Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин астыыр-үөллүүр салааҕа департаменын салайааччыта Василий Афанасьев кэлэр сылтан үүтү атыылаһыы механизма уларытыллар уонна «үүт харчыта» үрдэтиллэр буолбутун маннык быһааран кэпсээтэ:
– Кэлэр 2017 сылтан Тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы сокуона күүһүгэр киирэринэн, сокуон 11-с ыстатыйатыгар сөп түбэһиннэрэн, сиикэй үүккэ соҕотуопкалыыр сыана алын кээмэйэ олохтонор буолла. Ол 45 солкуобайынан быһылынна. Бу сыыппараны салгынтан ылбатыбыт. Өрөспүүбүлүкэ бары киэптээх хаһаайыстыбаларын, кэтэхтэн саҕалаан кэпэрэтиипкэ тиийэ, 1 киилэ ыаныллар үүт нормативнай бэйэҕэ турар ороскуотун (себестоимоһын) үөрэтэн-ырытан көрдүбүт. Онтубут ортотунан 45 солк. тэҥнэстэ.
Иккиһинэн, үүтү атыылаһыы механизма эмиэ уларыйар буолла. Билиҥҥэ диэри «үүт харчытын» субсидияҕа уонна атыылаһар сыанаҕа арааран кэллибит. Ол эбэтэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн көрүллэр 30 солкуобайга үүтү тутар, астыыр тэрилтэ 6 солкуобайтан 10 солкуобайга диэри атыылаһан эбии төлүүр. Быйыл атыылаһар сыана ортотунан 8,5 солкуобайга тэҥнэстэ.
Үүнэр сылтан «субсидия» диэн суох буолар, умнуллар. Билигин соҕотуопкалааччы судаарыстыба харчытын тиксэрээччи оператор курдук үлэлии олороро аны тохтуур. Өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн соҕотуопкалааччыга киилэ үүккэ 35-тии солкуобайынан суоттаан субвенция үбэ тиксэриллэр. Онно соҕотуопкалааччы бэйэтин үбүттэн кырата 10 солкуобайы эбиэхтээх. Итиэннэ харчытын тута төлөһүөхтээх (ыйга хаста төлүүрүн кэпэрэтиип чилиэннэрин кытта бэйэтэ олохтуур, манна министиэристибэ орооспот).
Василий Владимирович этэринэн, 45 солкуобай иһинэн үүтү суордунан араарыахтара суоҕа. Оттон булгуччулаах 10 солкуобайын таһынан төһөнү эбэрин соҕотуопкалааччы бэйэтэ сүрүннүүр. Холобур, аппараатынан ыыр хаһаайыстыба үүтүн илиинэн ыыр ыаллааҕар балачча үрдэтэн тутуоҕа. Билигин өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн үүтү тутуунан 57 тэрилтэ дьарыктанар. Бу эмиэ сааһыланнаҕына эрэ табыллар. Быһа барыллаан, үүт туттарар 18 улуус баһыгар 30-ча соҕотуопкалааччы үлэлиэхтээҕэ торумнанар эбит.
Василий НИКИФОРОВ.