Дьиэм таһынааҕы маҕаһыыҥҥа ыаллыы сытар Амурскай уобаластан кэлэр «Фермерское подворье» сухуой бороһуоктан оҥоһуллубут үүтү 100 солкуобайга атыылыыллар. Соторутааҕыта эрэ 75-80 солкуобай этэ. Бу үүт дуолларга туох сыһыаннааҕа биллибэт.
edersaas.ru
Сыана тоҕо үрдээбитин ыйыталаспыппын: «Биһиэхэ эмиэ үрдэтиллибит сыананан биэрэллэр», — диэн этэллэр. Бачча харантыыҥҥа үүт туһугар оптовайга барыаҥ да, атыылаһаргар тиийэҕин. Оттон дьон атыылаһарыҥ тухары кинилэр күлүктэригэр имнэнэн, саатар эрэ сыананы түһэрбэттэр.
Оптовайга — Индия оҕуһун этэ
Аны оҕуруктаах өйдөөх урбаанньыттар табаардарын атыылыы сатаан, араас албастары тутталлар, дьону албынныыры да кэрэйбэттэр. Ааспыкка «Мясной дворга» куруук сылдьар маҕаһыыммытыгар эт атыылаһа таҕыстыбыт. Мааскалаах кыргыттар: «Эт аҕала иликтэр, сарсын кэлээриҥ», — диэтилэр. Сарсыныгар эмиэ эттэрэ суох буолан биэрдэ.
Чэ, саатар куурусса этин ылыахпыт диэн Кыайыы болуоссатын таһынааҕы «Легион» дьоҕус оптовай ырыынакка тиийдибит. Кыараҕас хоско мааската суох уонча киһи уочараттаан турабыт, чэпчэки сыаналаах буолан, манна сылдьар киһи элбэх. Көрбүппүт Новосибирскай уобалас диэн суруктаах ынах этэ баар, киилэтэ 400 солкуобай. «Мясной дворга» эмиэ Алтайтан, Новосибирскайтан кэлбит эти атыылааччылар, ол иһин амсайарга 3-4 киилэни атыыластыбыт.
Арай дьиэбитигэр кэлэн эттээн, морозильникка угаары гыммыппыт кыра этикетка тэлээрэн түстэ, ылан көрбүтүм, Индия Махараштра диэн сириттэн кэлбит оҕус этэ эбит. Биллэрин курдук, индиялар ынаҕы өлөрбөттөр, тэлэбиисэргэ көрдөххө, хороҕор муостаахтара куорат устун хаама сылдьан, дьон тобоҕунан аһылыктанар, өҥүрүк куйааска сахсырҕа быыһыгар тугу булбутун айаҕар уктан иһэр.
Ыксааммын Роспотребнадзорга эрийдим, ол дьонум Ветеринария департаменыгар, онтон Россельхознадзорга, кэлин тиһэҕэр Борокуратуураҕа утаардылар. Оптовайга тиийэн эти төнүннэриэхпин, кинилэри кытта мачайданыахпын сүрэҕэлдьээтим. Инникигэ үөрэх буолуо, дьонум ытын күндүлүөм уонна онтон эт ылыллыбат дии санаатым.
Атыы-эргиэн эбилигэ
Дьиэбэр олорон толкуйдаан көрдөххө, сиргэммитэ буолабыт даҕаны, остолобуойга, кафеҕа, эрэстэрээҥҥэ, дьиэҕэ тиксэрэр онлайн-сулууспаҕа туох этинэн аһаталлара биллибэт. Маҕаһыын бэлимиэннэрин, тиэптэллэрин, эриллибит эти туохтан астыыллара көҥүллэрэ. Харчыга хараҥарбыт урбаанньыттар алаас этин атыылаһыахтара дуу, эбэтэр чэпчэки сыаналаах кэлии эти туттуохтара дуу? Барыта кинилэр суобастарыгар.
Онон тугу атыылаһарбытын, хас сыаналаааҕын ыксаабакка эргитэ сылдьан болҕойон көрүөххэ наада эбит. Биһиги ырыынак экэниэмикэтин кэмигэр олоробут, онон ас-үөл сыанатын дьон төһө атыылаһарыттан, оннук табаар төһө элбэҕиттэн көрөн олохтууллар. Хомойуох иһин, судаарыстыба ким төһө сыанаҕа атыылыырын быһаччы быһаарар бырааба суох.
Ол эрэн, үгүс эрэгийиэннэртэн чуолаан Саха сиригэр бэйэни салайыныы уорганнара Уһук хоту хааччахтаммыт болдьохтоох социальнай суолталаах бородууктаҕа атыы-эргиэн эбилигин хонтуруоллуур кыахтаахтар диэн быһаарар СӨ Сыана бэлиитикэтин судаарыстыбаннай кэмитиэтин пресс-сулууспата. Атыы-эргиэн эбилигэр тырааныспар уонна маҕаһыын ороскуота киирэр. Оттон кинилэр төһө сыанаҕа атыыласпыттарын судаарыстыба хонтуруоллаабат.
Социальнай суолталаах ас-үөл
Улуустарга уонна куоракка социальнай суолталаах ас-үөл испииһэгин оҥорон, хас биирдии бородууктаҕа кууһунан уонна биирдиилээн атыы-эргиэн эбилигин быһаараллар. Онно табаары тиэйэн аҕаларга тырааныспар ороскуотун, маҕаһыыны тутарга сылга төһө харчыны бараабыттарын ааҕан-суоттаан киллэрэллэр.
Атыы-эргиэн эбилигэ бородууксуйаны хантан атыыласпыттарыттан быһаччы тутулуктаах буолан, урбаанньыттар табаары тиэйэргэ ороскуоттарын кыччата сатыыр интэриэстээхтэр. Манна даҕатан эттэххэ, Индия курдук ыраах дойдуттан кэлбит оҕус этэ Чурапчы этиттэн син биир чэпчэки.
Дьокуускайга социальнай суолталаах ас-үөл испииһэгэр туох киирэрий?
- Үүт
- Сымыыт
- Килиэп
- Үрдүк суортаах бурдук (эбилигэ суох)
- Саахар
- Шлифованнай ириис куруппа
- Гречка
- Мас арыыта
- Оҕо аһылыга
- Мохоруон
- Ынах арыыта
- Туус
- Эт уонна балык кэнсиэрбэтэ
- Чэй
- Пшено
- Фрукта уонна оҕуруот аһа (моркуоп, дьаабылака, луук, хаппыыста, помидор, оҕурсу, кыһыл биэрэс, банан, мандарин).
Куорат олохтоохторун «эттэн матарбыттар»
Оттон Мэҥэ Хаҥалас улууһугар кэнсиэрбэ оннугар социальнай суолталаах бородууктаҕа эт үс көрүҥэ баар: сибиинньэ, ынах, куурусса этэ. Куорат олохтоохторун көстөрүн курдук, «эттэн матарбыттар». Олохтоох бэйэни салайыныы уорганнара хас биирдии улууска, куорат уокуругар социальнай суолталаах бородууксуйаларын испииһэгин тус-туһунан оҥороллор.
СӨ Сыана бэлиитикэтин судаарыстыбаннай кэмитиэтэ ас-үөл сыанатын күн аайы кэтээн көрөр. Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Антонина Винокурова: «Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн аска-үөлгэ сыана уһулуччу үрдүү илик. Улуустарга уонна куоракка сыана тус-туһунан буолуон сөп. Холобур, Дьокуускайга кулун тутар 18 күнүттэн сибиинньэ, куурусса этигэр, мас арыытыгар, ириис куруппаҕа сыана үрдээтэ. Ону таһынан, ынах этигэр, гречкаҕа, оҕуруот аһын сорох көрүҥүгэр сыана кыратык түстэ. Атын аска-үөлгэ сыана улаханнык уларыйбата.
Урбаанньыттар атыы-эргиэн эбилигин төһө тутуһалларын биһиги тустаах киһиттэн үҥсүү киирдэҕинэ биирдэ бэрэбиэркэлиир кыахтаахпыт. Өскөтүн социальнай суолталаах аска-үөлгэ сыана үрдээбитин көрдөххүтүнэ, улуус дьаһалтатыгар, Борокуратуураҕа, эбэтэр СӨ Сыана бэлиитикэтин судаарыстыбаннай кэмитиэтин аатыгар сурук ыытыаххытын наада. Онно маҕаһыын хаһаайынын аатын (чекка сурулла сылдьар), атыыласпыт чеккытын, табаар билиҥҥи уонна урукку сыанатын, толору ааккытын, дьиэҕит аадырыһын, суотабай төлөпүөҥҥүт нүөмэрин ыйаҕыт», — диэн этэр.
Сыананы үрдэппит урбаанньыттары ыстарааптыахтара
Үҥсүү суруккутун кумааҕыга бэчээттээн, Ленин проспега, 28 аадырыһыгар киирэр аан таһыгар буочта дьааһыгар хаалларыаххытын, эбэтэр rek@sakha.gov.ru электроннай көрүҥүнэн ыытыаххытын сөп. Сурук суруйуон баҕарбат дьон СӨ Сыана бэлиитикэтин судаарыстыбаннай кэмитиэтигэр (4112) 508-026 (өрөбүлэ суох сарсыарда 08.00 — 17.00 чааска диэри) эрийэн биллэрэргитин күүтэллэр.
Төлөпүөнүнэн үҥсээччи толору аатын, социальнай суолталаах табаары үрдэтиллибит сыанаҕа хантан атыыласпытын барытын эттэҕинэ биирдэ административнай дьыаланы көбүтэр кыахтаахтар. Онно олоҕуран, маҕаһыын атыы-эргиэн эбилигин тоҕо үрдэппитин бэрэбиэркэлииллэр. Социальнай суолталаах бородууктаҕа сыананы үрдэппит урбаанньыттары 50 000 солкуобайга, тэрилтэни хос ылбыт барыстарын икки кээмэйигэр тиийэ ыстарааптыыллар.
Кулун тутар 18 күнүттэн 43 киһи эрийэн сыана үрдээбитин туһунан иһитиннэрдэ. Онтон 8 атыы-эргиэн эбийиэгэр административнай дьыала көбүтүллүөҕэ.
Хаартыска yakutia.info
Марианна Тыртыкова, edersaas.ru