Уһун, тымныы кыһыны туораабыт хамсыыр харамай барыта сааһыары мөлтүөн-ахсыан сөп. Ол иһигэр киһи этэ-сиинэ битэмиинэ тиийбэккэ, иммунитета мөлтүүр, ыарытыйар. Маныаха айылҕа бу кыһалҕаны туоруурга бэлэмнээбит бэлэҕэ – сайын тэлгэһэҕэ тэпсэ сылдьыбыт сыыс отторбут, атын да эмтээх үүнээйибит организмҥа улахан туһалаахтар.
Араас хиимийэлээх, ыарахан сыаналаах эмтэри атыылаһар оннугар, бэйэбит сирбитигэр-уоппутугар үүнэр, олус уохтаах, күүстээх, эмтээх үүнээйибит туһатын билэр, быһаарсар, туһанар буоларбыт уолдьаста.
Ытырыык от (крапива)
Саҥа тыллыбыт сэбирдэхтэрин салаакка кутан, эбэтэр “смузи” оҥорон сиэтэххэ, муҥутуур туһаны ылаҕын. Нууччалар, бэл, күөх “щи” миинин буһараллар. Элбэх киһини быстаран өлөртөн быыһаабыт үүнээйи. Сааскы “авитаминоһу” крапива соҕотоҕун кыайар кыахтаах, тоҕо диэтэр, киниэхэ эрэ хлорофилл 8% баар. Атын ханнык да үүнээйигэ бачча элбэх хлорофилл суох.
Биһиэхэ крапива саас буолбакка, сайын үүнэр уонна хомуллар кэмэ кылгас. Онон хомуйан хатаран баран, саас, кыһын туһаныахха сөп. Бу элбэх битэмииннээх, кальцийдаах бороһуок буолар. Ууга оргутан баран, баттаҕы сайҕаннахха, үүнэригэр, хойдоругар туһалаах.
Хааны ыраастыыр, иһиини тохтотор, организм чөлүгэр түһэригэр, тыҥа, оһоҕос ыарыыларыгар, хаан аҕыйааныгар, варикозка, саахар ыарыытыгар, о.д.а. көмөлөөх.
Ньээм-ньээм (одуванчик)
Ньээм ото быар, үөс ыарыытын, диабеты, искэни, анемияны эмтииргэ, иммунитеты бөҕөргөтөргө, хааны тупсарарга туһаналлар. Ньээм от А, С битэмиинэ, тимирэ уонна антиоксиданнара элбэх.
Саас эрдэ үргээн баран, сууйан-тараан, ууга туруоран аhыытын аhараллар. Салаакка кутан сиэтэххэ, оhоҕос, куртах ыарыытын эмтиир. Үөс үлэтигэр уонна ас буһарарга комө буолар. 400 устуука сибэккини үргээн баран, биир киилэ сиропка кутан, барыанньа оҥоһуллар. Ону чэйгэ кутан истэххэ, сөтөлгө көмөлөһөр.
Ньээм от элбэх кальцийдаах, уҥуох улаатарыгар уонна бөҕө буоларыгар туһалаах. Сатаан утуйбат буоллахха, ньээм от киһи ньиэрбэтин уоскутар күүстээх. Ньээм отунан илиигэ үөн таҕыстаҕына эмтииллэр, хатаалы сотоллор, сирэйи маҥхаталлар.
Ньээм от силиһин хатаран баран мэлийэн, аһыах иннинэ 5 гр сиэтэххэ, атеросклерозтан быыһаныаххыт. Холестерины уонна атын куһаҕан шлактары таһаарар. Чэй оҥосторго биир ыстакааҥҥа 1 ч.нь. силиһин итии уунан кутан, сабан баран, 20-30 мүнүүтэ туруоран көйөрүллэр, оччоҕо эрэ туһалаах буолар.
Уокка сиэттэххэ, ону эмтиир маас оҥостуохха сөп. Таас бааҥкаҕа ньээм сибэккитин симэн баран, үрдүгэр мас арыытын кутаҕыт. Арыыта сибэккитин сабар буолуохтаах. Бааҥканы уулаах көстүрүүлэ иһигэр (түгэҕэр тирээпкэ тэлгээн баран) туруоран, 40 мүнүүтэ оргутаҕыт. Сойдоҕуна, сиидэлээн, ыган баран, уокка, итиигэ илиигитин сиэттэххитинэ, туттаҕыт.
Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: zab.ru