Муус устар 10 күнүнээҕи туругунан, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох, 142 тыһыынча 736 таба, ол иһигэр 67 тыһыынча 468 ийэ таба баар. Табаны иитиигэ идэтийэр 106 хаһаайыстыбаҕа 1295 киһи (1051 табаһыт, 244 чуумсук) үлэлиир.
edersaas.ru
Табаһыттар сылга иккитэ, кыстаабыт сирдэриттэн сайыҥҥы маршруттарынан баралларыгар итиэннэ кыстыкка киириигэ табаларын мунньан ааҕар, наардыыр, атыннык эттэххэ харааллыыр идэлээхтэр. Быйыл сааскы хараал туругун, уопсайынан табаны иитии салаатын туругун уонна инники былааннарын туһунан Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин үгэс буолбут хотугу салааларга отделын салайааччы Иннокентий Баланов маннык кэпсиир:
Сааскы хараал түмүктэннэ
—Хараал диэн биир саамай эппиэттээх дьаһал буолар. Табаһыттар табаларын мунньан ааҕаллар, аналларынан наардыыллар, бэтэринээрдэр эмтиир-сэрэтэр үлэни ыыталлар, хаан анаалыһын ылаллар. Хаһаайыстыбалар исписэлиистэрэ табаһыттары кытары сирэй көрсөн, зоотиэхиньиичэскэй дьаһаллары тэрийэллэр, араас хаһаайыстыбаннай боппуруостары быһаараллар. Онон бу кылгас кэм иһигэр бэрт элбэх үлэни оҥорор ирдэнэр. Ол иһин биир идэлээхтэригэр атын нэһилиэктэртэн уонна улуустан бэтэринээрдэр тиийэн көмөлөһөллөр. Хаһаайыстыбалар билигин хараалы түмүктээннэр, табаны төрөтөр мэччирэҥнэригэр таҕыстылар, ол эбэтэр төрүөҕү мүччү туппат инниттэн ийэ табалары сүрүн үөртэн араардылар. Кыһын этэҥҥэ ааһан, быйыл ханна даҕаны таба туруга куһаҕана суох, онон төрүөҕү ылар инибит диэн эрэнэбит.
Алдан, Өлөөн, Эдьигээн, Эбээн Бытантай улуустарыгар үгүс кутталы бөрө үөскэтэр. Олору утары хаһаайыстыбалар охсуһа сатыыллар. Экология, айылҕаны туһаныы уонна ойуур хаһаайыстыбатын министиэристибэтин чахчытынан, бу сылга киириэхтэн 220 бөрө өлөрүлүннэ, былырыын баччаларга 218 бөрө, иллэрээ сыл 223 бөрө дьакыллыбыта.
Үп-харчы тиэрдилиннэ
Салааны сайыннарыыга көрүллэр субвенция тохсунньуттан муус устар ыйга диэри тыырыллыбыт харчыта уон тоҕус улууска толору тиэрдиллэн турар. «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 2020-2024 сылларга тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы уонна тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын, сырьетун итиэннэ ас-үөл ырыынагын сүрүннээһин судаарыстыбаннай бырагырааматын» чэрчитинэн, таба хаһаайыстыбаларын үбүлээһин вездеходтары, араадьыйанан сибээс ыстаансыйатын, көһө сылдьар дьиэлэри атыылаһыы, таба хараалын тутуу итиэннэ симиэнэҕэ 50 табаны өлөрөн астыыр модульнай буойунаны тутуу ороскуоттарын сороҕун толуйарга көрүллэр. Материальнай-тиэхэньиичэскэй базаны саҥардыы уонна саҥа технологиянан сэбилэнии ороскуотун сороҕун толуйууга субвенция ылааччылары талыы куонкуруһа кулун тутар 18-26 күннэригэр ыытыллыбыта. Инньэ гынан, билигин хаһаайыстыбалары кытары сөбүлэһии түһэрсэ сылдьабыт.
Судаарыстыба көрөр субвенцията хаһаайыстыбаларга тохсунньу 1 күнүгэр баар таба ахсаанынан оҥоһуллар уонна статистика чахчытыгар олоҕуран, сыл устата кыратык уларыйыан сөп. Бүтэһиктээх чахчылар хаһаайыстыбалар сыллааҕы отчуоттарын туттарбыттарын кэнниттэн, бэс ыйыгар чуолкайданаллар. Өрөспүүбүлүкэ сирэ-уота олус киэҥ, улуус улуустан айылҕатын араастаһыыта, уратыта элбэх. Өйөбүлү оҥорууга ол учуоттанар. Быйыл биир табаҕа көрүллэр көмө харчыта маннык быһылынна:
1. Туундара зонатыгар – 4 122 солк. 2. Туундара былаастаах ойуур зонатыгар – 4 617 солк. 3. Хайалаах тайҕа зонатыгар – 5 524 солк. 4. Тайҕа зонатыгар – 8 039 солк. Оттон 500-кэ диэри табалаах хаһаайыстыбаларга 3 834 солк. көрүлүннэ.
Инники соруктар
Билигин хаһаайыстыбалар кыһыҥҥы суолу баттаһа эһиилгигэ диэри наада буолар астарын-үөллэрин, туттар тэриллэрин, матырыйаалларын сороҕун Дьокуускайтан атыылаһан, сороҕун улуустарын кииниттэн ылан, ыстаадаларга тиэрдэ сылдьаллар. Хаһаайыстыбалар салайааччылара хас биирдии табаһыт, чуумсук доруобуйатын туругун көрдөрүнэрин тэрийиэхтээхтэр. Табаны чөл тутар, төрүөҕү мүччү туппат инниттэн, ардай аһыылаах кыыллартан көмүскэнэр дьаһаллары мөлтөппөккө, бөрөлөр ханан кэлэллэрин-баралларын кэтии сылдьаллара, наадалаах кэмигэр суһал дьаһаллары ылаллара ирдэнэр. Табаларын ахсаанын сөптөөх кирбиигэ тиэрдибит икки улуус: 16 тыһыынча табалаах Анаабыр, 22 тыһыынча табалаах Усуйаана эт соҕотуопкатыгар анаан, табаны уотууга үлэлиир ыстаадалары тэрийиэхтээхтэр.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскалары Иннокентий Баланов тиксэрдэ.