыый бэйэтин кыаммат этэ. Василий Стрекаловскай эмиэ оннук этэ. Ханнык баҕарар спортсмен чөмпүйүөн буоларга бэйэтин өйүн-санаатын, психологиятын бэлэмниэхтээх, тууйуллан хаалыа суохтаах.
Ол доруобуйаларыгар хааччахтаах дьоҥҥо ордук туһааннаах. Холобур, кинилэри кытта куруук болҕомтолоохтук сыһыаннаһыахха, кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьыахха наада. Ардыгар өйдөспөт балыһыанньаларын баар буолааччылар. Баҕар мин этэрбин кинилэр кыайан ылымматтара буолуо диэн сороҕор саныыбын. Ол гынан баран, дьэ билигин дойдуларыгар наһаа табыллан, аһыллан туһуннулар. Истибэт дьон маннык тусталлар эбит диэн көрдөххүт, итэҕэйдэххит дии. Мантан инньэ кинилэргэ болҕомто ууруллан, ыалдьыахтара, кэтээн көрүөхтэрэ диэн, үлэлии сылдьар киһи быһыытынан эрэнэбин. Аны мантан ыла уолаттарбыт ханна тиийдилэр, уолаттар ханна эрчиллэ сылдьаллар эҥин диэн болҕомто киинигэр киирдилэр.
— Бу кыайыыларынан кинилэри Россия Сурдлимпийскай хамаандатыгар киирдилэр диир кыахтаахпыт дуо?
— Мин санаабар, кинилэр бастакы улахан хардыыларын оҥордулар. Чөмпүйүөннээбит киһи син биир хамаандаҕа бастакы нүөмэринэн сылдьар. Ол гынан баран, биһиги билигин бастаатыбыт да, уоскуйан хаалбаппыт. Туох баар үөрэтэр-эрчийэр түмсүүнү ситиһиилээхтик бардахпытына, онно үчүгэй бэлэмнээх тиийдэхпитинэ, Сурдлимпиадаҕа кыттыахпытын сөп. Онон итиннэ билигин чопчу хоруйу биэрэр эрдэ буолуо. Арааһынай нюанс элбэх. Дьиэни-уоту, оҕону-урууну умнан туран, дьаныардаахтык дьарыктаныахпытын наада. Кыайыыттан астынан-дуоһуйан, үлэни уонна ылыллыбыт тэтими намтаппакка үлэлиэхтээхпит. Уолаттар ону үчүгэйдик өйдүөхтэрин наада. Ханнык баҕарар спорка профессионализм наада. Эрчиллэр, улаханы ситиһэр баҕалаах буоллаххына, ону ситиһэр инниттэн элбэхтик үлэлиэхтээххин. Ситиһии, кыайыы дьаныардаах үлэттэн эрэ кэлэр.
Уолаттар бэйэлэрэ үлэлээн, салалта көмөлөһөн, бу маннык кыайыы кэллэ диэххэ сөп. Мин санаабар, бу улахан ситиһиигэ саҕалааһын эрэ, Сурдлимпиадаҕа тиийиэхпитигэр диэри өссө күүскэ үлэлиэхпитин наада.
Петр ПАВЛОВ, “Саха сирэ”, www.edersaas.ru