Нэдиэлэни быһа оҥостон-оҥостон баран, бүгүн “бултаһа” тахсарга, “дьон дьиэтигэр олорбот” дииллэрин илэ харахпынан тахсан көрөргө быһаарынным. Урутаан эттэххэ, санаам түстэ, кэмсинним да диэххэ сөп. Тоҕо?
Тэрилтэбит тэйиччиттэн (удаленно) үлэҕэ көһөрбүтэ быданнаата. Тоҕото өйдөнөр. Бу кэм тухары дьиэбиттэн ырааппаппын. Бүтэһигин нэдиэлэ анараа өттүгэр дьиэм аттынааҕы маҕаһыыҥҥа тахсан киирбит эбиппин. Онон уу харахпынан баран көрөргө быһаарынным. Балачча толкуйдуу түһэн баран, бааһынай ырыынагын таллым.
Хаартыскаҕа түһэрэр киһи быһыытынан төлөпүөнүм төһө сэрээттээҕин бэрэбиэркэлээтим, сэрэххэ диэн дастабырыанньабын, көҥүллүүр сурукпун угуннум.
Дьиэм аанын арыйааппын кытта, хлор сыта саба биэрэр. Аны таһырдьа тахсыбытым, саас эбит. Мин эрэ халыҥ кууркалаах, сааскы да буоллар түүлээх бэргэһэнэн сылдьар эбиппин. Хайыамый, быстыам дуу, ойдуом дуу, үһүс нүөмэрдээх оптуобус хаһан кэлэрин ала-чуо көрөн олорон тахсыбыт буолан, хойутуом диэн төннүбэтим. Онтон ураты ырыынакка чугаһыыр оптуобус билиҥҥитэ көстүбэт. Хойутаатым да, биир чааһынан биирдэ кэлэр. Уһуннук күүттэрбэтэ, бу тиийэн кэллэ. Киирэн олордум, бэйэбиниин бэһиэбит. Хата, суоппар мааскалаах. Куорат киин уулуссатын тухары биэстэн эбиллибэтибит. Онтон иккитэ сааһыра барбыт дьон. Сорохтор букатын даҕаны мааскалара суох.
Оптуобустан түһэн, быһалыы баран иһэн цииркэ дьиэтин аттыгар билэр кыыспын көрсө түстүм, өр көрсүбэтэх дьон быһыытынан “пирибиэт” бөҕөтүн түһэрдибит. Дистанцияны тутуһабыт диэн икки миэтэрэ курдук тэйиччи туран кэпсэттибит.
Ити курдук, ырыынакпар тиийдим. Таһырдьа атыылааччылар киһи аҕыйах буолан, нуктуу олороллор, бэйэ-бэйэлэрин кытта кэпсэтэллэр. Эт атыылыы олорор саха дьахтарыттан: “Атыылаһааччы аҕыйах дуу?”, — диэн туоһулаһабын. “Оннук. Дьон олох аҕыйах. Бүгүн өссө син абына-табына да буоллар бааллар. Ааспыт нэдиэлэҕэ оптуобус сылдьыбат буолан, букатын суохтара. Атыыбыт хас да бүк түстэ”, — диэн кэпсиир.
Ырыынак иһигэр киирбитим барыта ас-үөл уонна хаһаайыстыбаннай малы-салы атыылыыр маҕаһыыннар аһаҕастар. Үлэһиттэр бары мааскалаахтар эрээри, ахсааннаах киһи кэтэ сылдьар, үгүстэр айахтарын эрэ бүөлэммиттэр, муннулара аһаҕас. Атыылаһааччы аҕыйах да буоллар баар, улахан аҥаардара саас ортолоох дьон. Хаһааналлар быһыылаах, бакыат муҥунан тутуурдаахтар. Уон киһиттэн үһэ-түөрдэ мааската суох быһыылаах, ол быыһыгар биир саастаах эмээхсин мааскаламматах.
Иһирдьэ эрээттэринэн кэрийэн баран тахсан иһэн көрбүтүм, биир сиргэ дьон үмүөрүспүт. Бүтэһик киһиттэн кэлэн: “Тугу атыылыылларый?”, — диэн ыйытабын. Онуоха: “Чурапчы “силиипкитэ”, халбаһыта”, — диир. Иһирдьэ элбэх киһини киллэрбэттэр быһыылаах, ол иһин таһыгар уочараттаан тураллар эбит. Балтараа миэтэрэ тэйиччи турар да диэн суох, сорохтор мааскалара даҕаны мэлигир. Ыраахтан хаартыскаҕа түһэрэн баран түргэнник тэскилииргэ сананным.
Бастакы мэндиэмэҥҥэ түһэн баран тахсан иһэн хараҕым “имбирь” диэн сурукка хатанар. Бачча кэлбиччэ киирэн ыйытыахха диэн уочаракка турабын. Иннибэр биир киһи баар. Манна имбирь 100 кыраама 65, лимон биир устууката 85 солкуобай эбит. “Имбирь – это сила жизни” диэн суруктаах. Чэ кэбис, бүгүн атыылаһан бүтүө суох диэн аттынааҕы атыыһыкка тахсабын. Манна имбиирдэрэ 600 солкуобай эбит. Ону көрөн “тоҕо үрдүк сыаналааҕый” диэн санаабын биллэрбиппэр: “Билигин уларытаары турабыт, 500 солкуобай”, — диэт, кимиэхэ эрэ уларыт диэн сорудахтыыр. “Ити диэн кыра дии. Ааспыт нэдиэлэҕэ сорохтор тыһыынчаҕа тиэрдэ сылдьыбыттара. Баазаҕа сыана үрдээн, биһиги эмиэ үрдэтэргэ күһэллибиппит”, — диэн кэпсиир. Мин дьоҕойон: “Чахчы көмөлөһөр дуо?”, — диэн ыйытабын. Онуоха: “Көмөлөһөр дииллэр дии. Уопсайынан, имбирь, лимон, чеснок туһалаах”, — диэн этэр.
Ырыынак кирилиэһин түһэн иһэн алта уончалаах икки дьахтар: “Харантыыны кэлэр нэдиэлэҕэ уһулаллар ини. Ыалдьыбыт киһи аҕыйаан эрэр үһү”, — диэн кэпсэтэллэрин истэн – Саарбах, бүгүн сөмөлүөттэн букатын сэттэ температуралаах киһини булбуттар үһү, — диэн туораттан кыттыһан, санааларын түһэрэн кэбистим быһыылаах. Оттон чахчыта оннук эбээт! Ол кэриэтэ, дьиэҕэ хам хатанан олорбут ыыра ордук. Хомойуох иһин, дьон улахаҥҥа уурбат, доруобуйатыгар кыһаммат эбит. Дьон уулуссаҕа көҥүл күүлэйдииллэр дииллэрэ оруннаах эбит.
Суотабай сибээс маҕаһыыныгар наадыйар буолан, ырыынактан тахсан иһэн ааннары тардыалаан көрдүм да, хатыылаахтар. Оптуобуһум чугаһынан көстүбэт, онон сатыы дьиэлииргэ сананным. Таһырдьа дьон элбэх, эппитим курдук, үгүстэрэ орто саастаахтар, биир оскуола оҕото.
Дьокуускайдааҕы көтөр фабрикатын анал маҕаһыынын ааныгар “Уважаемые покупатели! Просим заходить в помещение по 1 человеку и придерживаться безопасного расстояния в очереди 1 м — 1,5 м” диэн суруктаах. Хата, дьон тутуһар эбит, таһырдьа үс киһи уочараттаан турар.
Аттынааҕы олохтоох ас-үөл маҕаһыыныгар эмиэ “Уважаемые покупатели! Просим соблюдать дистанцию” диэн суруктаах. Хаартыскаҕа түһэрэ турдахпына, сэттэ уонун лаппа ааспыт, мааската суох эмээхсин тахсан кэлэр. Соһуйан, бэл, тылбыттан матабын.
Куорат киинигэр биир суотабай сибээс маҕаһыына үлэлии турар эбит. “Атыттар үлэлээбэттэр дии. Эһиги тоҕо үлэлиигитий?”, — диэн ыйытабын. Онуоха атыы-эргиэн кииннэригэр баар маҕаһыыннар сабыылаахтарын, оттон туспа турааччылары үлэлииллэр дэһэллэр.
Ленин болуоссатыгар тахсыбытым, уулусса икки кытыытынан киһи баһаам. Оҕонньоттор, эмээхситтэр тоҥолохторуттан ылсан дьаарбайа сылдьаллар. Бэри диэн бэркиһээтим. Төһө эмит сэрэтиллибитин үрдүнэн, дьон бэйэтин доруобуйатыгар (атын дьон доруобуйатын туһунан этэ да барыллыбат!)үрдүнэн, дьалаҕайдык сыһыаннаһар эбит. Итиннэ үстүү, манна биэстии буолан уонна уочаракка турааччылары аахсыбатахха, эбиитин сөтөллөн хахсыйар дьон бааллар. “Таҥара сэрэҕи таптыыр” диэн өс хоһооно баар эбээт. Бука, өбүгэлэрбит өйтөн ылбатах буолуохтаахтар.
Людмила ПОПОВА, edersaas.ru