Сааспыт кэллэ. Ону тэҥэ, массыыналар суолга биллэ элбээн иһэллэрэ харахха быраҕыллар буолла. Өрөспүүбүлүкэ суолларыгар бу сылга үктэнэн баран, быһыы-майгы хайдаҕый? Ол туһунан – бүгүҥҥү ыстатыйаҕа.
Курус сыыппаралар
Соторутааҕыта Ил Түмэн дьокутааттарыгар ис дьыала миниистирин солбуйааччы Владимир Климов уонна СӨ ИДьМ-тын Суолга куттал суох буолуутун управлениетын начаалынньыга Александр Архипов бу хайысханан балаһыанньа хайдаҕын кэпсээбиттэрэ. Онно этиллибитинэн, 2017 сыллаах көрдөрүүнү кытта тэҥнээтэххэ, ааспыт 2018 сылга суол быһылаана кыратык аччаабыт эрээри, ол оннугар киһи өлүүтэ элбээбит — 7,1 %-нан, ол эбэтэр, 120 киһи өлбүт.
Маныаха суолга өлүү төрүөттэрин ырытыы көрдөрбүтүнэн, киһи өлүүлээх суол быһылааннара ордук күһүн уонна саас элбииллэр эбит. Ити — дьон куораттан тыаҕа, тыаттан куоракка киириитэ-тахсыыта дьыл ити кэмнэригэр биллэ элбииринэн быһаарыллар. Миниистири солбуйааччы бэлиэтээбитинэн, 2018 сылга улуус-куорат икки ардыгар дьону көҥүлэ суох таһар таксистар буруйдарынан тахсыбыт суол быһылааннара икки төгүл элбээбиттэр.
Аны туран, уруулга итирик олорбут дьон буруйунан былырыын 134 суол быһылаана тахсыбыт. Онно 187 киһи араас эчэйиини ылбыт, 35 киһи суорума суолламмыт. Бу курус сыыппаралар кэннилэригэр – дьон дьылҕата…
Номнуо тоҕус киһи өллө
СӨ ИДьМ-тын ГИБДД пропагандаҕа отдела биһиги хаһыаппытыгар анаан иһитиннэрбитинэн, бу дьыл тохсунньу-олунньу ыйдарыгар өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 96 суол быһылаана тахсыбыт. Онно 9 киһи өлбүт, 125 киһи араас эчэйии ылбыт.
Ааспыт сыл ити икки ыйын кытта тэҥнээтэххэ, суол быһылаана 25 %-нан, оттон өлбүт дьон ахсаана 30,8 %-нан, эчэйбит дьон ахсаана 23,8 %-нан аҕыйаабыт.
Маныаха суолга тахсар саахаллар сүрүн төрүөттэринэн харах тэстэринэн айаннааһын, массыыналар икки ардыларын тутуспат буолуу, сатыы дьон суолу туоруур быраабылаларын кэһии, утары суолга тахсыы, инники айаннаан иһэр массыынаны куотан-ситэн ааһыы уонна уулуссалар быһа охсуһууларыгар уочараттааһын быраабылаларын кэһии буолаллар.
Эмсэҕэлээччи – оҕо
Икки ый иһигэр сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор кыттыылаах 12 суол быһылаана таҕыста, 12 оҕо эчэйдэ. Бу 12-тэн 10 түбэлтэҕэ — суоппар буруйдаах, иккитигэр эрэ – оҕо бэйэтэ. Бу суол быһылааннара Дьокуускай куоракка (10 чахчы), Мэҥэ Хаҥаласка уонна Хаҥаласка бэлиэтэммиттэр.
Бу оҕолор эмсэҕэлээбит быһылааннарын сүрүн төрүөттэрэ — эмиэ түргэнник айаннааһын, суол быһа охсуһууларыгар уочараттааһыны тутуспат буолуу, оҕону таһыы быраабылаларын кэһии, суолу сатыы туорааччылары аһардыбат буолуу.
Ол эрэн, оҕолор уулуссаны светофорунан буолбакка, атын сиринэн туорууллара баар суол. Биитэр, туоруур кэмнэригэр массыына тохтообутун-суоҕун өйдөөн көрө сатаабакка, сүүрэн хаалаллар. Биллэн турар, суолга, уулуссаҕа хайдах тутта-хапта сылдьары, бастатан туран, оҕоҕо төрөппүт кэпсиэхтээх-быһаарыахтаах.
Оҕолор кыттыылаах суол быһылааннарын сэрэтэр сыалтан, Госавтоинспекция каникул кэмигэр элбэх тэрээһини ыытта.
Итирик суоппар буруйунан
Былырыын өрөспүүбүлүкэҕэ уруулга арыгы иһэн баран олоруу 7 тыһыынчаттан тахса түбэлтэтэ биллибит.
Оттон бу сыл икки ыйыгар итирик суоппар буруйунан 3 суол быһылаана тахсыбыт, 3 киһи эмсэҕэлээбит. Ааспыт сыл бастакы икки ыйыгар итинник 9 суол быһылаана тахсыбытыгар, 10 киһи эчэйбит.
ГИБДД полицейскайдара уруулга арыгы иһэн баран олорбут 586 киһини туппуттар. Маныаха бу дьон бары медицинскэй туоһулааһыны барартан аккаастаммыттар.
Ис дьыала миниистирин солбуйааччы Владимир Климов ити үөһэ ахтан аһарбыт Ил Түмэҥҥэ этиитигэр өссө биир суолу бэлиэтээбитин тиэрдэбин, ол: арыгы испит киһиэхэ медицинскэй туоһулааһыны оҥорорго аналлаах химико-токсикологическай чинчийиилэри ыытар лабораториялар улуустарга маныахаҕа диэри суохтарын. Ол иһин кэһээччилэр биоматырыйаалларын киин куоракка өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн соҕотох судмедэкспертиза бюротугар ыытарга күһэллэллэрин, онно аччаабыта 10 күн барарын. Инньэ гынан, медицинскэй туоһулааһыны оҥоруу болдьоҕо үксүгэр уһаан-тардыллан, суол быһылаанын кэмигэр арыгы испит киһини миэрэҕэ тардыы кыаллыбат буолан хаалар эбит. Онон, административнай эппиэттэн куоппут киһи сокуону хаттаан кэһиэн сөп.
Маныаха Климов тоһоҕолоон эппитинэн, РФ бырабыыталыстыбатын 2008 сыл бэс ыйынааҕы уурааҕын – муниципальнай тэриллиилэр арыгы испит киһиэхэ медицинскэй туоһулааһыны оҥорууну хааччыйар эбээһинэстэрин – биир да улууска толорботтор эбит.
Массыынаны күрэтии
Сыл саҕаланыаҕыттан дьон тимир көлөтүн уоруу номнуо 55 түбэлтэтэ тахсыбыт, олортон биир массыына ирдэбилгэ сылдьар. Элбэхтэн биир холобур.
Кулун тутар 21 күнүгэр, сарсыарда 09.00 чаас саҕана, полицияҕа биир киһи Бестужев-Марлинскай уулуссатыттан кини “Тойота Витц” массыынатын уорбуттарын туһунан сайабылыанньа киллэрбит. Күрэтээччи массыына кэлин аанын түннүгүн алдьатан киирбит.
Массыына туһунан ориентировка тута полиция бары нэрээттэригэр биллэриллибит. Хаһаайын маладьыаһыҥ, массыынатыгар ГЛОНАСС систиэмэ нөҥүө спутнигынан кэтиир аныгы сигнализация туруортарбыт эбит. Биллэн турар, ити сүрдээҕин көмөлөспүт – сотору кэминэн массыынаны Намныыр суол ойууруттан булбуттар. Массыынаны хаһаайыныгар төннөрбүттэр, уорбаланааччыны көрдүүллэр.
Госавтоинспекция өссө төгүл сэрэтэр: кылгас да кэмҥэ тахсар буоллаххытына, күлүүскүтүн массыынаҕытыгар хаалларымаҥ, ааннарын, түннүктэрин хатыы сылдьыҥ. Түүҥҥү өттүгэр дьонноох, сырдык сиргэ туруора сатааҥ. Сигнализацията туруортарыҥ.
Оттон өскөтүн массыынаҕытын уорбут буоллахтарына, төһө кыалларынан түргэнник полицияҕа тыллааҥ уонна барытын сиһилии кэпсээҥ.
Вера Макарова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: СӨ ИДьМ-тын ГИБДД пропагандаҕа отдела.