Судаарыстыбаннай Дуума быыбарыгар биир мандааттаах уокуруктан кыттарга 12 киһи докумуонун биэрбит

Быыбар киин хамыыһыйата иһитиннэрбитинэн, Судаарыстыбаннай Дуума быыбарыгар биир мандааттаах уокуруктан кыттарга 12 киһи докумуонун биэрбит. Билиҥҥи туругунан, кинилэртэн тоҕус киһи регистрацияны ааһан, хандьыдаат буолбутун туһунан бигэргэтиини ылла.

СУДААРЫСТЫБАННАЙ ДУУМАҔА

Судаарыстыбаннай Дуума быыбарын туһунан кылгастык билиһиннэрдэххэ, дьокутааттар биэс сылга талыллаллар. Сокуон быһыытынан, Дуумаҕа 450 дьокутаат быыбарданар. Кинилэртэн аҥаардара баартыйалар испииһэктэринэн, ол эбэтэр быыбарга ханнык баартыйа элбэх куолаһы ылбытынан, онтон атыттар – биир мандааттаах быыбардыыр уокуруктартан талыллан киирэллэр. Өскөтүн 2006, 2011 сыллааҕы быыбардарга биир мандааттаах быыбардыыр уокуруктартан тустаах хандьыдааты талыы тохтотулла сылдьыбыт буоллаҕына, 2016 сылтан мажоритарнай сис­тиэмэ киирэн, баартыйаттан эбэтэр бэйэ баҕатынан быыбарга кыттар хандьыдааты талан ылар кыахтаммыппыт. Манна даҕатан эттэххэ, Саха сирэ 1993 сылтан туспа биир мандааттаах уокуругу ылан олоробут.

Аны Госдуума билиҥҥи састаабын туһунан эттэххэ, 2016 сыллааҕы быыбар түмүгүнэн, алта баартыйа, “Биир ньыгыл Арассыыйа”, “КПРФ”, “ЛДПР”, “Сиэрдээх Арассыыйа”, “Родина”, “Гражданскай платформа”, киирэн үлэлии сылдьар. Кинилэртэн түөрт бастакы баартыйа туспа фракциялаах. Саха сириттэн икки дьокутаат­таахпыт. “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйаттан Галина Данчикова Бүддьүөт уонна нолуок кэмитиэтигэр, “Сиэрдээх Арассыыйаттан” Федот Тумусов Доруобуйа харыстабылын кэмитиэтигэр үлэлии сылдьаллар.

Быйылгы быыбарга федеральнай испииһэгинэн Арассыыйа үрдүнэн барыта 15 баартыйа кыттан эрэр. Бэҕэһээҥҥи туругунан, алта баартыйа Быыбар киин хамыыһыйатыгар регистрацияны ааспыта.

Салгыы Саха сириттэн биир мандааттаах уокуруктартан кимнээх кыттан эрэллэрин көрүөххэ. Быыбар киин хамыыһыйатыгар 12 киһи докумуонун туттарбыт буоллаҕына, кинилэртэн билигин тоҕус киһи регистрацияны ааста.

УОПУТТААХ ДЬОН

Биһиги харахпыт далыгар сылдьар бэлиитиктэртэн Госдуума дьокутаата Федот Тумусов биир мандааттаах уокуруктан кыттан эрэр. Кини, үгэс курдук, “Сиэрдээх Арассыыйаттан” турар. Манна даҕатан эттэххэ, бу баартыйа бу кыһын “Патриоты России”, “За родину” баартыйалары кытары холбоһон, “Сиэрдээх Арассыыйа-Патриоттар-Дойдубут туһугар” диэн ааттаммыта. Ил Түмэн дьокутааттара “ЛДПР” баартыйаттан бэйэ дьыалатынан дьарыктанар Гаврил Парахин уонна “КПРФ”-тан баартыйа Саха сиринээҕи рескомун сэкирэтээрэ Петр Аммосов регистрацияны аастылар. Ону таһынан “Гражданскай платформаттан” “Водоканал” тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ, Дьокуускай куорат Дууматын вице-спикерэ Анатолий Кырджагасов, “Зеленые” баарты­йаттан 1994 сыллаахха Госдуума дьокутаатынан талылла сылдьыбыт, билигин “Минеральное промышленное сырье” тэрилтэ толорор дириэктэринэн үлэлиир Егор Жирков хандьыдаат дастабырыанньатын туттулар.

Быыбарга кытта үөрүйэхтээх, уопуттаах, бэлиитикэ киэҥ киэлитигэр биллэр дьону, норуот таптаан ааттыыр “кырдьаҕас бөрөлөрүн”, сэргэ, бу быыбарга саҥа ааттар күөрэс гыннылар.

САҤА ААТТАР

Ол курдук, “Новые люди” диэн баартыйаттан Василий Николаев хандьыдаат дастабырыанньатын тутта. Василий Петрович Горнай улууһун Бэрдьигэстээҕэр төрөөбүтэ. Бэйэ дьыалатынан дьарыктанар, өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннай олоҕор балай да биллэр-көстөр киһи. Ону сэргэ кини инженер быһыытынан биллэр.

“Яблоко” баартыйаттан – Бүлүү улууһуттан төрүттээх Анатолий Ноговицын. Кини бу баартыйа Саха сиринээҕи отделениетын салайар, эмиэ бэйэ дьыалатынан дьарыктанар. Интэриниэт ситимиттэн дьон-сэргэ кинини ордук Алексей Навальнай ыстаабыгар үлэлээбит киһи диэн билэр буолуохтаах.

“Родина” баартыйаттан – Хатастан төрүттээх Алексей Лаптев. Билигин кини “Русатом Оверсиз” АУо вице-бэрэсидьиэнин сүбэһитинэн үлэлиир. Дьокуускай куоракка, Нерюнгри оройуонугар үлэлии сылдьыбыта. Ону таһынан Норуот фронун бэрэстэбиитэлин, доброволецтар хамсааһыннарын тэрийбит киһи быһыытынан биллэр.

Уонна “Биир ньыгыл Арассыыйаттан” Уус Алдан улууһуттан сылдьар Петр Черкашин регистрацияны ааста. Кинини өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо “Үтүө санаа долбуура” диэн аһымал аахсыйа саҕалааччытын, доброволец, ону таһынан “Саха сирин киэн туттуута” бырайыак кыайыылааҕын, “Сыл бастыҥ олохтооҕо” уопсастыбаннай бириэмийэ лауреатын быһыытынан билэллэр. Билигин кини Саха сирин тутааччыларын сойууһугар үлэлиир.

ИЛИИ БАТТААҺЫНЫН ХОМУЙДАХТАРЫНА

Регистрацияны ааспыт хандьыдааттары сэргэ “Российский общенародный союз” баартыйаттан Алексей Чертков, бэйэ баҕатынан кыттар икки киһи, билигин биэнсийэҕэ олорор Людмила Иванова, “Индустрия будущего” кэмиэрчэскэйэ суох автономнай түмсүү салайааччыта Иван Степанов Быыбар киин хамыыһыйатыгар докумуоннарын туттарбыттара.

Өскөтүн үөһээ ааттаммыт баартыйалар Судаарыстыбаннай Дуума быыбарыгар илии баттааһынын хомуйууттан босхоломмут ­буоллахтарына, “Российский общенародный союз” ити испииһэккэ киирбэтэҕэ. Онон баартыйа бэ­­рэстэбиитэллэрэ уонна бэйэ баҕатынан кыттар дьон, ирдэбил быһыытынан, быыбардааччыларыттан илии баттааһынын хому­йуохтаахтар. Биир мандааттаах уокуруктан быыбарга регистрацияны ааһарга Саха сириттэн хандьыдаат хайаатар да 18,5 тыһыынчаттан тахса киһи өйөбүлүн ылыахтаах.

ТҮМҮК ОННУГАР

Судаарыстыбаннай Дуума быыбарын түмүгүн туһунан экспертэр араастаан суруйаллар. Уопсастыба санаатын үөрэтэр, кэтээн көрөр бүтүн Арассыыйатааҕы киин ырытааччылара түөрт сүрүн баартыйаны таһынан Госдуумаҕа бэһис баартыйанан киирэргэ улахан киирсии буолуоҕун туһунан этэллэр.

Киин ааспыт нэдиэлэҕэ таһаарбыт дааннайынан, ыйытыкка кыттыбыт дьон баһыйар үгүстэрэ “Биир ньыгыл Арассыыйа” уонна кини туруорбут хандьыдааттарын туһатыгар куоластыыбын диир эбит. Кинилэр 27,7 % ылаллар. “КПРФ” – 14,1% , “ЛДПР” – 10,6 %, “Сиэрдээх Арассыыйа-Патриоттар-Дойдубут туһугар” – 7,2 %. Оттон парламеҥҥа киирбэтэх баартыйалар уопсайа холбоон ыйытыкка кыттыбыт дьон 13,4 % ылбыттар.

Бу киин генеральнай ди­­риэктэрэ Валерий Федоров киин ханаалга биэрбит интервьютугар: “Кимиэхэ эрэ харчылаах, ол эрээри сүрүн тосхоло суох. ханнык эрэ баартыйа дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэр тумус туттар дьон­ноох, ол эрээри үлэни ыытар, тэрийэр дьоно суох буолан доҕолоҥнуур. Ким эрэ дьон-сэргэ саҥа киһини сонумсахтанан талыаҕа диэн бүк эрэнэн, бэйэ кыаҕын билиммэккэ хаалар. Билигин мин көрдөхпүнэ, Госдуума быыбарын аанын арыйбыт саҥа баартыйалар баар кэми кыайан туһамматылар. Үгүс баартыйа туох эрэ биир тэһэ кэйдэрэр инструменнаах, ол эрээри ити Судаарыстыбаннай Дуумаҕа туспа фракция тэринэргэ тиийбэт, манна улахан үлэ наада. Мин саныахпар, саҥа баартыйалар итини кыайа туппатылар”, – диэн бэлиэтээн эттэ.

Аграфена Кузьмина, edersaas.ru