СӨ ветеринарияҕа департамена, СӨ туһанааччылар бырааптарын көмүскээһини кэтээн көрүүгэ федеральнай сулууспа управлениета тирии сыстыганнаах ыарыыларын сэрэтиигэ тустаах дьаһаллары ыытар. СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин бирикээһинэн тэриллэр бу дьаһаллар кулун тутар 23 күнүттэн муус устар 21 күнүгэр диэри cалҕанан бараллар.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Оскуолаларга, спорт саалаларыгар оҕолору сыстыганнаах ыарыыттан харыстыыр туһуттан медицинскэй бэрэбиэркэлэр, лиэксийэлэр буолаллар, санитарнай бюллетеннар таһаарыллаллар, ыарыыны эрдэттэн сэрэтии туһунан араадьыйаҕа, тэлэбиидэнньэҕэ, сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэргэ туһалаах матырыйааллар бэчээттэнэллэр.
Бүгүн биһиэхэ тирии-венерологическай ыарыылар өрөспүүбүлүкэтээҕи диспансердарын ыарыыны сэрэтиигэ отделын сэбиэдиссэйэ Альбина Николаева кэккэ сыстыганнаах ыарыылар тустарынан кэпсээтэ.
– Тирии сыстыганнаах ыарыыларыттан ордук тарҕаммыттарынан модьуун (микроспория, лишай) уонна төбүрүөн (трихофития) буолаллар. Модьуунунан, төбүрүөнүнэн үксүн оҕо аймах ыалдьара бэлиэтэнэр.
2017 с. үс ыйын 2016 сыл үс ыйын көрдөрүүлэрин кытары тэҥнээн көрдөххө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн модьуун, төбүрүөн курдук сыстыганнаах ыарыылар элбээбиттэр.
Ол курдук, 2017 с. модьуунунан – 96 киһи (100 тыһ. нэһилиэнньэҕэ – 40,5), 2016 с. – 58 (100 тыһ.нэһилиэнньэҕэ – 24,3) ыалдьыбыт. Быйыл 38 киһинэн элбэх оҕо модьууннаата.
Төбүрүөнүнэн 2017 с. үс ыйыгар 29 киһи (100 тыһ. нэһилиэнньэҕэ – 12,2), 2016 сыл үс ыйыгар – 18 (100 тыһ. нэһилиэнньэҕэ – 7,6) ыалдьыбыт. Ол аата, ыарыһах 11 киһинэн эбиллибит. Модьууну уонна төбүрүөн, чуолаан, Дьокуускай куоракка элбээбит. Бу ыарыыларга ордук тустуунан дьарыктанар оҕолор сысталлар.
Модьуун, төбүрүөн киһи баттаҕын, тириитин сүһүрдэллэр. Ыарыыны көбүтээччи «тэллэйдэр” микроспорум (микроспория), трихофитон (трихофития) киһи тириитигэр киирэн тарҕанан бараллар. Оттон төбөҕө, баттахха түбэспит «тэллэй» баттаҕы сутуйар уонна киһи төбөтүгэр араас кыра, улахан тараҕайдары үөскэтэр, үксүгэр ириҥэлээх бааска кубулуйар. Өскөтүн киһи өр кэмҥэ үчүгэйдик эмтэммэтэҕинэ, кэлин бааһа оспутун да кэннэ, төбөтүгэр баттах үүммэккэ хаалыан эмиэ сөп.
Сүрүн тарҕатааччылар:
— Модьууну (лишайы) мээнэ сылдьар ыарыылаах куоскалар, куоска оҕолоро уонна ардыгар ыттар уонна ыалдьыбыт киһи тарҕатыахтарын сөп. Ыалдьыбыт киһиттэн уонна кини туттар малын-таҥаһын нөҥүө (тараах, таҥас, бэргэһэ, баттах кырыйар массыына, о.д.а.) сыстыахха сөп.
Төбүрүөнү ыарыылаах ынах-сүөһү, ардыгар кутуйах, куруолук, ыалдьыбыт киһи тарҕатыахтарын сөп.
Модьууҥҥа эбэтэр төбүрүөҥҥэ сутуллубут кыыл түүтэ, тириитэ, тэллэйдээх хоһоҕото сиргэ түстэҕинэ, бииртэн үс ыйга диэри ыарыыны тарҕатар кутталлаах.
Төбүрүөн сибикилэрэ
— Ыалдьыбыт киһи тириитигэр кыһыл өҥнөөх, үксүн төгүрүк кытыылаах (кыраныыссалаах) бөлтөйбүт бээтинэ тахсар. Бээтинэ сыыйа-баайа улаатар, кытыытынан хаҕыланар, модьоҕолоох буолар. Бээтинэ ортото кубархай өҥнөөх буолар, үрдүгэр хатырбыт хохтонор. Онон, бээтинэ төгүрүк ии курдукка маарынныыр. Модьууҥҥа, төбүрүөҥҥэ итинник төгүрүк бээтинэлэр 1-3, онтон да элбэх буолуохтарын сөп. 0,5-3 см иэннээх буолаллар. Итинник бээтинэлэр үксүгэр сирэйгэ, моойго, санныга, илиигэ, тахсаллар. Арыт, кыратык кыһыйыан сөп.
Төбөҕө бу ыарыылар баастара эбэтэр бээтинэлэрэ, чуолаан, оройго, чэчэгэйгэ баар буолаллар. Ыарыы саҕаланыытыгар бээтинэ тахсыбыт сиригэр хоһоҕолонон, хахтанан барар. Бу сыстыганнаах «тэллэйдэринэн» ыалдьыбыт баттах тостумтуо буолар. Төбө тириитин үрдүгэр баттах 4 мм. үрдүккэ тоһутталанан барар, онон хайдах эрэ кырыллыбыт курдук көрүҥү биэрэр. Ол иһин, “стригущай лишай” диэн ааттаабыттар. Баттах тараҕайдаммыт бээтинэтэ сырдыктыҥы бороҥ өҥнөөх хоһоҕонон (“тэллэй” споратынан) бүрүллэр. Оттон модьуун атын көрүҥэр, төбөҕө тахсыбыт тараҕайдар кытаран, иһэн, ириҥэрэн бааһыраллар. Оччоҕуна, киһи төбөтүн баастара ыалдьаллар, кыраадыһа үрдүүр, уопсай туруга мөлтүүр.
Ыарыы (модьуун, төбүрүөн) булуллубутун туһунан лаборатория анаалыһын түмүгэ күөх уотунан, Вуда лаампанан көрөн бигэргэтиллэр.
Модьуунунан, төбүрүөнүнэн ыалдьыбыт оҕолор үтүөрүөхтэригэр диэри үөрэхтэн, араас дьарыктартан, ол иһигэр тустууттан босхолоноллор.
Харыстанар сүбэлэр:
— Дьиэ таһыгар хаһаайына суох мээнэ сылдьар эбэтэр тиэргэҥҥэ босхо сылдьар дьиэ кыылларын (куосканы, ыты) тыытыма, имэрийимэ.
— Кыылы тыыппыт, имэрийбит буоллаххына, илиигин булгуччу мыылалаан суун.
— Бэйэ этин-сиинин, таҥаһын-сабын ыраастык көрүнэн, чэгиэн-чэбдик сырыт.
— Атын киһи сотторунан, суунар тэрилинэн туттума, таҥаһын, бэргэһэтин кэтимэ.
— Дьиэ кыылын кэмиттэн-кэмигэр бэтэринээргэ көрдөрүҥ. Өскөтүн кыыл ыалдьыбыт сибикитэ билиннэҕинэ, бэтэринээргэ эмтэт.
— Тирииҥ кыһыйар эбэтэр ымынах, баас таҕыстаҕына, тутатына бырааска эбэтэр дерматолог-бырааска көрдөрөн эмтэнэр ордук.
— Модьууҥҥа, төбүрүөҥҥэ киһи ыалдьыбытын бигэргэтэр анаалыс тирии-венерологическай ыарыылар диспансердарын поликлиникатыгар эрэ оҥоһуллар.
Модьуун уонна төбүрүөн олус сыстыганнаах ыарыылар буолалларын умнумаҥ.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru