Мин, Афанасьев Аркадий Егорович, остуол тенниһин энтузиаст-тренерэбин. Мин Уус Алдаҥҥа эрчийбит оҕолорбуттан сахалартан теннискэ бастакы уонна соҕотох спорт маастара Василий Румянцев буолар.
Аркадий Афанасьев, остуол тенниһин энтузиаст-тренерэ.
Дьарык
Василий иннинэ дьарыктаабыт оҕолорбуттан Петров Костя оройуоҥҥа 3-с миэстэ буолан кэлбитигэр, наһаа да улахан кыайыыны аҕалбыт курдуга. Билигин күндүтүк саныыбын. Ол кэнниттэн атын оҕолор — Новгородов Алик, Федоров Толя, Сивцева Саргы улуус чөмпүйүөннэрэ буолуталаабыттара. Сивцева Саргы Хаандыгатааҕы оонньууларга — Саха сирин Олимпийскай оонньууларыгар тэҥнээх күрэхтэһиигэ Тартыева Татьянаны кыайан, бастакы миэстэни ылбыта элбэҕи этэр. Билигин Уус Алдан улууһун улахан дьоҥҥо икки төгүллээх чөмпүйүөнэ, оскуола оҕото Яковлев Вася миэхэ дьарыктаммыта.
Дьокуускай куоракка кэлэн баран Васяны кытта салгыы ыкса үлэлэспитим. Кини үстэ Уһук Илин чөмпүйүөнүн аатын сүкпүтэ. Ити региоммутугар остуол тенниһэ тахсарыгар улахан төһүү буолбута. Мин «Спорт Якутии», «Дьулурҕан», «Эдэр саас» хаһыаттарга санаабын эппитим бэчээттэммитэ. Итинтэн ыла өрөспүүбүлүкэ теннисчиттэри кытта ыкса билсэн барбытым.
Сыыһа өйдөбүл
Онно билбитим, теннисчиттэр букатын атын көрүүлээх дьон буолан биэрбиттэрэ. Тренердэр оҕону чочуйан таһаарарга үлэлээбэккэ, килиэп ылары санаан үлэлии олороллор эбит. Хас килиэп тахсыбытыгар, хас килиэп курсуйбутугар кыһаммакка. Сыл аайы саҥа оҕо кэлэ турар буоллаҕа. Ол курдук үлэлээн биэнсийэҕэ тахсаллар.
Тустуук сүнньэ доргуйдаҕына, улахан тустууктар илиилэрин биллэҕинэ, боксер сирэйгэ саайтардаҕына, хайыһардьыт күөмэйэ ыарыйдаҕына эрэ үрдүк ситиһиилэргэ тиийэр. Хайыһардыттар “хаар түстэ, хайыһар буолбат” диэбэттэр. Атын көрүҥнэри киһи этэ да барбат.
Оттон теннисчиттэр сорохторо көнө остуолга, ичигэс сиргэ, пластмасса мээчиги охсо-охсо, дьаныһан эрчиллибэккэ, салалтаны саҥара-саҥара сылдьар дьон эбит. Теннис өрө көтөҕүллүбүтүгэр тулабар киһи бөҕө, тренер бөҕө буолбута. Оттон билигин теннис мөлтөөбүтүгэр, хамсанааччы суох буолла.
Бу икки сылга теннистэн туоруу сырыттым. Ол кэмҥэ Василий Саха сиригэр бүтэһик күрэхтэһиилэргэ хоттортоото: Намҥа Саха сиринээҕи спорт олимпийскай көрүҥнэрин күрэхтэһиитигэр кыайтарбыта, өрөспүүбүлүкэ чөмпүйэнээтигэр былырыын кыайтарбыта, Уһук Илин чөмпүйэнээтигэр эмиэ кыайтарбыта. Россия чөмпүйэнээтигэр оонньооботоҕо. Быйыл өрөспүүбүлүкэҕэ иккис, Уһук Илиҥҥэ бэһис буолла, Россияҕа барбат.
Быйыл Уһук Илиҥҥэ хамаанданан уолаттарга үһүс, кыргыттарга үһүс, Сабарайкин Ньургун биирдиилээн оонньууга үһүс буоллулар. Атын оҕолор пьедесталтан букатын ыраах сылдьаллар. Дьиҥэр, бу көрүҥҥэ эмиэ тустууга курдук туох баар аһылыктарыгар, айаннарыгар тиийэ харчы толору көрүллэр эбээт.
Мин бэйэм урут тустуунан дьарыктаммытым. Ол иһин Василийы кытта Кытайтан кэллэҕин ахсын бэйэм хонтуруолга ылан ыкса үлэлэспитим.
Ситиһиилээх күрэхтэһии
2015 сылга Уссурийскайга буолбут Уһук Илин чөмпүйэнээтигэр миигин хамаанда бэрэстэбиитэлин быһыытынан итэҕэйэн ыыппыттара. Онно уолаттар хамаандалара бастаабыта, кыргыттар иккис миэстэ буолбуттара. Василий Румянцев онно үсүһүн (билиҥҥитэ, бүтэһигин) федеральнай уокурукка бастаабыта, Сабарайкин Ньургун, Ли Сергей үһүс буолбуттара. Онно хамаанданы салайан барарбар, спорт миниистирэ М.Д. Гуляев тус бэйэтинэн атаарбыта. “Баран кыайыыны аҕалаар эрэ” — диэн сибигинэйбитэ.
Кэлбиппит кэннэ, оҕолору бириэмийэлээн кэмбиэргэ харчы (Василийга арыый халыҥы) СӨ остуол тенниһигэр федерациятын урукку толорооччу дириэктэрэ Василий Трифонович Данилов туттартаабыта.
Миэхэ харчы да, тыл да биэрбэтэхтэрэ. Поисеева Альбина Иннокентьевнаны букатын ыҥырбатахтара. Кыһыылаах соҕус этэ да, хайыаҥый. Бэйэм тус көҕүлээһимминэн кинини ыҥырбытым. Кини теннис сайдыытыгар улаханнык көмөлөспүтэ.
Кытай туһата кыра
Харандааһы уһуктаатахха бүтүөр, тостуор диэри сулууспалыыр. Онон харандааһы билэргэ бэйэтин буолбакка, итини оҥорор кэмбинээт ис үлэтин билсиэхтээххин. Харандааһы оҥорор кэмбинээт уустук үлэтин билистэххинэ, сатаатаххына, буолунай саҥа харандаас баар буолуохтаах. Аналлаах остуол тенниһин саалатын тутуохха наада.
Биһиги биирдии оҕоҕо 70-120 тыһ. солк. төлөөн, Кытайга ыытан эрчийтэрэ сатыыллар. Онно 15 мүнүүтэ охсоллор, атах былчыҥын, илии былчыҥын хачайдыыллар, сүүрдэллэр. Чаастара онон бүтэн дьиэлииллэр. Сарсыныгар эмиэ оннук. Кытайдар эрчийэр кистэлэҥнэрин харчыга да аспаттар. Урут Василийтан, Кытайга эрчиллэрин саҕана, “күүстээхтэри кытары оонньуугун дуо?” диэн ыйытар этим. Суох, оонньоппоттор. Оонньоотохторуна, кытай спортсменыгар улахан ыстараап түһэр, эбэтэр састааптан уһуллар. Кинилэри көрүөххүн сөп, кинилэри кытта оонньообоккун. Барыта кистэлэҥ. Ол иһин мин кимиэхэ да эппэккэ эрэ Ньурба, Yөһээ Бүлүү кыргыттарыгар маастарга кандитат буолалларыгар, Сунтаар уолаттара өрөспүүбүлүкэҕэ бастыылларыгар илиилэрин көннөрөн биэрбитим. Манна, Дьокуускайга.
Билиҥҥи спорт миниистирэ Георгий Балакшин солбуйааччынан үлэлии сырыттаҕына көрдөһөн, икки аныгы тииптээх остуолу Сунтаарга ыыттарбытым. Тренер — Захаров Валерий Прокопьевич. Ити оҕолор билигин да оонньууллар гынан баран, Уһук Илин, Россия оонньуутугар ырааҕынан эппиэттээбэттэр. Сүбэлиир-амалыыр, тэҥҥэ оонньуур, мээчик тутар киһилэрэ суох.
Уһук Илиҥҥэ Лев Кацман диэн вундеркинд теннисчит оҕо баар. Федерациябыт мунньаҕар биирдэ ол оҕону хайҕаа да хайҕаа буоллулар. Мин туран “тоҕо оҕону хайгыылларын” ыйыттым. Дьон бары соһуйбутугар, быһааран биэрбитим. Лев кэннигэр Шерман диэн тренер, промоутер турар. Ханнык да талааннаах оҕо бэйэтэ кыайан тахсыбат.
Вальтер — умуллубут сулус
Ньурбаттан төрүттээх Вальтер Васильев диэн чаҕылхай талааннаах уолу туһамматахпытыттан хомойобун. Бу уолу кэмигэр өйөөн маастар оҥорбуттара буоллар, Василий кинилиин тэҥҥэ дьарыктанан, оонньоон Россияны ылара хаалла. Вальтер оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан оҕолорго 1999 с. өрөспүүбүлүкэҕэ бастаабыта, 2000 сыллаахха иккис буолбута. Бу уолу Дьокуускайга үгүстэр билбэт, үһүйээн курдук истэллэр. Дьиҥэр, бу аныгы оҕо. Василийдаах эрэ арыый иннилэринэ оонньообут.
Саха сирин аныгы теннисчиттэрин таһымын, улахан оонньооччубут Сергей Заусаевынан кээмэйдиир үгэстээхпит. Хойукка диэри сааһырбыт Заусаевы ким да кыайбат этэ. Вальтер урут кыайбытын видеоҕа көрбүтүм. Ол ТОП-10 күрэхтэһиитэ этэ. 2001 сыллаахха оскуоланы бүтэрэн Читаҕа үөрэнэ барбыт. Үөрэнэ сылдьан улахан дьоҥҥо өрөспүүбүлүкэҕэ бастаабыт. Уһук Илиҥҥэ кыттыбатах. Вальтер — өйүүр киһи, старшай тренер суох буолан, тахсан иһэн умуллубут сулус.
Аны теннист историятыгар бырааттыы Доҕордуураптары умнумуохха наада. Кинилэр сахалартан аан бастаан Уһук Илини кыайбыттар. Онно биирдиилээн бастыыр күрэхтэһии диэн суоҕа. Онон хаманданан бастаабыттар. Билигин «кинилэр ааттарынан күрэхтэһии да оҥорбот буоллулар» диэн Чурапчы олохтоохторо хомойоллор. Ону куоракка бэтэрээннэригэр күрэхтэһэ киирэн хомойоллорун эппиттэрэ.
Судьуйалар
Кэнники кэмҥэ судьуйалааһын биллэрдик сайынна. Неустроев Александр Петрович Бүтүн Арассыыйатааҕы уонна норуоттар икки ардыларынааҕы категориялаах судьуйа буолары ситистэ. Кини аан дойду, Европа чөмпүйэнээттэригэр тиийэ баран судьуйалаан кэлэр. Ону эмиэ ким да билбэт. Кини кэнниттэн кэлэр уолаттар Алексеев А.А., Пинигин А.Д. Россия уонна Уһук Илин таһымыгар судьуйалаан кэллилэр.
Түмүк
Билигин тренердэр састааптарын ылан көрдөххө, өрөспүүбүлүкэҕэ, оройуон иһигэр барыта кырдьаҕас дьон тренердии сылдьаллар. Ити тренердэр билиҥҥи Уһук Илин, Россия базатын биэрэр кыахтара суох. Оттон саҥа тренердээн эрэр оҕолор уопуттара суох. Бастакы оҕолор өрүү бастакы, «хараҥаччы» эрэ буолаллар. Ол иһин манна куоракка база баар буолуон баҕарабын. Старшай тренер диэн өрөспүүбүлүкэҕэ суох. Оҕолор үөрэхтэрин бүтэрэн баран теннистэрин быраҕаллар, ону көрөр киһи суох. Старшай тренер диэн куоракка баар буолуохтаах. Холобур, теннисчиттэр тумус киһибит Василий Румянцев Кытайга үөрэнэригэр харчытын хас эмэ сылы быһа бэйэм отчуоттаабытым. Спонсор харчытыгар тиийэ. Итинник, оҕону арыаллаатахха эрэ, дьыала көдьүүһүрэрин умнумуохха.
Аркадий АФАНАСЬЕВ, уопсастыбанньык, энтузиаст-тренер.
Көмөлөспүт дьон
Саха тенниһин көҕүлүүрбэр (тренер буолбатахпын, ол иһин үлэлээбит сылларбар диэбэппин) теннис федерациятын бочуоттаах бэрэсидьиэнэ Поисеева А.И., уруккута толорооччу дириэктэрбит, теннис федерациятын бэрэсидьиэнэ буола сылдьыбыт С.В. Винокуров, спорт миниистиринэн үлэлээбиттэр Гуляев М.Д., Подголов А.Г. уонна билиҥҥи спорт миниистирэ Балакшин Г.Р., “Самородок” спорткомплекс дириэктэринэн үлэлээбит Шишигина М.Г., ыччат миниистирэ буола сылдьыбыт Куркутов Г.С., социальнай харысхал миниистиринэн үлэлээбит Дягтерев Н.Н., оҕолору соҕуруу үөрэттэрэр департамент салайааччытынан үлэлээбит Слепцов А.П., Спорт үрдүкү маастарыстыбатын оскуолатын дириэктэрэ Игнатьев А.А. уо.д.а. салайааччылар күүс буолбуттара. Спорт министиэристибэтигэр эдэр, спорт кыһалҕатын өйдүүр уолаттар бааллара үөрдүбүтэ — Ефимов Э.В., Брызгалов А.В., Игнатьев А.А. Кинилэр билигин араас дуоһунастарга үлэлиир салайааччылар.
Спонсорство өттүгэр “Строительнай” ырыынак дириэктэрэ Заболоцкай А.И., урбаанньыт Бурцев Н.Г., элбэҕи көмөлөспүттэрэ. Кинилэргэ үлэлэригэр ситиһиини баҕарабын.
Бэлэмнээтэ Прокопий БУБЯКИН, https://edersaas.ru