Урукку өйдөбүлүнэн, таҥас төһөнөн сыаналаах даҕаны, соччонон хаачыстыбалаах диэн буолара. Билигин социальнай ситимнэр даҕаны дьайаннар быһыылаах, ыччат муоданы, истиили тутуһар, араастаан таҥнар-симэнэр буолла. Бэл, икки-үс сыллааҕыта түспүт хаартыскаларын таһаара-таһаара “таҥас-сап таҥнан турабын ээ” эҥин диэн суруйаллар. Муода түргэнник уларыйар дуу, дьон санаата дуу?
Ыччат таҥаска-сапка хайдах сыһыаннаһарын, хантан, хайдах таҥнарын сурастыбыт.
Иванна Иванова, дьиэ хаһаайката:
— Ийэ буолуохпуттан, таҥас хаачыстыбатын көрөн атыылаһабын. Тигиитин, өҥүн, сыанатын – барытын тэҥниибин. Урут эдэр эрдэхпинэ, таҥас төһөнөн сыаналаах даҕаны соччонон хаачыстыбалаах диэн өйдүүрүм. Оннук буолбатах эбит. 2013 сыллаахха Санкт-Петербург куоракка бара сылдьаммын, 6 999 солкуобайга биир биллэр маҕаһыынтан путбуолка атыыласпытым. Үйэбэр оннук сыаналаах таҥаһы кэппэтэх буоламмын, олус үөрбүппүн, долгуйбуппун өйдүүбүн. Ол эрээри, этэргэ дылы, ол бэйэлээхпин «үчүгэйгэ» биирдэ эрэ кэтэн турардаахпын. Тоҕо буолуой? Бырааһынньыкка кэтэн бараммын, путбуолкабын сууйбуппар уунан, кырааската баран, эбиитин сиигинэн көтүллэн хаалбыта. Аны түөһүгэр «young» диэн улахан баҕайы суруктааҕа. Аангылыйа тылыттан тылбаастаатахха, “эдэр” диэн тыл эбит. Ону тыл үөрэхтээҕэ буолбатах буоламмын, хантан билиэхпиний, саатар атыыһыттартан ыйыппатахпын даҕаны… Тылбааһын билэн баран кыбыстыбытым аҕай. Оччолорго отут сааспын саҥа аастарбын даҕаны, түөспэр “эдэр” диэн суруктаах сылдьарым олуонатык көһүннэ ини.
Николай Слепцов, эдэр урбаанньыт:
— Дьон ортотугар үлэлиир, элбэхтэ айанныыр киһи буоламмын, таҥаска-сапка олус ирдэбиллээхтик сыһыаннаһабын. Киһи кирдээх, хайдыбыт, эргэрбит таҥастаах сылдьар буоллаҕына, ол аата тулалыыр дьонун убаастаабатын, тэҥнээхтэрин курдук көрбөтүн биллэрэр дии саныыбын. Ыйга хайаатар даҕаны икки-үс саҥа таҥаһы атыылаһабын быһыылаах, онно ортотунан 15-20 тыһыынча солкуобай барар. Биллэр интэриниэт-маҕаһыынтан сакаастыыбын, Дьокуускайтан соччо диэн таҥна сатаабаппын. Ойуута, оһуора, суруга-бичигэ суох, биир өҥнөөх таҥаһы ордоробун. Биир-икки сыл кэтээт, муодаттан тахсыбыттарын кэнниттэн, таҥастарбын бырааттарбар биэрээччибин. Арай, бастакы кууруска үөрэнэ сырыттахпына, арааһа 15 сыллааҕыта эҥин буолуо, ийэм куопта атыылаһан биэрбитэ. Ол куоптатын күндүтүк санааммын, баччааҥҥа диэри илдьэ сылдьабын. Элбэҕи быһаарар мунньахтарга, дуогабар баттаһарбар кэтэбин, испэр “дьоллоох куоптам” диибин. Туруга этэҥҥэ, ханан да өҥө да бара илик.
Анна Николаева, устудьуон:
— Мин оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, дьонум тугу ылан биэрбиттэрин кэтэрим. Билигин үһүс кууруска үөрэнэбин, дьоммуттан харчы ылбаппын, истипиэндьийэм таһынан үлэлээн харчылаһабын. Онон баҕарбыппын атыылаһан таҥнабын. Аҕыйах таҥастаахпын, ол эрээри онтум барыта хаачыстыбалаахтар. Маҕаһыыҥҥа өр көрөн, тэҥнээн, талан атыылаһабын. Интэриниэт маҕаһыыннарга итэҕэйбэппин. Ханнык баҕар фирматтан таҥнабын, сыанаттан улаханнык иҥнээччим суох. Чэпчэки даҕаны, ыарахан даҕаны сыаналаах таҥастардаахпын. Атах таҥаһа уонна суумка сыаналаах, “курутуой” буоллахтарына сөп дии саныыбын. Мин бу билигин кэтэ сылдьар бачыыҥкам 25 тыһыынча солкуобайдаах этэ. Үс сыллааҕыта атыыласпытым. Унтуу сыанатын саҕа баар быһыылаах, хаачыстыбалаах уонна ичигэс. Сыанатыгар эппиэттэһэр. Оттон суумкабын быйыл харчы мунньан-тараан, 32 тыһыынча солкуобайга Москваттан атыыласпытым. Кырдьыгынан эттэххэ, этикиэткэтигэр тирии диэн суруктааҕа даҕаны, биһиги кыһыммытын тулуйбата, биир муннуга тута хайа барбыта.
Прокопий Данилов, устудьуон:
— Таҥаска улаханнык болҕомто уурбаппын. Туох баарынан таҥнабын. Сүрүнэ, бэйэбэр барсар, ичигэс эрэ буоллун. Ол эрээри, наһаа алдьаммытынан, элэйбитинэн сылдьыбаппын. Күһүн үөрэх саҕаланыыта кэтиэххэ айылаах таҥаспын барытын атыыласпытым. Онон үөрэх дьылын бүтэрэбин, харчы бараабаппын. Аны манна диэн эттэххэ, истиили да улаханнык тутуспаппын. Хара бачыыҥкабын кытта спортивнай ыстаан да кэтээччибин. Мааныга кэтэргэ биир-икки таҥастаах буоллахха сөп дии саныыбын. Уопсайга хоско бииргэ олорор уолаттарым күүлэйдии баралларыгар, бэл, муодунай курдарын, бэргэһэлэрин, бэрчээккэлэрин уларсыһаллар. Эбэтэр мин кыра куурус буоламмын, таҥаска болҕомто уурбаппын дуу?
Ирина Степанова, эдэр үлэһит:
— Мин үгүс таҥаспын тиктэрэбин. Маҕаһыыҥҥа ымсыыра көрбүт таҥастарбын хаартыскаҕа түһэрэбин уонна иистэнньэҥҥэ тиктэрэбин. Маннык быдан барыстаах эбит. Ааспыкка алта тыһыынча солкуобайдаах сэлиэччиккэ ымсыырбытым. Онтум тиктэриибин, миэтэрэнэн таҥаспын кытта үс тыһыынча солкуобайга тэҥнэстэ. Өссө бэйэм иистэнэргэ үөрэниэхпин баҕарабын, оччоҕуна өссө барыһырабын буоллаҕа. Ипэтиэкэ, кирэдьиит үйэтигэр олорон, сүүстүү тыһыынчалаах саҕынньаҕы, уоннуу тыһыынчалаах түүппүлэни кэппэппин. Кирэдьиитим суох даҕаны эрдэҕинэ кэппэтэҕим. Таҥас сыаната буолбакка, тас көстүүтэ, тупсаҕайа оруолу оонньуохтаах буоллаҕа!
Хаартыска – интэриниэттэн.
Айтана Аммосова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru