— «Пирибиэт! Доҕоруом, ыарахан балаһыанньаҕа түбэстим, көмөлөстөххүнэ эн эрэ көмөлөһөр кыахтааххын. Бэнидиэнньиккэ диэри 5000 солкуобай иэстиир кыахтааххын дуо?” манныкка майгынныыр ис хоһоонноох суругу “доҕоргутуттан” тута сылдьыбыккыт дуо? Түөкүттэр харчы туура тутар ньымаларыттан биир саҥалара – дьиҥнээх доҕоруҥ түһээн да баттаппакка сырыттаҕына, кини тус профилыгар майгынныыр куоппуйаттан “личкаҕар” киирэн аһыннарар сурук көмөтүнэн харчы суйдааһын буолар. Кибер-түөкүттэр киһи тус дааннайдарын (ол иһигэр үбү эмиэ) уорууга ити курдук ньымалары туһаналлара күн-түүн үксээн иһэр. Сыыппара эйгэтигэр харыстабыл саамай кэбирэх сиринэн билигин даҕаны киһи буолар.
“Социальнай инженерия” эбэтэр “киһини утары атаака” диэн психологическай уонна социологическай албастары дьүөрэлээн кистэлэҥнэри, харыстанар информацияны туура туттарар технологиялары ааттыыллар.
Дьиҥнээх олоххо бу ньымалары туһаныынан дьарыктанар “сыыппара эйгэтин түөкүттэрин” атыннык “социальнай инженердэринэн” ааттыыллар. Көмүскэммит систиэмэни алдьатан киирэн, кистэлэҥ дааннайдары уорууга харыстаныылаах систиэмэ саамай кэбирэх сүһүөҕүнэн киһи буолар. Холобур, уустук пароль, уларытыллар пин-код көмөтүнэн харыстаммыт төлөпүөн, көмпүүтэр кодун таайа сатыахтааҕар, ити тиэхиньикэни туһанар киһини аһыннаран, албыннаан бүтэр уһугар соһутан, куттаан даҕаны кистэммит информацияны ылааһын үөрэхтээх “инженергэ” быдан судургу. Хомойуох
иһин, бэрт үгүс дьон социальнай хакердарга улахан күһэйиитэ да суох кистэлэҥ информацияны бэйэлэрэ кэпсээн биэрэллэр.
Аныгы үйэ түөкүттэригэр киирэн биэрбэт туһугар, хас даҕаны судургу көмүскэнэр ньымалары өйдүү, туһана сылдьыахтааххыт:
Сэрэхтээх буолуҥ. Туппут суруккут аадырыһын болҕойон көрүҥ – билэр киһигит профилын куоппуйатын оҥорон онтон суруйуохтарын сөп. Онон сурук ис хоһооно, туруга, суруллубут ньымата тугунан эрэ атыҥыратар буоллаҕына, суруйбут киһиэхэ тус эрийэн чуолкайдыыр сөптөөх быһаарыныы буолуо. Ханнык эрэ саайтка тус дааннайдаргытын киллэриэхтээх буоллаххытына, саайт аадырыһын болҕомтолоохтук көрүҥ, ордук чуолаан билбэт киһигит ссылка биэрбит буоллаҕына, сэрэхтээх буолуҥ. Саайт аатыгар, доменыгар кыра да сыыһа суох буолуохтаах. Туох эрэ саарбахтатар түгэн баар буоллаҕына, тиэхиньиичэскэй көмө сулууспатыгар эрийэн билсиҥ, эбэтэр ааттанар тэрилтэҕэ эрийэн туоһулаһыҥ.
Харыстанар информацияны кытта атын дьон көрөн турдаҕына үлэлээмэҥ. Кэннигэр киһи турара эмиэ сэрэхтээх “плечевой серфинг” диэн ааттаммыт социальнай инженерия көрүҥэ баар – кэннигиттэн уоран көрүү түөкүттэргэ туһалаах буолуон сөп.
Бигэргэммэтэх, саарбах саайтарга кииримэҥ, “босхо” файллары хачайдаамаҥ.
Биир паролу араас-араас тус бэйэ уонна үлэ ресурсаларыгар туһанымаҥ.
Антивирус бырагырааманан туһанар буолуҥ – биллэр антивирустарга барыларыгар кутталлаах ресурсалары тургутан көрөр үнүстүрүмүөннээхтэр.
Үлэлиир хампаанньаҕыт ис кистэлэҥи харыстыыр бэлиитикэтин болҕойон ааҕыҥ. Бары үлэһиттэр киирэр дьону кытта хайдах үлэлиэхтээхтэрин ыйар быраабылалары олоччу билиэхтээхтэр. Сокуону кэһэр өтөн киирии түгэнигэр тугу гынар туһунан хас биирдии үлэһит эрдэттэн билэр буолуохтаах.
Күннэтэ сэрэхтээх буолуҥ, харыстаныы судургу быраабылаларын тутуһа сылдьыҥ.
edersaas.ru