Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Бүлүү улууһуттан 1988 киһи ыҥырыллыбыта. Кинилэр ортолоругар Тааһаҕар нэһилиэгин олохтооҕо Михаил Иванов баара.
edersaas.ru
1990 сыллаахха Улуу Кыайыы 45 сылыгар кини сиэнэ, оччолорго 8 кылаас үөрээнээччитэ, билигин Тааһаҕардааҕы «Эйгэ» норуот айымньытын киинин уус-уран салайааччыта Гульнара Алексеева Аҕа дойду сэриитин, тыыл, үлэ бэтэрээнэ Михаил Николаевич Ивановтан ахтыы ылан үйэтиппитэ.
Улуу Кыайыы 75 сылыгар сэрии кыттыылааҕын ахтыыта «Саха сирэ» хаһыакка, «Эдэр саас» саайтка бэчээттэнэн, үйэ саас тухары устуоруйаҕа киирдэ.
— Мин аҕабын кытта кыра эрдэхпиттэн оттуур этим. Аҕам куоракка баайдарга киирэн үлэлиирэ Онон Расторгуев, Дигиэтэп диэн атыыһыттарга үлэлээн, айахпытын ииттэн олорбуппут. Онно үлэлээн, аҕабыт атыыһыттар оҕолорун кыччаабыт таҥастарын биһиэхэ ыытар этэ. Оннук 10 сааспытыгар дылы ииппитэ. Онтон уончабыттан аҕабар от охсорго, мунньарга көмөлөһөрүм. 18 саастаахпар «Табаарыстыба» диэн тэриллэ сылдьыбыта, онно арааһынай үлэлэргэ үлэлээбитим. 1935 сыллаахха «2-с Пятилетка» холкуоска ыалларбытын кытта киирбиппит. Холкуоска биир ынаҕы биэрбиппит. Миигин үлэ кытаанаҕар ыыталлар этэ. 40 га оту охсорум. 10 хонукка «Ыстахаанап дэкээдэтин» оҥороллор этэ, онно гааттан ордугу охсор ыстахаанабыс этим.
Ас-таҥас тиийбэт этэ: ынах этэрбэһинэн сылдьаҕын эбэтэр сайын — атах сыгынньах. Онтон кыһын сылгы этэрбэс кэтэрбит. Мундулаан мас холбоҕор кутан тоҥорорбут, онтон сайын ууччахха мас уһаакка суорат бүрүйэн уурар этибит. Күһүн ол муспут суораккын хостуугун. Кыһын бэһи ириэрэн баран, кыһыйаҕын. Онтон били мундугун, бэскин бииргэ оргутаҕын, онтон таргын кэмнээн, үөрэҕэ кутаҕын. Ол олус үчүгэй буолааччы, оннук аһаан-таҥнан олорбуппут. Эйэлээх олоххо олорон, сырдык күн этиҥ эппитинии «сэрии буолбут үһү» диэн олус куһаҕан сураҕы истибиппит. 1942 сыллаахха сэриигэ ыҥырыллан баран, төннөн кэлбитим. Онтон бэс ыйыгар 1943 сыллаахха иккистээн ыҥырыллан, «Догорье» байыаннай чааска түбэспитим. 1945 сылга диэри Японияны харабыллаабытым. Кыайыы күнүн «Догорьеҕа» ылбытым. Дьэ, «ураа» хаһыы бөҕө буолта. Дьоппуон сэриитигэр 1945 сылга от ыйыгар киирбиппит.
Онтон күһүн Японияны кыайан, чааспытыгар «Догорьеҕа» кэлбиппит. 1946 сыллаахха биир ый госпитальга сыппытым. Онтон Улан-Удэҕэ тиийэн, боробуос оҥорор сыахха киирэн үлэлээбитим. Онно байыаннай чаас баар этэ. 200 солкуобайы бириэмийэ ылар этим. «Догорьеҕа», сулууспалаабыт ол чааспар «Победа над Японией», «Победа над Германией» мэтээллэри биэртэрэ. Онтон Улан-Удэттэн 1947 сыллаахха дойдубар эргиллэн кэлбитим. Бүлүүгэ олунньу 11 күнүгэр байыҥкамаакка учуокка турбутум. Онтон кэлэн «2-с Пятилетка» холкуоска үлэлээн барбытым. 1950 сыллаахха «Ворошилов» уонна «2-с Пятилетка» холбоспуттара. Онно даҕаны араас үлэни үлэлээн сылдьыбытым. Биэнсийэҕэ тахсыахпар диэри звено биригэдьииринэн үлэлээбитим. 1955 сыллаахха ВДНХ-ҕа бара сылдьыбытым. 1956 сыллаахха баартыйа кэккэтигэр киирбитим.
… Ити курдук, уот сэрии кыттыылаахтарын ыччаттара кинилэр тыыннаахтарына ахтыы ылан хаалбыттара, тугунан да кэмнэммэт дьиэ кэргэн сыаннаһа, реликвията. Михаил Иванов Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыттан, Улуу Кыайыыны уһансыбыт сындалҕаннаах сырыылара, төрөөбүт дойдутугар бэриниилээх, харса суох хорсун санаата үүнэр көлүөнэҕэ үтүө холобур буолуохтун.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru