Тэйиччиттэн үөрэх

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Үөрэх тэрилтэлэрэ, үөрэнээччилэр, учууталлар бары тэйиччиттэн үөрэх диэн тугун бэйэлэринэн билбиттэрэ номнуо иккис сылыгар барда. Билигин даҕаны тустаах боппуруос тула мөккүөр уҕарыйбат. Туох уларыйда, тубуста, кыаллыбата?

edersaas.ru

 Кэтээн көрүү

Күн бүгүн оҕолор, учууталлар, төрөппүттэр үөрэх бу көрүҥэр араас санаалаахтар. Ол курдук, үгүстэр биһирээбэттэрин биллэрэллэр. Бу курдук түмүгү “Платформа” бырайыактыыр киин уонна Арассыыйатааҕы уопсастыбаннаһы кытта сибээс ассоциацията ыыппыт ыйытыга көрдөрөр. Тустаах ыйытыкка кыттыбыт төрөппүт 81%, учуутал 69% тэйиччиттэн (дистанционнай) үөрэх олоҕурбут көрүҥүнэн барар уруогу солбуйар кыаҕа суох диэн хоруйдаабыттар. Итиэннэ учуутал оҕолору толору хонтуруоллуура уонна санаа атастаһыыта кыаллыбат диэн быһаарбыттар. Төрөппүт 3% эрэ тэйиччиттэн үөрэҕи биһириир буоллаҕына, учуутал ахсаана итиннээҕэр арыый элбэх эбит – 6%.

Үөрэнээччи да араастаах

Өскөтүн, оскуоланы бүтэрбит устудьуон дьон, улахан кылаас оҕолоро бэйэлэрин-бэйэлэрэ көрүнэр эбит буоллахтарына, оскуола боруогун саҥа атыллыыр, алын кылааска үөрэнэр оҕолор кэккэ уустуктары көрүстүлэр.

Устудьуоннар сороҕор тэйиччиттэн, сороҕор олоҕурбут көрүҥүнэн үөрэнэллэр. Бөлөхтөрүгэр биир эмэ киһи коронавирус дьаҥар хаптарбыта билиннэҕинэ, тута бөлөх үөрэнээччитин барытын икки нэдиэлэлээх харантыыҥҥа ыыталлар. Онон кыһалҕаттан дьиэҕэ олорон үөрэнэллэригэр тиийэллэр.

Кырачаан, оскуола олоҕун өссө иҥэн-тоҥон билэ илик дьон аралдьыйаллара, болҕомтолоро суоҕа тута таайар. Зуумунан уруогу улахаҥҥа уурбаттар, бэрт түргэнник учуутал саҥатыттан атыҥҥа аралдьыйбыттара эрэ баар буолар.

Оҕолор төһө даҕаны тэйиччиттэн үөрэммиттэрин иһин, Саха сиригэр биир кэлим эксээмэни (ЕГЭ) туттарыыга уопсай мөлтөөһүн көстүбэт диэн иһитиннэрэн тураллар. Онтон биир кэлим эксээмэни 100 баалга туттарбыт оҕо былырыыҥҥы, иллэрээ сыллааҕы көрдөрүүлэрэ араа-бараа. Маныаха тэйиччиттэн үөрэнэргэ баҕалаах, интэриэстээх, сыал-сорук туруорунан бэйэ эбии дьарыктаныытыттан улахан тутулуктаах диэн оҕолор бэйэлэрэ эппиттэрэ. Онон үөрэнээччи да араастаах.

“Маҥнайгы кылааска үөрэнэбин”

Аны билигин тэйиччиттэн үөрэх үтүө, мөкү өрүттэрин ыйааһын бэскитигэр ууран көрүөҕүҥ. Бастакытынан, маҥнайгы кылаас үөрэнээччитэ Зуумҥа хайдах холбонору билбэт, үөрүйэх үөскүөр диэри төрөппүт көмөтө эрэйиллэр. Маныаха үлэлиир төрөппүттэр маҥнай утаа үгүс күчүмэҕэйдэри көрүстүлэр.

Дьиэлэригэр соҕотох хаалбыт оҕолор уруок ортотугар: “Ханнык тэтэрээти таһаарабыт?”, “ханнык уруок буола турарый?” – дииллэрэ эмиэ баар эбит. Учуутал камераны булгуччу холботор эрээри, отут оҕону барытын монитор нөҥүө кэтээн олороро хайдах даҕаны кыаллыбат. Онон улахан киһи кэтэбилэ эрэйиллэригэр тиийэр.

Иккиһинэн, тэйиччиттэн олорон үөрэниигэ оҕо өйдөөбөтө элбэх. Ол иһин бэйэтэ дьиэтиттэн үлэлиир төрөппүт күн аҥаара курдук үлэтин хаалларан туран, тэҥҥэ олорон оҕотугар быһааран, өйдөтөн биэриэн наада. Атыттар киэһэтин учуутал оруолун толороллор. Онон: “Маҥнайгы кылааска “үөрэнэбин”, эбэтэр “учууталлыыбын” – диэччи былырыыҥҥыттан балачча элбээтэ. Ол эбэтэр үгүс төрөппүт оҕо көмпүүтэр нөҥүө билиини ылара кыра диэн чорботон бэлиэтииллэр.

Үсүһүнэн, хамсаммакка-имсэммэккэ көмпүүтэр иннигэр олороллоруттан сүрүннээн оҕо хараҕа мөлтүүр, уҥуоҕа сыыһа сайдар диэн исписэлиистэр быһаараллар.

“Наар аанньа буолбатах”

Ити да буоллар, тэйиччиттэн үөрэх үтүө өрүттэрин эмиэ бэлиэтииллэр. Холобур, бэрт түргэнник Зуумҥа, уопсайынан, үөрэх тиэхиньиичэскэй тэриллэригэр сыһыннылар диэн биһирииллэр.

Иккиһинэн, кырачааннар кыһалҕаттан бэйэлэрин-бэйэлэрэ көрүнэ, иннилэрин-кэннилэрин быһаарына үөрэннилэр диэн ыйаллар.

Үсүһүнэн, оҕону оскуолатыгар таспаппыт, иллэҥ бириэмэ чорботунабыт дэһэллэр. Ыраах үөрэнэр оҕолоох төрөппүттэр чахчы абыраммыттар.

Саҥа ирдэбиллэр

Былырыын коронавирус дьаҥа соһуччу тарҕаммыт, дьиэттэн үөрэниигэ бэрт түргэнник көспүт буолан, үөрэнэргэ төлөпүөн даҕаны көҥүллэнэр курдук этэ.  Быйыл Роспотребнадзор оскуола, уһуйаан, оҕо лааҕырын уонна да атын оҕо тэрилтэтин үлэтигэр саҥа ирдэбиллэри туруорбута. Саҥа санитарнай быраабыла тохсунньу 1 күнүттэн олоххо киирбитэ итиэннэ 2027 сылга диэри үлэлиэхтээх. Докумуоҥҥа хас биирдии пууна чопчу ыйыллан турар. Олортон сүрүннэрин билиһиннэрдэххэ маннык:

— үөрэх 8 чаастан эрдэлиэ суохтаах;

— “нулевой” уруогу ыытар уонна үс симиэнэнэн үөрэтэр көҥүллэммэт;

— иккис симиэнэ хойутаабыта 19 чааска бүтүөхтээх;

— мобильнай сибээс сириэстибэтин үөрэххэ туһанар көҥүллэммэт;

— көмпүүтэр, ноутбук мониторын диагонала 39,6 см кыччыа суохтаах;

— планшет диагонала 26,6 см кыччыа суохтаах;

— гаджет экранын аччаабыта 50 см тэйиччи туруоруллуохтаах.

— планшеты 30 кыраадыс иҥнэччи ууруллуохтаах;

— наушнигы тохтобула суох уһаабыта 1 чаас эрэ кэтиллиэхтээх.

Кылгас уруок

Санитарнай быраабыла саҥа ирдэбилинэн, 1-2 кылаас оҕолоро көмпүүтэргэ 20 мүн., 3-4 кылаастар 25 мүн., 5-9 кылаастар 30 мүн. уһуннук олоруо суохтаахтар диэн эрээри, оскуола-оскуола араастык үөрэтэр. Кимнээх эрэ 15-20 мүн., кимнээх эрэ олоччу 40 мүн. үөрэтэллэр. Биллэн турар, аныгы оҕо гаджекка “олороро” элбэх, онон бириэмэтин туһата суох атаарыаҕынааҕар эмиэ даҕаны үөрэммитэ ордук курдук.

Төлөпүөн – үөрэххэ анала суох

Аны биир суолталаах пуунунан сибээс сириэстибэтэ (төлөпүөн) үөрэххэ туһаныллыа суохтаах диэн пуун буолар. “Сибээс мобильнай сириэстибэтин экраана үксүгэр кыра кээмэйдээх. Мантан сылтаан харах күүрэр уонна уҥуох быһыыта-таһаата кэһиллэр, онон мобильнай төлөпүөнү уруокка көмпүүтэр, планшет оннугар туттар табыллыбат”, — диэн Роспотребнадзор быһааран турар.

Биллэн турар, бу ирдэбил барыта хайдах даҕаны тутуһуллубат. Элбэх оҕо төлөпүөнүнэн үөрэнэрэ кистэл буолбатах. Ыал барыта хас биирдии оҕотун көмпүүтэринэн, ноутбугунан, планшетынан хааччы­йар кыаҕа суох.

Санаалар

Мария Григорьева, Дьокуускай куорат 29-с нүөмэрдээх оскуолатын омук тылын учуутала, үс оҕолоох ийэ:

— Тэйиччиттэн үөрэтии олох и р д э б и л э буолла. Ол иһин эрдэтинэ үөрэнэн, бу салааҕа сатабылларын сайыннаран хаалаллара ордук. Кыра кылаастары тэйиччиттэн үөрэтэр туспа уустуктардаах. Төрөппүт олорон эрэ тэҥҥэ үөрэтэрэ ирдэнэр.

Үөрэх бу көрүҥэ ордук улахан оҕолорго табыгастаах эрээри, барыларыгар барсыбат эбит. Ким  эрэ үөрэҕи ылынар, ким эрэ ылыммат. Ылынар оҕо элбэҕи туһаныан сөп. Иллэҥ бириэмэтэ арыый элбиир буолан, куйаар ситимигэр баар матырыйааллары көрөн билиитин хаҥатыныан сөп. Онон тэйиччиттэн үөрэҕи сатаан туһанар оҕоҕо бу көрүҥ ордук барсар.

Үчүгэйэ диэн, ханнык баҕарар үөрэнээччини ким даҕаны дьаһайарын кэтэспэккэ, этитиитэ суох иннин көрүнэргэ үөрэтэр. Омсолоох өрүтэ диэн, дьиэҕэ олорор, састыылаахтарын кытта алтыспат, нууччалыы эттэххэ, “коммуникацията” суох буолар. Тус бэйэм кэтээн көрүүбүнэн, сорох оҕо тэйиччиттэн үөрэҕи сынньалаҥ курдук ылынар эбит. Дьиэҕэ үлэтин санаатаҕына оҥоруон, санаабатаҕына оҥорумуон сөп. Бу түгэҥҥэ учууталтан уонна төрөппүттэн хонтуруол эрэйиллэр.

Василина Баланова, Олоҥхо тыйаатырын артыыһа, үс оҕолоох ийэ:

— Оскуолаҕа үөрэнэр оҕобут – ахсыс к ы л а а с . Тэйиччиттэн үөрэнэрин букатын сө бүл э э б эт. Өйдөөбөппүн, тутан олорон үөрэнэр ордук өйдөнүмтүө диир. Кэлин гыныам, ситэриэм диэн баран умнан кэбиһэр түгэннэрдээхпин, оскуолаҕа тиийэн кылааска үөрэнэрбэр оннук гыммаппын, хайаан даҕаны толоробун диир. Дьиэҕэ олорон үөрэнэр буолан доҕотторун суохтуур, дьону кытта алтыһан элбэх сатабылга уһуйуллар үчүгэй диэн этэр.

Мин санаабар, оҕо оскуолаҕа баран үөрэнэрэ ордук бөҕө буоллаҕа дии. Дьиҥэр, төрөппүт быһыытынан, оҕом дьиэҕэ баара миэхэ табыгастаах. Илдьибэппит, аҕалбаппыт, дьиэ үлэтигэр көмөтө да элбэх. Ол эрээри, оҕо сайдарыгар дьон ортотугар сылдьыахтаах, учууталы субу көрөн олорон үөрэнэрэ биллэн турар бары өттүнэн туһалаах. Биир дьиэ иһигэр олорон туохха сайдыахтарай.

Сымыйа сурах

Манна даҕатан, түмүк быһыытынан эттэххэ, кэлин социальнай ситимнэринэн, мессенджеринэн коронавирус дьаҥын кэнниттэн тэйиччиттэн (дистанционнай) үөрэх букатыннаахтык киирэр үһү диэн киһи өйүгэр баппат сымыйа сурах-садьык элбэхтик тарҕанар. Ким эрэ ону “ыраас мууска” ылынар, ким эрэ “ыпсыбат гына бигэргэтэн” биэрэр. Этэргэ дылы, “үһү” диэбиттэрэ атын киһиэхэ тиийиэр диэри “чахчы, оннук” диэн кэлэр. Арассыыйаҕа буолуоҕунааҕар, ханнык даҕаны атын дойдуга тэйиччиттэн үөрэх оскуолаҕа миэстэтигэр тиийэн, паартаҕа олорон, учууталы истэн үөрэниини солбуйуо суоҕа. Эбии үөрэх, куурус, идэни үрдэтии быһыытынан өссө бу адьарай дьаҥын инниттэн баара. Ону коронавируһу кытта сибээстиир букатын сыыһа, бу ыарыы тарҕамматаҕа да буоллар, син биир сыыйа-баайа тэйиччиттэн үөрэх киириэхтээҕэ. Ол – олох хаамыыта, сайдыыта.

Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

Хаартыска: inbusiness.kz

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0