От ыйын 9 күнүгэр ыытыллыбыт тыа сирин кэпэрэтииптэрин уонна бааһынай хаһаайыстыбалар сайдыыларыгар туһуламмыт бастакы өрөспүүбүлүкэтээҕи форум кыттыылаахтара Сунтаар улууһун Күндэйэ нэһилиэгин “Сырдык аартык” кэпэрэтиибин үлэтин-хамнаһын үрдүктүк сыаналаатыгар итиэннэ атын нэһилиэктэргэ холобур оҥостуохха сөбүн эттилэр.
“Сырдык аартык” тыа хаһаайыстыбатын потребительскэй кэпэрэтиибин толорооччу дириэктэрэ, өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна Розалия Иванова хаһаайыстыба үлэтин-хамнаһын билиһиннэрдэ. Уон сыл анараа өттүгэр Күндэйэ нэһилиэгин дьаһалтатын (Егоров Б.Н., Никитин А.В.) көҕүлээһининэн, нэһилиэк 15 улахан хаһаайыстыбата итиэннэ 86 ыала ынах сүөһүнү көрүүгэ өҥөнү оҥорор кэпэрэтииби тэрийбиттэр, ону «Сырдык аартык» диэн ааттаабыттар. Кэпэрэтиип бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлинэн нэһилиэк баһылыга Андрей Никитин (2009-2014 сс.) үлэлээбит, билигин эдэр баһылык Иван Константинов бэрэссэдээтэллиир, толорооччу дириэктэринэн Розалия Иванова хаһаайыстыба тэриллиэҕиттэн үлэлиир. Кэпэрэтиип бастаан тэриллэригэр нэһилиэк социальнай-экономическай сайдыытыгар анал бырагыраама ылыллыбыт. Ол чэрчитинэн олохтоох бүддьүөттэн сыллата үп көрүллэр уонна алта сайылыгы чөлүгэр түһэрэр, астыыр сыаҕы кэпэрэтиипкэ биэрэн үлэлэтэр сорук турбут. 2009 с. кэпэрэтиип 380 т үүтү тутан астаабыт буоллаҕына, 2018 сылга ити көрдөрүү 1039 туоннаҕа тиийбит. Сүөһү ахсаана нэһилиэккэ бастаан 1025, ол иһиттэн ыанар ынаҕа 421 эбит, билигин 1151, онтон ыанар ынаҕа 497 буолбут.
Бородууксуйаны батарыы суотугар дохуот аахсан, кэпэрэтиип 2013 с. толору хааччыллыылаах астыыр дьиэни, сүүс ынах турар хотонун, 2015 с. субан сүөһү хотонун, 2014 с. үлэһиттэр сынньанар, таҥас уларыттар дьиэлэрин итиэннэ икки боксалаах харааһы туппут. Үлэһиттэргэ үлэлиир усулуобуйаны эрэ буолбакка, олорор усулуобуйаларын эмиэ тэрийэр сыалтан, 2014 с. икки кыбартыыралаах толору хааччыллыылаах уопсай дьиэни тутан үлэҕэ киллэрбит. Дьарыктаах буолуу улуустааҕы киинини үлэлээх буолуу киинин кытта үлэлэһэн, сыллата үс-биэс километр усталаах ходуһа, мэччирэҥ сирин бүтэйдиир. Кыһыҥҥы өттүгэр кэпэрэтиипкэ 14 киһи, сайыҥҥы өттүгэр сайылыктарга 24 киһи үлэлиир, ону таһынан төрөппүттэрин кытта сайылыкка түөрт уонча оҕо тахсан ньирэй көрөн, хамнас аахсар. Кэпэрэтиип бэйэтэ бас билэр ходуһата суох буолан, оту сүөһүлэрин көрдөрө биэрбит дьон хааччыйар эбиттэр.
“Сырдык аартык” былаана киэҥ. Ол курдук, 120 миэстэлээх саҥа хотону, эти астыыр сыаҕы уонна Сиэйэ,Түбэй нэһилиэктэригэр арыы сыаҕын дьиэлэрин тутуохтаах. Маны таһынан сайылыктары сөргүтүүнү, үлэhиттэргэ олорор дьиэни-уоту тутууну салгыы ыытар, олохтоох агро-оскуоланы кытары ситимнээхтик үлэлиир санаалаах. Билигин, хаһаайыстыбалары бөдөҥсүтүү, кэпэрэтииптэри тэрийии ыытыллар кэмигэр, «Сырдык аартык» үлэтэ атын нэһилиэктэргэ, улуустарга холобур буолар. Тоҕо диэтэххэ, ынах сүөһү ахсаана аҕыйыы турар кэмигэр нэһилиэк дьаһалтата сөптөөх сыалы-соругу туруоран үлэни-хамнаһы тэрийдэҕинэ, дьон-сэргэ маннык кэпэрэтииптэргэ түмсэн, сүөһүнү ииттэр, бородууксуйа оҥоһуллуутун элбэтэр итиэннэ үлэ миэстэтинэн хааччыллар кыахтаах эбит.
—-Үлэҕэ көҕүлүүр маннык холобурдар биһиэхэ олус наадалар, — диэтэ форуму түмүктүүрүгэр Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Денис Белозеров. – Бу форумҥа кэпэрэтииптэр салайааччыларын, бааһынай хаһаайыстыбалар баһылыктарын сэргэ 19 нэһилиэк баһылыга кыттынна. Олохтоох дьаһалта уорганнара хаһаайыстыбалары кытары ыкса итиэннэ биир сыалынан-соругунан үлэлиир буоллахтарына, нэһилиэктэргэ хамсааһын тахсыаҕа. Онон, баһылыктар дьону түмүөх итиэннэ миэстэҕэ оҥорон таһаарар үлэни-хамнаһы тэрийиини көҕүлүөх тустаахтар.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru