Саха сирин хас биирдии ыалын саҥа дьылллааҕы остуолугар тоҥ балык бочуоттаах миэстэни ылар. «Балыкпытын сиэххэ» диэн буоллаҕына, ыал аҕа баһылыга таһырдьаттан киллэрэн, балыгын кыһан киирэн барар. Онуоха хас биирдии киһиэхэ тоҥ балыгы астыыр кистэлэҥнэрдээх. Бүгүн балыгы кыһыыга Арассыыйа чөмпүйүөнэ Гавриил Толстоухов хайдах кыһарын билиэххэ. Гавриил Михайлович быйыл балаҕан ыйыгар Москваҕа ыытыллыбыт «Сокровище России» фестивальга кыттан бастаабыта. Бу кистэлэҥнэри билэн, ыалдьыттаргытын, дьиэлээхтэргитин үөрдүөххүт, соһутуоххут диэн мин эрэннэрэбин.
edersaas.ru
ХАЙДАХ БАЛЫГЫ ТАЛАБЫТ?
— Тоҥ балык бүлүүдэтигэр ханнык баҕарар хоту күөл балыга барсар дии саныыбын, — диэн Гаврил үллэстэр. Ол эрээри, 2 киилэ кэриҥэ ыйааһыннаах чыырдар быдан минньигэс уонна кыстахха кыраһыабай буолан тахсаллар. Ырыынакка бардаххына, балыгы таларга ыксаама. Илиигэр ылан үөрэтэн көр. Балык арыынан биһиллибит курдук маҥан хатырыктаах, сырдык уонна ыраас буолуохтаах. Хараҕа тахса сылдьар, төгүрүк буолуохтаах.
Балык саһархай эбэтэр араҥастыҥы дьүһүннээх буоллаҕына, бу сайын тутуллубут балык, сибиэһэйэ суох. Аны туран, балык быһыытын-таһаатын эмиэ көр. Кыратык бөкчөгөр, иһин уонна сиһин диэки сыалаах буолуохтаах. Өссө мин искэҕэ суох балыгы ылааччыбын. Бу мин тус санаам.
ХАНТАН ЫРААСТААН САҔАЛЫЫБЫТ?
— Хас биирдии киһи балыгы араастаан бэлэмниир. Мин тоҥ балыгы ылаат да, тута кыһан киирэн барабын. Ириэрэ уурбаппын. Аан бастаан балыктан тириитин сулбу тардан ылабын, лапчааннарын ылабын. Онно анал кыра быһахтаахпын. Бэлиэтээн этэр буоллахпына, саха быһаҕын биитэ биир өттүнэн эрэ сытыылаах уонна синньээн баран сонуур буолан, кыраһыабай эриллэн тахсар «розалары» оҥорон таһаарар. Онно эмиэ үөрүйэх наада.
Балык саамай сыалаах өттө иһэ уонна сиһэ. Онон, ити миэстэлэртэн кыһан саҕалаа уонна тэлиэккэ аллараатыгар уур. Роза быһыылаах дуу, көнөтүк дуу быспыккытыттан балык амтана уларыйбат. Онон, бэйэҕит хайдах билэргитинэн кыһыҥ. Ол эрээри, сытыы быһах, биллэн турар, үлэҕин быдан кыраһыабай оҥоруо.
БАЛЫГЫ ХАЙДАХ БАЛАҺЫАННЬАҔА ТУТАН КЫҺАБЫТ?
— Бастаан балыгы кыһан саҕалыырбар быһаҕынан эрэ туттар этим. Онтон балык халтырыйбатын диэн кыра хаптаһыҥҥа дьөлө хаһыллыбыт ыбыллаҕаска туруоран туран кыһар буолбутум. Билигин сатабыллаах өйдөр балтурмас диэн тэрили толкуйдаабыттар. Балыгы туруоран туран кыһар мас. Мин боруобалаабытым, саҥа саҕалааччыларга үчүгэй тэрил эбит.
Ким хайдах ордорорунан. Мин, холобура, маннык гынарбын сөбүлүүбүн: ууга тууһу суурайабын уонна пиэрэс кутабын, оччоҕо бэрт амтаннаах рассуол буолар. Онно тоҥ балыгы уга-уга сиир наһаа үчүгэй. Билигин аныгы дьон бары-барытын кытта сииллэр эбит. Оннооҕор кетчуптуур, соевай соустуур дьону истибитим. Онон, хас биирдии киһи тугу баҕарарынан сиэхтээх.
Виктория Бястинова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru