Сылгыһыт Гаврил Скрябин 16 сыл устата биэ ыан кымыстыыр

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Мэҥэ Хаҥалас улууһун Моорук нэһилиэгин олохтооҕо, «Белолюбскай» бааһынай хаһаайыстыба баһылыга Гаврил Скрябин 16 сыл устата биэ ыан кымыстыыр.

Гаврил Степанович 1956 с. Моорук нэһилиэгин Суолатыгар күн сирин көрбүтэ. Аҕата Степан Дмитрьевич Белолюбскай «Бочуот Знага» уордьаннаах орто сүһүөх салайааччы этэ. Кини холкуоска уонна сопхуос отделениетыгар 40 сыл устата биригэдьииринэн үлэлээн, норуот хаһаайыстыбатын сайыннарыыга улахан сыратын биэрбитэ. Ийэтэ Диалектина Спиридоновна Сосина, хомуньуус баартыйа оройуоннааҕы кэмитиэтин бастакы сэкиритээрэ Спиридон Иванович Сосин төрөппүт кыыһа, эдэр сааһыгар ыарахан ыарыыттан олохтон туораабыта. Ганя оччолорго биэс саастааҕа, бииргэ төрөөбүт түөрт оҕоттон иккистэрэ этэ. Степан Дмитриевич кыыһын уонна кыра уолун аймахтара иитэ ылбыттара. Онон Ганя быраата Донялыын абаҕаларыгар Скрябин Иннокентий Егоровичка (Лэкиэскэ) сэттэ сыл эҥэрдэһэн сылдьыбыттара. Аҕалара Степан Дмитриевич партийнай оскуоланы бүтэрэн, Өлөчөйгө биригэдьиирдии сылдьан, 1969 сыллаахха иккистээн кэргэннэнэн, оҕолорун бэйэтигэр ылбыта. Ыал саҥа ийэтэ Захарова Федора Макаровна Өлөчөйгө маҕаһыын сэбэдиссэйинэн үлэлиирэ, икки оҕолоох этэ. Инньэ гынан, икки өттүттэн оҕолоох дьон холбоһоннор, алта оҕолоох улахан дьиэ кэргэн буолбуттара.

Үлэҕэ эриллэн улаатан

Ганя дьиэ ис-тас үлэтигэр кыра эрдэҕиттэн үөрэммит буолан уонна кэлин аҕата араас үлэҕэ сыһыаран, ханнык да үлэттэн толлон турбат, кыайыгас үлэһит буола улааппыта. Тыа сирин оҕотун сиэринэн сайынын от звенотугар сылдьыбыта, иккис кылааһы бүтэрбит сайыныттан оҕус сиэппитэ, салгыы түөрт сайын устата көлөнөн от мустарбыта, онтон үрдүкү кылаастарга от оҕустарар буолбута. Ити сылларга ордук хайыһарынан үлүһүйэн дьарыктаммыта, оскуолатын чиэһин оройуоҥҥа хаста да көмүскээн, бириистээх миэстэлэргэ тиксибитэ. Табаҕа орто оскуолатын 1974 с. ситиһиилээхтик бүтэрэн, Алтаннааҕы ОПТУ-га үөрэнэн, суоппар идэтин ылбыта. Ити кэмтэн ыла «ЗИЛ», «КамАЗ» массыыналары тэһииннээн, Карл Байкалов аатынан сопхуоска араас таһаҕаһы таһыыга үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Оччолорго улахан сопхуос киин харааһын кэлэктиибэ үлэҕэ үрдүк көрдөрүүтүнэн оройуоҥҥа инники күөҥҥэ сылдьара. Сыл түмүгүнэн сопхуостар киин хараастарын куоталаһыыларыгар хаста да бастаан уонна миэстэлэһэн турар. Онуоха кэлэктиип чилиэнэ, эдэр суоппар Гаврил Скрябин киллэрбит дьоһун кылаата эмиэ баара мэлдьэһиллибэт.

1977 с. Табаҕа оскуолатыгар бииргэ үөрэммит кыыһын, культурнай-сырдатар училищаны бүтэрэн кулуупка үлэлиир Марусаны кэргэн ылбыта. 1990-с сс. дойду үрдүнэн сопхуостары бытарытыы, устунан эһии бэлиитикэтэ ыытыллан, тыа сирин дьоно саҥа суоллары тобулан үлэлиирэ-хамсыыра ирдэммитэ. Дьэ итинник кэмҥэ Скрябиннар Табаҕаттан Моорук Суолатыгар көһөн кэлбиттэрэ, Гаврил Степанович эстибит сопхуос чээрэтигэр тэриллибит кэлэктиибинэй тэрилтэҕэ бурдук үүннэрэр звенону салайан үлэлэппитэ. Ол быыһыгар диспетчердээн, кылаабынай мэхээнньиктээн да ылара. Үлэни-хамнаһы дириҥник билэр, киэҥ толкуйдаах, үлэһиттэргэ аптарытыаттаах буолан, бииргэ үлэлиир дьоно салайааччынан таланнар, «Суола» кэлэктиибинэй тэрилтэҕэ дириэктэринэн үлэлээбитэ.

Бэйэ хаһаайыстыбата

Скрябиннэр сэттэ оҕоломмуттара, ол эрээри киһиэхэ Дьылҕа хаан араастаан бэриллэр эбит, үс оҕолоро олохтон эрдэ барбыттара. Түөрт оҕолоро ыал буолан, сиэннэр кэлэннэр, аҕа ууһун хаҥаталлар. Оҕолоро улаатан, атахтарыгар туран, туһа дьоно буоланнар, Гаврил Степанович 2006 с. бааһынай хаһаайыстыбаны тэриммитэ, ол хаһаайыстыбатын аҕатын кэриэстээн «Белолюбскай» диэн ааттаабыта. Сылгытын ахсаанын сыыйа элбэтэн, бүтүн үөрдэнэн, биэ ыан, кымыс оҥорор буолбута. Бу үлэҕэ киниэхэ олоҕун аргыһа, кэргэнэ Мария Семеновна, уола Степан улахан төһүү буолаллар итиэннэ оҕолор кэлэ-бара көмөлөһөллөр. Сыралаах үлэ түмүгэр ситиһиилэр сиэттиһэн кэлэн испиттэрэ. Ол курдук, 2016 с. Туймаада ыһыаҕар тэриллибит кымыс фестивалыгар, «Кымыс – Айыы аһа» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиигэ иккис миэстэ буолан үөрбүттэрэ. Күрэхтэһиигэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 19 хамаанда кыттыбыта, ол иһигэр Бурятияттан, Казахстантан тиийэ кэлбиттэрэ. Дьэ оннук улахан түһүлгэҕэ иккис миэстэҕэ тиксии – биир дьиэ кэргэн дьоҕус хаһаайыстыбатыгар дьоһун улахан ситиһии! Кэлиҥҥи ыһыахтарга ыытыллыбыт күрэхтэһиилэргэ бириистээх миэстэлэртэн түспэттэр. 2016 сылтан ыһыахтарга «Дөһөгөй оҕолорун оонньууларыгар» кытталлар. Сылгыһыттар, кымысчыттар улуустааҕы күрэхтэһиилэригэр үһүс, 2018 с. Социалистическай Үлэ Дьоруойа Н.Т. Степанов аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиигэ бастакы миэстэни, Чурапчыга ыытыллыбыт Социалистическай Үлэ Дьоруойа Р.И. Константинов аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиигэ хамаанданан бастаабыттара.

Сылга 2 туонна биэ үүтэ, 36 туонна ынах үүтэ

Күн бүгүн сылгыларын ахсаана 50 буолла, ол иһигэр 30 биэлээхтэр, ортотунан ыллахха, сыллата 80 % төрүөҕү ылаллар. Сылга ортотунан 2 туонна биэ үүтүн ыан кымыстыыллар, дьиҥинэн өссө элбэҕи астыахтарын киинтэн ыраах сытар нэһилиэк буолан, батарыытын ыарырҕаталлар.

Биллэн турар, Суола үрэх үрдүгэр олорор саха ыала хайаан хороҕор муостааҕа суох буолуой? 2019 сыллаахха ылбыт Граннарын үбүгэр тирэҕирэн, бэртээхэй диэн арочнай хотону оҥоһуннулар. Билигин сүөһүлэрин ахсаана, саҥа төрүөҕү аахпакка туран эттэххэ, 50 буолла, ол иһиттэн ыанара – 27.

Үүттэрин Табаҕатааҕы арыы собуотугар туттараллар. Быйыл сайын бэс ыйыгар 4,5 туонна, от ыйыгар 5 туонна үүтү соҕотуопкалаатылар, сыл устата 36 туоннаҕа тиэрдэр былааннаахтаахтар.

Онон, Гаврил Степанович төрөөбүт-үөскээбит дойдутугар сүөһү-сылгы ииттэн олорор, итиэннэ саамай сүрүнэ – аҕатын Степан Дмитриевич алгыһынан, эмиэ кини курдук үлэни үҥэр таҥара оҥостон, оҕолорун үлэҕэ-хамнаска үөрэттэ, сиргэ-уокка сыһыарда.

Дьоннуун бииргэ, дьоллуун сэргэ

Гаврил Степанович уонна Мария Семеновна нэһилиэккэ ыытыллар араас тэрээһиннэргэ иккиэн эдэр эрдэхтэриттэн көхтөөхтүк кытталлар. Наада буоллаҕына, араас тэрээһиннэргэ көмөлөһөртөн туора турбаттар. Ыал аҕа баһылыга икки төгүл нэһилиэк дьокутаатынан талыллан, нэһилиэк сайдыытын кэскиллээх боппуруостарын быһаарсыбыта. Сылгыһыт киһи кута-сүрэ айылҕаҕа чугас буолан, иллэҥсийдэҕинэ айылҕаҕа сылдьарын, бултуурун-алтыырын сөбүлүүр. Өрүү илии тутуурдаах, өттүк харалаах сылдьар. Мин Гаврил Степановиһы үтүө майгылаах, көнө сүрүннээх, дьоҥҥо-сэргэҕэ элэккэй-эйэҕэс сыһыаннаах, олус үлэһит, үлэни өрө туппут киһи быһыытынан билэбин, сыаналыыбын. Өр сыллаах сыралаах үлэтэ сиэрдээхтик сыаналанан, кини Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын Грамотатынан, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ тэриллибитэ 95 сылын, Саха сиригэр сопхуостар тэриллибиттэрэ 50 сылын бэлиэтиир анал знактарынан наҕараадаламмыта. Итиэннэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, Моорук нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, үлэ бэтэрээнэ.

«Саха сирэ» хаһыакка, edersaas.ru саайтка анаан Лаврентий Романов,

өрөспүүбүлүкэ үтүөлээх зоотехнига.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0