Бүгүн, Ийэ тыл, сурук-бичик күнүгэр, төрөөбүт күннээх суруйааччылардаахпыт, айар куттаах дьонноохпут биһигини икки бүк үөрдэр. Кинилэр айылҕаттан айдарыллан кэлбит аналларын олохторун тухары илдьэ сылдьан, сахабыт литературата сайдарыгар, кэлэр көлүөнэ ыччаттарбытыгар сахалыы тыл сүмэтин иҥэрэргэ кылааттарын киллэрсэллэр.
edersaas.ru
Биир оннук киһинэн суруйааччы Иннокентий Лукачевскай-Силис буолар.
«Бу үүммүт 2022 сылга «Иэйии түһүлгэтэ» түмсүү салайааччыта, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, улуустааҕы «Уран тыл» түмсүү чилиэнэ, 7 кинигэ ааптара, бэйиэт, прозаик Иннокентий Дмитриевич Лукачевскай-Силис 60 сааһын туолар.
Кини Уус Алдан улууһугар күн сирин көрбүтэ. 1988 cыллаахха Саха судаарыстыбаннай университетын бүтэрэн, Мүрү орто оскуолатыгар учууталынан үлэтин уһун суолугар киирбитэ. Ыал буолан Таатта Чөркөөҕүттэн төрүттээх Мотрена Васильевнаны кэргэн ылан, кырдьаҕас Чөркөөххө көһөн кэлбитэ. Сахабыт тылын сүмэтэ иҥмит, улуу дьон уутуйан үөскээбит Таатта Чөркөөҕүн сирэ кини айар иэйиитин уһугуннарбыта, умсугутуулаах уран тылга угуйбута.
Дмитрий Иннокентьевич оччолорго тэриллибит «Араҕас сулус» диэн суруйар талааннаах дьон түмсүүтүгэр киирэн айымньылаахтык үлэлээн, суруйар үлэҕэ ылларбыта. Дьону тардар кэпсээннээх киһи прозаик быһыытынан билиннэ, кинигэ тиһэн киэҥ ааҕааччыга таҕыста.
Талааннаах киһи барытыгар талааннаах дииллэринии, кини технология, черчение, ОБЖ биридимиэттэригэр оҕолору үөрэтэн, бэйэтин сатабылыгар, уһанар эйгэҕэ үгүс ыччаты уһуйда. Үтүө үлэ түмүктээх Иннокентий Дмитриевич — РФ «Дойдуну көмүскээччи», СӨ вице-бэрэсидьиэнин мэтээллэрин, «Таатта улууһун култууратыгар кылаатын иһин» бэлиэ, о.д.а. үгүс элбэх бэлиэ, мэтээл хаһаайына», — диэн Чөркөөхтөн «Иэйии түһүлгэтэ» түмсүү чилиэннэрэ эҕэрдэлэрин ыыталлар уонна өссө даҕаны үгүс ситиһиилэри, айымньылаах үлэни, кытаанах доруобуйаны, дьиэ кэргэнигэр дьолу- соргуну баҕараллар.
Поэтесса Мария Решетникова-Арылы Дуйдаах:
«Саха саарына дэтэр
Мындыр сааскар үктэнэр,
Тоҕо эрэ табыллан
Ийэ тыллыын сиэттиһэр
Бастыҥ, мааны күҥҥүнэн
Эн-мин дэһэр дьоҥҥуттан
Алгыстардаах эҕэрдэ
Сарсыардаттан тиһиллэн,
Хотоҕостуу субуллан
Хостонноҕо буолуохтун!
Биирдэ кэлэр олоххо
Иҥэн сүппэт аналлаах,
Талыы Таатта сиригэр
Силис тардар ыйаахтаах,
Ырыа-хоһоон иэйиилээх,
Сэһэн-кэпсээн кэһиилээх
Суруйааччы диэн ааттаах,
Сырдык эрэ санаалаах
Сырыт өрүү дьоһуннук,
Кыайа-хото, хорсуннук.
Маһы илэ хаамтарар
Уус тарбаҕыҥ ахсыттан,
Тылы талбыт имитэр
Уран кутуҥ иһиттэн
Төрөөн истин Айымньы,
Үрдээн истин кыһамньы,
Сурулуннун аан бастаан
Силис уолтан арамаан,
Тутулуннун баараҕай
Көмүлүөктээх балаҕан.
Омун-төлөн сүрэҕиҥ
Сүрэҕэлдьиир буолбатын,
Иҥиир-ситии тирэҕиҥ
Түөрэҥэлээн ылбатын,
Өссө ордук өрөйөн
Үлүмнэһэн үлэлээ,
Олох үллэр үөһүгэр
Үөрэ-көтө көрүлээ!» -– диэн буруолуу сылдьар хоһоонун биир дойдулааҕар Иннокентий Лукачевскайга анаата.
ххх
Бэйиэт, прозаик, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Иннокентий Дмитриевич Лукачевскай-Силис 1962 сыл олунньу 13 күнүгэр күн сирин көрбүтэ. Уус Алдан улууһун Өнөр нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1979 с. Дүпсээ орто оскуолатын, 1984 с. Намнааҕы педагогическай училищены бүтэрбитэ. 1997 сыллаахха Саха судаарыстыбаннай университетын бүтэрэн баран, Мүрү орто оскуолатыгар учууталлаабыта. 1997 сылтан Таатта улууһун П.А.Ойуунускай аатынан Чөркөөх орто оскуолатын тэрийээччи-учууталынан ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар. СӨ үөрэҕириитин туйгуна.
Суруйааччы «Кыдьымах» (хоһооннор, кэпсээннэр), «Эн күннээх ыллыккар» (ахтыылар), «Күөмчүлэммит таптал» (сэһэн), «Быһымах санааттан быһылаан» (сэһэннэр, кэпсээннэр) диэн дьоһун кинигэлэрдээх. Өссө икки уус-уран кинигэтэ суруллан, бэчээккэ тахсарга бэлэм.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru