Суолталаах ыстаансыйа саҥардыллара наада буолла

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Аан дойдуну аймаабыт COVID-19 ыарыы пандемиятын кэмигэр  туттуллар кислород кээмэйэ тиийбэккэ, өрөспүүбүлүкэҕэ уустук быһыы-майгы үөскүү сылдьыбыта.  

Бу  мэдиссиинэҕэ олус суолталаах кислороду “Сахаагроплем” ГБУ оҥорон таһаарар кыахтааҕын туһунан  тэрилтэ салайааччыта  Алексей Жирков  бырабыыталыстыбаҕа биллэрбитэ. Ол кэннитэн СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтээлэ  Андрей Тарасенко кэлэн ыстаансыйа үлэтин көрбүтэ-истибитэ.

Бу туһунан “Сахаагроплем” ГБУ салайааччытын солбуйаачы Сергей Юмшанов кэпсиир:

Устуоруйаттан саҕалаатахха, СӨ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иһинэн үлэлиир  азот уонна кислород оҥорор ыстаансыйа (АКДС) үлэтин 1995 сылтан саҕалаабыта.

Сүрүн сыала-соруга — искусственнай буоһатыыга туттуллар сиэмэ матырыйаалын тоҥорон харайарга уонна Сахабыт сирин араас улуустарыгар баар хаһаайыстыбаларга тиэрдэргэ аналлаах убаҕас азоту оҥорон таһаарыы.  2021 сыл түмүгүнэн 118 тыһыынча лиитэрэ азот оҥоһуллан туһаҕа таҕыста. Билиҥҥи кэмҥэ үлэлии турар СКАС-100 салгыны араарар ыстаансыйа тэхиньиичэскэй  уонна мэдьиссиинэҕэ туттуллар кислороду оҥорон таһаарар кыахтаах. 

Тэрилтэбтитигэр  ыстаансыйа үлэтин көрө-истэ кэлэ сылдьыбыт СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтээлэ  Андрей Тарасенко кэккэ соругу туруорбута. Ол курдук, ыстаансыйа  РФ Бырамыысыланнаска уонна эргиэҥҥэ министиэристибэтин анал лиссиэнсийэтин ылыахтаах; кислород эмп быһыытынан РФ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин судаарыстыбаннай реестригэр  учуокка туруоруллуохтаах; кислороду оҥорууну саҕалыырга наада буолар үп-харчы кээмэйин суһаллык ааҕыы-суот барыахтаах; эбии каадырдары булуу уонна анал үөрэхтээһини ыытыы.

Бу этиллибит соругу олоххо киллэрии уустугун быһыытынан үгүс бириэмэни ирдиирэ. Онон  эппиэтинэһи өйдөөн, сайдыы саҕаҕар киирбиппит.  Лиссиэнсийэни ылыыга СӨ Бырамысыланнас  уонна геологияҕа министиэристибэтэ сыһыарыллан үлэлэспитин түмүгэр 2022 сыл олунньу 22 күнүгэр 00542-ЛС №-дээх Арассыыйа бырамыысыланнаска уонна эргиэҥҥэ министиэристибэтин 5 сыл болдьохтоох анал лиссиэнсийэтин ылары ситистибит. Медицинскэй кислороду оҥорон таһаарарга Евразийскай экэнэмиичэскэй сойуус ирдэбилигэр сөп түбэһэри туоһулуур GMP/EAEU/RU/00274-2022 сэртипикээтин  кулун тутар 11 күнүгэр туттубут. Сөптөөх үп-харчы кэмигэр көрүллэн, Екатеринбург куораттан убаҕас кислороду харайар уонна тиэйэр икки РК-8.2/0.5Т мааркалаах анал резервуардар тиэллэн кэллилэр. Убаҕас кислороду гаас оҥорор аналлаах  ГКХ-20/1.6-300 мааркалаах  икки газификатор өрөспүүбүлүкэтээҕи  килиниичэскэй балыыһаҕа таҥыллан турда. Оҥоһуллан тахсар бородууксуйаны бэрэбиэркэлиир лаборатория эмиэ миэстэтин булла. Манна сөптөөх исписэлиистэри анал үөрэххэ үөрэттэрдибит. Азоту-кислороду оҥорор ыстаансыйаҕа эбии штат көрүллүннэ, салгыы тустаах исписэлиистэри  үөрэтии бара турар. Кислород баллоннарын харайарга уонна туһанааччыларга ыытарга анаан, ирдэбилгэ сөп түбэһэр 160 кв м иэннээх ыскылаат тутуллан үлэҕэ киирдэ. Бу күннэргэ медицинскэй кислороду чинчийэр саҥа лабораториябытыгар куйаар ситиминэн РФ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин научнай киинин эспэртиисэтин ааһыахтаахпыт.  Ол кэнниттэн бүтэһик түһүмэх — гаастаах (газообразнай) медицинскэй кислород эспэртиисэтин  ааһыахтаахпыт.

            Сүрүн кыһалҕабытынан үөһээ ахтыллыбыт ыстаансыйаҕа 2015 сылтан тохтоло суох үлэлии турар СКАС-100 салгыны араарар тэрилбит буолар. Тохсунньуга улахан саахал тахсан, үлэбит тохтуу сылдьыбыта. Бэйэбит күүспүтүнэн өрөмүөннээтибит эрээри, кыамтатын толору оҥорон таһаарбата билиннэ. Манна анал экспертнэй тэрилтэни ыҥыран, тэрил тиэхиньиичэскэй  туругун бэрэбиэркэлэттибит. «Ыстаансыйа эргэрэн, хапытаалынай  өрөмүөҥҥэ барара ирдэнэр» диэн түмүк таһаардылар. Онон  аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир гына ыстаансыйаны саҥардыы соруга турда. СӨ Бырамысыланнаска  уонна геологияҕа министиэристибэтин исписэлиистэрин кытта үөрэтэн көрөн баран,  Арассыыйаҕа оҥоһуллар салгыны араарар установкалартан сыана уонна хаачыстыба өттүнэн ордуктарынан Екатеринбург куоракка «Диоксид” ХЭТ таҥан оҥорор ВРУ 170/170 мааркалаах, аныгы технологияланан үлэлиир тэрили таллыбыт. Исписэлиистэрбитин  ыытан көрдөрдүбүт. Тэрил оҥорон таһаарар кыаҕа таһыччы улахан, убаҕас азоту уонна кислороду оҥорорго аналлаах. Оччотугар атын эригийиэнтэн тиэйэн-таһан, саас-күһүн өрүспүт суола сабылларыгар эрэйдэммэккэ, өрөспүүбүлүкэбит балыыһаларын медицинскэй кислородунан толору хааччыйар кыахтаныа этибит. Маны тэҥэ, ааҕан-суоттаан көрбүппүтүнэн, бэйэбит испитигэр оҥорон таһаарар буоллахпытына: бастакынан, үп-харчы өрөспүүбүлүкэҕэ хааларын ситиһиэхпит, иккиһинэн, бородууксуйа бэйэҕэ турар сыаната, тиэйии-таһыы ороскуоттара лаппа аччаан, сүүһүнэн мөлүйүөн бүддьүөт үбэ харыстаныаҕа. Онон бу уустук, күчүмэҕэй кэмнэргэ, хантан эрэ кэлэрин күүппэккэ, бэйэ оҥорон таһаарыыта саамай ирдэниллэр кэмигэр баар ис кыахтары толору туһанарга сыал-сорук турар.  Бу тэрил төлөбүрүн кэнниттэн 5 ый оҥоһуллар, онтон тиэллэн кэлэн эбии бырайыагынан билигин баар ыстаансыйа дьиэтин үрдэ көтүрүллэн,  хаттаан таҥыллар, онтон үрдэтиллэн сабыллар.  Ити барыта элбэх бириэмэни ылар. Эргэ  тэрил үлэтин тохтоппокко, кыстыкка киириэххэ диэри таҥыллар үлэни бүтэрии төһө түргэнник  үп көрүллэн, атыылаһыллан (куонкурус 1.5 ыйы ылар) кэлэриттэн тутулуктаах. Медицинскэй кислороду өрөспүүбүлүкэ иһигэр оҥоруу бириэмэ илиитигэр баар. Муус устар 22 күнүгэр буолан ааспыт Ил Түмэн бүддьүөккэ кэмитиэтин киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕар үбү көрүү туһунан   анал  быһаарыы ылылынна. Аны бу ый 28 күнүгэр буолар Судаарыстыбаннай Мунньах  сиэссийэтин быһаарыыта таҕыстаҕына, онтон СӨ Үп министиэристибэтэ бүддьүөккэ  киллэрдэр эрэ, куонкурус онорон, дуогабар түһэрсиитэ саҕаланыахтаах.  

Бу  эппиэттээх боппуруоһу быһаарыыга  Ил Дархан дьаһалын кэмигэр толоруу, кини бэйэтиттэн тутулуга суох, үгүс үлэ ыытыллара эрэйиллэр. Онон боппуруос сөптөөхтүк быһаарыллара тустаах  салалталар өйөбүллэриттэн тутулуктаах.

Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат.

Хаартыска:  Сергей Юмшанов тиксэриитэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0